Stockholms rådhus
Stockholms rådhus (pol. Ratusz[a] w Sztokholmie) – budynek sądu rejonowego (Stockholms tingsrätt) położony przy Scheelegatan 7 w Sztokholmie. Został wzniesiony w latach 1911–1915 według projektu architekta Carla Westmana jako siedziba rady i sądu miejskiego pierwszej instancji (Stockholms rådhusrätt). Od 1 września 2009 jest siedzibą sądu pierwszej instancji Stockholms tingsrätt.
 Widok od strony południowo-wschodniej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
Scheelegatan 7 |
| Typ budynku |
obiekt publiczny |
| Styl architektoniczny |
narodowy romantyzm |
| Architekt | |
| Inwestor |
Miasto Sztokholm |
| Rozpoczęcie budowy |
1911 |
| Ukończenie budowy |
1915 |
| Właściciel |
Miasto Sztokholm |
Położenie na mapie regionu Sztokholm  | |
Położenie na mapie Szwecji  | |
 59°19′51″N 18°02′37″E/59,330833 18,043611
| |
| Strona internetowa | |
Gmach ratusza z potężną wieżą stanowi jeden z klasycznych przykładów szwedzkiego stylu narodowo-romantycznego[1].
21 kwietnia 1995 roku budynek zyskał status zabytku architektonicznego (szw. byggnadsminne) i znalazł się na liście Riksantikvarieämbetet pod nr 21300000010094[2].
Historia edytuj
Poprzednikiem sztokholmskiego ratusza był przez 184 lata Bondeska Palatset, obecnie siedziba Sądu Najwyższego Szwecji (Högsta domstolen). Pałac został zbudowany w latach 1662–1673 dla Gustafa Bonde, barona i Naczelnika Skarbu Państwa (Riksskattmästare)[3].
W roku 1874 został powołany komitet do wstępnego rozpatrzenia kwestii budowy nowego ratusza, ale porozumienia nie osiągnięto. Temat powracał jeszcze kilkakrotnie (1882, 1889 i 1894, 1902, na wniosek E. Uddenberga)[4]. Na początku XX wieku zamierzano zbudować gmach, który łączyłby funkcje ratusza i sądu[1]. W 1902 roku postanowiono, że nowy ratusz zostanie zbudowany w kwartale Eldkvarnen, zgodnie z wnioskiem radnego R. Öhnella. Ogłoszony w 1903 roku konkurs wygrał architekt Ragnar Östberg, a w 1906 roku rada miasta podjęła decyzję o budowie ratusza według jego planów. Sytuacja jednak się zmieniła w 1907 roku, gdy pojawiła się konkurencyjna propozycja wybudowania ratusza w kwartale Fruktkorgen na wyspie Kungsholmen, według wniosku E. Uddenberga z lat 1894 i 1901. Rada Miasta postanowiła w 1908 roku skierować do realizacji obie propozycje. Ratusz miejski w kwartale Eldkvarnen miał powstać według projektu Östberga, natomiast ratusz w kwartale Fruktkorgen miał być zbudowany według projektu Carla Westmana[4], czołowego, obok Ragnara Östberga, przedstawiciela szkoły narodowego romantyzmu[1]. Budowa rozpoczęła się w 1911 roku, a 1915 roku nowy ratusz oddano do użytku. Koszt jego budowy, szacowany początkowo na 3 271 000 koron wyniósł ostatecznie 2 488 850 koron[4].
Architektura edytuj
Wygląd zewnętrzny edytuj
Ratusz stanowi kompleks dwóch wydłużonych budynków, połączonych ze sobą krótszymi odcinkami. Dłuższa fasada (od strony Scheelegatan) ma 131,6 m szerokości, a cały kompleks ma 53 m długości (w głąb działki). Utrzymany w stylu XVI-wiecznego renesansu Wazów masywny budynek nawiązuje formą do zamek w Vadstenie[4]. Widać też w nim wpływ szkoły narodowo-romantycznej, natomiast w ukształtowaniu formalnym zaznaczył się wpływ secesji z jej dążeniem do jedności bryły[5].
