Staw zawiasowy (łac. ginglymus) – rodzaj stawu, w którym jedna powierzchnia stawowa jest wykształcona w formie bloczka, druga jest jego negatywem (wcięcie). Oś ruchu jest ustawiona poprzecznie do długiej osi kości. W stawie zawiasowym występują zawsze więzadła poboczne (ligamenta collateralia), które ustalają staw i zabezpieczają przed bocznymi przesunięciami. Ruchy w tym stawie to zginanie i prostowanie (np. stawy międzypaliczkowe u człowieka)[1].

Charakterystyka stawu zawiasowego

edytuj

Staw zawiasowy jest jednym z najprostszych pod względem mechaniki stawów w organizmie człowieka. Jego budowa pozwala na ruch tylko w jednej płaszczyźnie, co ogranicza możliwości ruchowe, ale jednocześnie zapewnia dużą stabilność. Powierzchnie stawowe są dopasowane w taki sposób, że jedna z nich (bloczek) wpasowuje się w wklęsłą powierzchnię drugiej, co umożliwia ruch przypominający działanie zawiasu w drzwiach.

Przykłady stawów zawiasowych w organizmie człowieka

edytuj

Stawy zawiasowe występują w wielu miejscach w ciele człowieka. Do najważniejszych przykładów należą: 1. **Stawy międzypaliczkowe** – znajdujące się między paliczkami palców u rąk i nóg. Umożliwiają zginanie i prostowanie palców. 2. **Staw łokciowy** – łączący kość ramienną z kośćmi przedramienia (łokciową i promieniową). W tym stawie występuje ruch zginania i prostowania przedramienia. 3. **Staw skokowy górny** – łączący kość piszczelową i strzałkową z kością skokową. Umożliwia zginanie grzbietowe i podeszwowe stopy.

Mechanika ruchu

edytuj

W stawie zawiasowym ruch odbywa się wokół jednej osi, co oznacza, że możliwe są tylko ruchy zginania (flexio) i prostowania (extensio). Ograniczenie ruchu do jednej płaszczyzny wynika z budowy powierzchni stawowych oraz obecności więzadeł pobocznych, które stabilizują staw i zapobiegają ruchom bocznym.

Znaczenie kliniczne

edytuj

Stawy zawiasowe są podatne na urazy, szczególnie w wyniku nadmiernego obciążenia lub nieprawidłowego ruchu. Najczęstsze problemy związane z tymi stawami to: - **Skręcenia** – uszkodzenie więzadeł stabilizujących staw. - **Zwichnięcia** – przemieszczenie powierzchni stawowych względem siebie. - **Zapalenie stawów** – proces zapalny prowadzący do bólu i ograniczenia ruchomości.

Leczenie urazów stawów zawiasowych może obejmować unieruchomienie, fizjoterapię, a w cięższych przypadkach – interwencję chirurgiczną.

Przypisy

edytuj
  1. Michał Reicher, Anatomia człowieka. Tom I. Anatomia ogólna. Kości, stawy i więzadła. Mięśnie, wyd. XI (VII), Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2002, s. 216, ISBN 83-200-2719-5.

Bibliografia

edytuj
  • Bochenek A., Reicher M.: Anatomia człowieka. Tom I. Anatomia ogólna. Kości, stawy i więzadła. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2019. ISBN 9788320053872.
  • Moore K.L., Dalley A.F., Agur A.M.R.: Clinically Oriented Anatomy. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins, 2018. ISBN 978-1-4963-4721-3.