Sprzęganie Sonogashiry

Sprzęganie Sonogashiryreakcja chemiczna sprzęgania terminalnych alkinów z halogenkami winylowymi lub arylowymi katalizowana kompleksem fosfino-palladowym oraz solą miedzi w środowisku zasadowym zapewnianym zwykle przez rozpuszczalnik aminowy[1].

Sprzęganie Sonogashiry
Sprzęganie Sonogashiry

Reakcja została odkryta w 1975 roku przez chemików japońskiego pochodzenia: Kenkichiego Sonogashirę oraz Nobuego Hagiharę.

Mechanizm

edytuj

W zaproponowanym mechanizmie reakcji występują 2 cykle katalityczne: palladowy oraz miedziowy[2].

 
Mechanizm reakcji sprzęgania Sonogashiry

Cykl palladowy

edytuj

Aktywny 14-elektronowy kompleks palladu Pd(0)L2 A w wyniku addycji oksydatywnej z halogenkiem alkilowym tworzy kompleks Pd(II) B, który ulega transmetalowaniu z acetylenkiem miedzi F, powstałym w cyklu miedziowym. Ligandy w utworzonym kompleksie zorientowane w pozycji trans izomeryzują do formy cis D. Tak zorientowany kompleks uwalnia cząsteczkę produktu w procesie reduktywnej eliminacji, odtwarzając jednocześnie kompleks katalizatora A.

Cykl miedziowy

edytuj

Głównym ograniczeniem reakcji jest deprotonacja terminalnego alkinu. Użyta amina zwykle nie jest na tyle mocna. Dzięki obecności soli miedzi, tworzy się kompleks π-alkinowy E, który łatwo ulega reakcji z aminą. Powstały wówczas związek miedzioorganiczny F reaguje z kompleksem palladu C. W wyniku reakcji transmetalowania odtwarzana jest sól miedzi G, co zamyka cykl katalityczny.

Acetylenek miedzi F w konkurencyjnej reakcji tworzy z Pd(0)L2 kompleks dialkino-PdL2, który ulegając reduktywnej eliminacji uwalnia diacetylen jako produkt uboczny. Reakcja sprzęgania grup acetylenowych wobec soli miedzi znana jest jako sprzęganie Glasera.

Istnieje możliwość przeprowadzenia sprzęgania Sonogashiry bez soli miedzi z pominięciem cyklu miedziowego. Mechanizm takiej reakcji jest jednak słabo poznany[3].

Katalizatory

edytuj

Zwykle potrzebne są dwa katalizatory: kompleks palladu oraz sól miedzi(I). Spośród katalizatorów fosfinowych zwykle stosuje się kompleksy tetrakis(trifenylofosfino)palladu(0). Można także posłużyć się mieszaniną trifenylofosfiny z chlorkiem (trifenylofosfino)palladu(II). Jako katalizator miedziowy najczęściej używa się jodku miedzi(I) lub chlorku miedzi(I).

Warunki reakcji

edytuj

Reakcja wymaga środowiska zasadowego, które neutralizuje kwaśny halogenowodór – jeden z produktów ubocznych reakcji. Środowisko alkaliczne zapewnia zwykle użyta amina, pełniąca rolę jednocześnie rozpuszczalnika, jak i odczynnika deprotonującego. Najczęściej w tym celu stosuje się trietyloaminę, dietyloaminę[4] lub N,N-diizopropyloetyloaminę, rzadziej pirolidynę czy piperydynę. Jako rozpuszczalnik może również służyć DMF[5], THF, DMSO lub eter dietylowy, wówczas odczyn zasadowy zapewnia węglan potasu, sodu lub cezu. Reakcję Sonogashiry przeprowadza się zwykle w warunkach beztlenowych w otoczeniu gazu obojętnego, jak azot czy argon, ze względu na niestabilność kompleksu palladu(0) wobec tlenu zawartego w powietrzu. Reakcja może zachodzić w warunkach tlenowych, jeśli prowadzi się ją przy użyciu soli fosfoniowej [(t-Bu)3PH]BF4 lub toksycznego trifenyloarsenu, które są stabilne na powietrzu.

Sprzęganie zwykle zachodzi w temperaturze pokojowej.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. K. Sonogashira, Y. Tohda, N. Hagihara, A convenient synthesis of acetylenes: catalytic substitutions of acetylenic hydrogen with bromoalkenes, iodoarenes and bromopyridines, „Tetrahedron Letters”, 16 (50), 1975, s. 4467–4470, DOI10.1016/S0040-4039(00)91094-3.
  2. Rafael Chinchilla, Carmen Nájera, The Sonogashira Reaction: A Booming Methodology in Synthetic Organic Chemistry, „Chemical Reviews”, 107 (3), 2007, s. 874–922, DOI10.1021/cr050992x.
  3. Juan Gil-Moltó, Carmen Nájera, Direct Coupling Reactions of Alkynylsilanes Catalyzed by Palladium(II) Chloride and a Di(2-pyridyl)methylamine-Derived Palladium(II) Chloride Complex in Water and in NMP, „Advanced Synthesis & Catalysis”, 348 (14), 2006, s. 1874–1882, DOI10.1002/adsc.200606033.
  4. James A. Marshall, Clark A. Sehon, Isomerization of ß-alkynyl allylic alcohols to furans catalyzed by silver nitrate on silica gel: 2-pentyl-3-methyl-5-heptylfuran, „Organic Syntheses”, 76, 1999, s. 263, DOI10.15227/orgsyn.072.0104.
  5. Andrew G. Myers, Peter S. Dragovich, Synthesis of functionalized enynes by palladium/copper-catalyzed coupling reactions of acetylenes with (''Z'')-2,3-dibromopropenoic acid ethyl ester: (''Z'')-2-bromo-5-(trimethylsilyl)-2-penten-4-ynoic acid ethyl ester, „Organic Syntheses”, 72, 1995, s. 104, DOI10.15227/orgsyn.072.0104.

Linki zewnętrzne

edytuj