Ratusz został zbudowany na fundamencie z czerwonawego granitu. Szeroka, potężna wieża, umieszczona centralnie, została zwieńczona niskim hełmem. Dach budynku pokryto dachówką, a ściany otynkowano. Dekoracja z zewnątrz jest oszczędna i ogranicza się do granitowych rzeźb i wykonanej z miedzi personifikacji Sprawiedliwości na portalu od strony Scheelegatan oraz popiersia św. Eryka na fasadzie wieży[4].
W latach 2007–2009 dokonano obszernej przebudowy i rozbudowy gmachu według projektu firmy architektonicznej Ahrbom & Partner[6]. Wykonawcą robót było przedsiębiorstwo budowlane PEAB. W efekcie tych działań powierzchnia biurowa gmachu wzrosła o 9 000 m² do 24 000 m². Największa zmiana dotyczyła w dwóch dziedzińców wewnętrznych. Dobudowano jedno piętro a całość przekryto szklanym dachem. Wewnątrz umieszczono recepcję, pomieszczenie dla ochrony, poczekalnię i siedem nowych sal sądowych. W dachu budynku głównego przy Scheelegatan wstawiono nowe lukarny, wykonane według oryginalnych szkiców z 1909 roku[7].
Wnętrze edytuj
Ratusz pod względem rozplanowania stanowi typowy i konwencjonalny budynek użyteczności publicznej. Składa się z dwóch biegnących równolegle długich części połączonych poprzecznymi łącznikami. Pomiędzy nimi znajdują się wewnętrzne dziedzińce. W każdej z części znajdują się symetrycznie rozmieszczone sale sadowe. Parter korytarza łączącego obie części ma bogato dekorowane sklepienie. Sale sądowe mają podniosły wygląd. Ich ściany zostały wyłożone boazerią a sufity zdobią kasetony, nawiązujące do sztuki renesansu[6].
Nad dekoracją gmachu pracowali rzeźbiarze Christian Eriksson oraz bracia Aron i Gustaw Sandberg. We wnętrzu znajdują się malowidła Olle Hjortzberga i Filipa Månssona. Na czwartym piętrze przy schodach stoi zrekonstruowana figura Kopparmatte, wieńcząca pręgierz, który kiedyś znajdował się pośrodku placu Stortorget na Starówce. Oryginalny pręgierz z figurą Kopparmatte znajduje się w zbiorach Stockholms stadsmuseum[1].
Zobacz też edytuj
Uwagi edytuj
- ↑ W terminologii szwedzkiej istnieją dwa pojęcia odpowiadające polskiemu ratusz: rådhus – ratusz jako siedziba rady miasta i sądu miejskiego pierwszej instancji, tzw. rådhusrätt (zniesionego w roku 1971) i stadshus – jako reprezentacyjny budynek użyteczności publicznej, będący siedzibą samorządowych władz miejskich (ale już bez uprawnień sądowniczych).
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Sandell 2001 ↓, s. 112.
- ↑ Riksantikvarieämbetet: Stockholm kn, FRUKTKORGEN 1 RÅDHUSET, STOCKHOLM. www.bebyggelseregistret.raa.se. [dostęp 2013-06-10]. (szw.).
- ↑ Stockholm Gamla Stan i Stockholm: Bondeska palatset / Gamla rådhuset. www.stockholmgamlastan.se. [dostęp 2013-06-10]. (szw.).
- ↑ a b c d e Projekt Runeberg: Stockholms rådhus. runeberg.org. [dostęp 2013-06-10]. (szw.).
- ↑ Bedoire 2012 ↓, s. 234–235.
- ↑ a b Mårtelius i in. 2009 ↓, s. 146.
- ↑ PEAB: Rådhuset i Stockholm. www.peab.se. [dostęp 2013-06-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-22)]. (szw.).
Bibliografia edytuj
- Fredric Bedoire: Stockholms byggnader. Stockholm: Norstedts, 2012. ISBN 978-91-1-303652-6. (szw.).
- Johan Mårtelius, Bengt O. H. Johansson, Rasmus Wærn, Olof Hultin: Guide till Stockholms arkitektur. Stockholm: Arkitektur Förlag AB, 2009. ISBN 978-91-86050-72-6. (szw.).
- Kaj Sandell: Sztokholm. Warszawa: Wiedza i Życie, 2001. ISBN 83-7184-064-.