Sztucer: Różnice pomiędzy wersjami

[[Plik: Lorenz DornStutzen M1854.jpg|thumb|[[Broń odprzodowa|Odprzodowy]] sztucer wojskowy [[Karabin Lorenz M1854|Lorenz M1854]]]]

'''Sztucer''' ([[Język niemiecki|niem.]] ''stutzen'', [[Język staropolski|staropol.]] ''sztuciec''{{r|Kwas}}) –

współcześnie: określenie [[karabin]]ów i [[Karabinek (broń)|karabinków]] [[Broń myśliwska|myśliwskich]] z [[Lufa gwintowana|gwintowanymi lufami]], używanych do [[Polowanie|polowania]] na grubą [[Zwierzęta łowne|zwierzynę]]; dawniej: wojskowa [[broń strzelecka]] powstała poprzez skrócenie karabinu i wyposażenie go w gwintowaną lufę, używana głównie przez oddziały [[Jegrzy|jegrów]].

[[Plik: Cacciatore e soldato di linea austriaci 1859.jpg|thumb|[[Armia Cesarstwa Austriackiego]]:<br />Jegier uzbrojony w sztucer (po lewej) obok żołnierza [[Piechota liniowa|piechoty liniowej]] uzbrojonego w karabin (po prawej)]]

Sztucery wyodrębniły się w XVIII w. jako uzbrojenie lekkiej piechoty specjalizującej się w prowadzeniu celnego ognia z dużych odległości ([[Strzelec wyborowy|strzelcy wyborowi]] – [[jegrzy]], w Polsce tzw. [[strzelcy celni]]), w odróżnieniu od [[Piechota liniowa|piechoty liniowej]] prowadzącej zmasowany ogień salwowy na krótszych dystansach. Standardowo piechotę liniową wyposażano w długie [[Broń gładkolufowa|gładkolufowe]] karabiny, zapewniające dużą (jak na tamte czasy) [[szybkostrzelność]], jednak niską celność i [[Donośność broni|donośność]]. Ze względu na specyfikę walki jegrzy potrzebowali natomiast broni znacznie celniejszej i o większym zasięgu. Rozwiązaniem okazały się karabiny wyposażone w lufy gwintowane (skrajnie zwiększające osiągi względem broni gładkolufowej). Jednak z powodu kłopotliwego ładowania – do gwintowanej lufy pocisk należało wbijać za pomocą młotka i [[Stempel (broń)|stempla]] – broń skrócono, tak aby ułatwić strzelcowi tę czynność. Efektem tej koncepcji było powstanie sztucerów, a więc gwintowanych i skróconych karabinów.

Słowo sztucer przeniknęło jednak do nazewnictwa stosowanego w [[Łowiectwomyślistwo|myślistwie]], gdzie do dziś stosuje się je powszechnie wobec gwintowanych karabinów przeznaczonych do polowań na grubą zwierzynę (jako odróżnienie od gładkolufowych [[Strzelba|strzelb]]).

* [[Sztucer kozienicki]] – polski sztucer produkowany na mocy uchwały sejmu [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|I Rzeczypospolitej]] w [[Fabryka Broni w Kozienicach|Fabryce Broni w Kozienicach]] w latach 1790–1794{{r|Orlowski}}.

* [[Karabin mierosławka|Sztucer Mierosławka]] – sztucer polskiego projektu z okresu [[Powstanie styczniowe|powstania styczniowego]].

* [[Sztucer z Liège]] – rosyjski sztucer opracowany na podstawie brytyjskiego [[Karabin Brunszwik|karabinu Brunszwik]].

* [[Karabinek (broń)|Karabinek]] – krótsza i lżejsza wersja karabinu.

* [[Obrzyn]] – prowizorycznie skrócona broń palna.

* <ref name=Orlowski>{{Cytuj książkę | autor = [[Bolesław Orłowski]] | tytuł = Nie tylko szablą i piórem | strony = 109-110109–110 | miejsce = Warszawa | wydawca = WydawnictwoWydawnictwa Komunikacji i Łączności | data = 1985 | isbn = 83-206-0509-1}}</ref>

* <ref name=Kwas>{{Cytuj książkę | autor = [[Włodzimierz Kwaśniewicz]] | tytuł = 1000 słów o dawnej broni palnej | strony = 159 | miejsce = Warszawa | wydawca = MON | data = 1987 | isbn = 83-11-07350-3}}</ref>