Stosunki polsko-estońskie
Stosunki polsko-estońskie – relacje między Estonią a Polską. Oba państwa są członkami Unii Europejskiej, NATO i Organizacji Narodów Zjednoczonych.
Historia edytuj
Estonia, wówczas znana jako Inflanty, została włączona do terytorium Wielkiego Księstwa Litewskiego, a później do Rzeczypospolitej Obojga Narodów, która stała się Księstwem Inflant pod panowaniem polskim[1]. Inflanty nie zajmowały znaczącej pozycji w historii Rzeczypospolitej, ponieważ były podzielone między Polaków, Szwedów i Duńczyków. Później zostały włączone do władz Imperium Rosyjskiego[2].
Po zakończeniu I wojny światowej zarówno Estonia, jak i Polska uzyskały niepodległość, jednak rosnące inwazje bolszewików spowodowały, że oba państwa stały się jednym wspólnym frontem przeciwko Rosji sowieckiej. Estonia odparła Sowietów w swojej wojnie o niepodległość, a polski sukces w wojnie polsko-radzieckiej pomógł utrzymać niezależność obu państw[3]. Od lat 20. XX w. Polska i Estonia były sojusznikami, choć było między nimi niewiele kontaktów (w głównej mierze poprzez związek bałtycki).
Między 8 a 13 sierpnia 1930 roku oficjalną wizytę w Estonii, na pokładzie statku „Polonia”, eskortowanego przez polskie okręty, złożył Prezydent RP Ignacy Mościcki[4]. W sierpniu 1934 roku odbyła się w Estonii wizyta polskiego plutonu broni pancernej pod dowództwem ppłka. Spałka, która przebiegła w przyjaznej atmosferze i doprowadziła do zakupu w 1935 roku przez Estonię sześciu tankietek TKS, co stanowiło jedyny sukces eksportowy polskich pojazdów wojskowych przed wojną[5].
Przed II wojną światową polskie Kierownictwo Marynarki Wojennej zakładało, że w razie wojny będzie możliwe korzystanie przez polskie okręty z gościny w estońskich bazach, nie biorąc pod uwagę estońskiej ustawy o neutralności w wojnie morskiej z 1938 roku, będącej efektem deklaracji ryskiej podpisanej przez państwa bałtyckie[6]. Po wybuchu wojny Estonia, usiłująca zachować państwowość pomiędzy mocarstwami, ogłosiła neutralność[6]. Doszło wówczas do incydentu międzynarodowego, kiedy do Tallinna zawinął 14 września 1939 roku polski okręt podwodny „Orzeł” celem wysadzenia chorego dowódcy, po czym został internowany zgodnie z prawem międzynarodowym i ustawą o neutralności, a następnie 18 września zbiegł z internowania[7]. Ucieczka „Orła” została wykorzystana przez ZSRR jako pretekst do pogwałcenia suwerenności Estonii i wymuszenia zainstalowania tam baz wojskowych[8]. Estonia pod naciskiem ZSRR zerwała stosunki dyplomatyczne z polskim rządem na uchodźstwie[9]. Polska trafiła pod okupację niemiecką, a po wojnie znalazła się w strefie wpływów ZSRR, natomiast Estonia została w 1941 roku anektowana przez ZSRR, odzyskując niepodległość dopiero w 1991 roku[8].
Współczesność edytuj
Polityka i bezpieczeństwo edytuj
Stosunki dyplomatyczne między Polską i Estonią zostały odnowione 2 września 1991 roku. Podstawą relacji dwustronnych jest podpisany 2 lipca 1992 roku w Tallinnie traktat o przyjaznej współpracy i bałtyckim dobrosąsiedztwie Od 1993 roku działa Ambasada RP w Tallinnie, a od 1995 roku Ambasada Estonii w Warszawie[10].
Kontakty polityczne opierają się na kontaktach na szczeblu prezydentów, premierów, przewodniczących parlamentów i ministrów. Istotne znaczenie w stosunkach dwustronnych pełni wspólne członkostwo w NATO. Polska bierze udział w misji patrolowania przestrzeni powietrznej trzech państw bałtyckich w ramach misji Baltic Air Policing[10].
Gospodarka edytuj
Według danych z 2021 roku wartość polskiego eksportu do Estonii wyniosła 1,26 mld EUR (ok. 7% ogółu importu Estonii), natomiast wartość eksportu z Estonii do Polski wyniosła 569 mln EUR, co czyniło ją 9. największym partnerem eksportowym. Estoński eksport do Polski obejmował głównie sprzęt elektryczny i urządzenia mechaniczne, stal, żelazo i przedmioty z nich wykonane ( oraz samochody (11.6%)[11].
Kultura edytuj
Współpraca polsko-estońska obejmuje także obszar kultury. W 1997 r. Biblioteka Narodowa Estonii oraz Polska Biblioteka Narodowa stworzyły wspólną wystawę składającą się z ponad 100 pozycji[12]. W Polsce od 2002 roku organizuje się Dni Estońskie, podczas których promuje się sztukę i kulturę Estonii[12].
Przypisy edytuj
- ↑ Livonian or First Northern War, 1558-1583 [online], www.historyofwar.org [dostęp 2019-06-19].
- ↑ Estonica.org – Estonia divided between Sweden, Poland and Denmark [online], www.estonica.org [dostęp 2019-06-19].
- ↑ Bolshevik War: this is how Poland stopped the advance of communism in Europe [online], Counting Stars [dostęp 2019-06-19] (ang.).
- ↑ Mariusz Borowiak: Torpedowiec ORP Mazur. Edipresse Polska S.A., 2015, s. 37, seria: Wielki Leksykon Uzbrojenia. Wrzesień 1939. Tom 71. ISBN 978-83-7945-045-9.
- ↑ Wojciech Mazur. Zagraniczne wizyty broni pancernej II Rzeczypospolitej. „Poligon”. Nr 2/2011, s. 48-51, marzec – kwiecień 2011. Magnum-X.
- ↑ a b Alfred Światły. Ucieczka z Tallinna. Dzieje ORP Orzeł raz jeszcze (4). „Morze, Statki i Okręty”. Nr 10/2008. XIII (82), s. 28–36, październik 2008. Warszawa: Magnum-X. ISSN 1426-529X.
- ↑ Marek Błuś. Obrona komandora Grudzińskiego. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 12/2008. XIII (84), s. 27–32, grudzień 2008. Warszawa: Magnum-X. ISSN 1426-529X.
- ↑ a b Dominik Wilczewski. Burzliwe stulecie Bałtów. „Polityka – Pomocnik Historyczny”. Dzieje wokół Bałtyku. 4/2020, s. 105-108, 2020. Warszawa: Polityka. ISSN 2391-7717.
- ↑ Piotr Eberhardt, Polska granica wschodnia 1939–1945, Warszawa, [b. d.w], s. 59.
- ↑ a b Relacje dwustronne Estonia [online], gov.pl/estonia [dostęp 2023-07-15].
- ↑ Relacje dwustronne Estonia Informator ekonomiczny [online], gov.pl/estonia [dostęp 2023-07-15].
- ↑ a b Estonian-Polish cultural relations [online], Eesti.pl, 23 lutego 2007 [dostęp 2019-06-19] (pol.).
Linki zewnętrzne edytuj
- Związek bałtycki. natolin.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-08-05)].