Stanisław Nita

1875 - 1951 chłop; działacz PSL i SL

Stanisław Nita (ur. 18 kwietnia 1875 w Szczurowej, zm. 26 marca 1951 tamże[1]) – polski działacz ruchu ludowego, wójt gminy Szczurowa.

Stanisław Nita
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

18 kwietnia 1875
Szczurowa

Data i miejsce śmierci

26 marca 1951
Szczurowa

Zawód, zajęcie

polityk, wójt

Życiorys

edytuj

Dzieciństwo i życie rodzinne

edytuj
 
Stanisław Nita na spotkaniu przyjaciół i współpracowników Wincentego Witosa (trzeci od prawej przy stole z tyłu), 1939

Stanisław Nita urodził się 18 kwietnia 1875 roku w Szczurowej jako syn Michała i Teresy Rassak. Miał dwóch braci - Franciszka i Bartłomieja[2]. Pochodził z rodziny o tradycjach polityczno-obywatelskich; jego ojciec Michał Nita był przełożonym gminy[3], należał także do komitetu budowy kościoła w Szczurowej[4].

Ukończył czteroklasową szkołę ludową.

W 1899 roku Stanisław Nita poślubił Marię Gizę[5]. Ich syn Franciszek także angażował się w działalność ruchu ludowego; należał do powstałego na przełomie lat 1929 i 1930 Koła Młodzieży Wiejskiej w Szczurowej, którego był współzałożycielem[6].

Działalność polityczna

edytuj

W działalność polityczną zaangażował się w pierwszej dekadzie XX wieku, kiedy został radnym gminnym, i związał się z ruchem ludowym, początkowo PSL Jana Stapińskiego, a później PSL–Piast i SL[7]. Do lat 20. XX wieku był wójtem gminy Szczurowa[7][6], natomiast w latach 20 i 30 stał się jednym z czołowych przywódców brzeskich ludowców, obejmując urząd wiceprezesa i prezesa PSL-Piast i SL. W latach 1931–1933 był członkiem Rady Naczelnej SL i ponownie wszedł w jej skład w 1938 roku.

Po przewrocie majowym pozostawał opozycyjny w stosunku do sanacji, w związku z czym od 24 sierpnia 1936 roku przez dwa miesiące przebywał w Berezie Kartuskiej[6].

W 1937 roku uczestniczył w organizacji strajku chłopskiego, będąc jednym z czworga działaczy – obok Władysława Witka, Franciszka Syrka i Władysława Karcza – pod których naciskiem Maciej Rataj zdecydował się na ogłoszenie strajku[8]. Za udział w organizacji strajku więziony był w Tarnowie. Z więzienia został zwolniony 22 grudnia, a postępowanie przeciwko niemu umorzono[6][9].

Jako lider brzeskich ludowców i jeden z najbliższych współpracowników Wincentego Witosa w powiecie, rankiem 5 listopada 1945 r. w Jasieniu Brzeskim przejmował od powiatu bocheńskiego kondukt pogrzebowy Witosa[7].

Inna działalność

edytuj

Oprócz aktywnego uczestniczenia w życiu politycznym regionu, Nita pracował w Kasie Raiffeisena (od 1924 r. Kasa Stefczyka), a także należał do grona współzałożycieli utworzonej w Szczurowej Spółdzielni Mleczarskiej powstałej w 1900 roku; Nita był w jej Zarządzie, a po śmierci prezesa - hrabiego Aleksandra Kępińskiego zastąpił go na tym stanowisku[7]. Działał również w ruchu kółek rolniczych, zaś w Brzesku wchodził w skład władz słynnej w powiecie Spółdzielni Rolniczo – Handlowej „Miarka”[7].

Śmierć

edytuj

Zmarł 26 marca 1951. Pochowany jest na Cmentarzu Parafialnym w Szczurowej[7].

Przypisy

edytuj
  1. Geneteka baza Polskiego Towarzystwa Genealogicznego [online], geneteka.genealodzy.pl [dostęp 2022-09-21].
  2. Geneteka baza Polskiego Towarzystwa Genealogicznego [online], geneteka.genealodzy.pl [dostęp 2021-11-29].
  3. Szematyzm na rok 1884, 1884 [dostęp 2022-08-13], str. 214.
  4. -----> WITAMY w PARAFII w SZCZUROWEJ [online], www.szczurowa.diecezja.tarnow.pl [dostęp 2022-08-13].
  5. Jednostka - Szukaj w Archiwach [online], www.szukajwarchiwach.gov.pl [dostęp 2022-08-13].
  6. a b c d Józef Hampel, Chłopów polskich drogi do demokracji, 2008.
  7. a b c d e f Stanisław Nita [online], brzesko.ws [dostęp 2021-06-03].
  8. Dwumiesięcznik społeczno-polityczny Realia [online], web.archive.org, 4 grudnia 2012 [dostęp 2021-06-03] [zarchiwizowane z adresu 2012-12-04].
  9. CRISPA [online], crispa.uw.edu.pl [dostęp 2022-08-13].