Wikipedia

NATO

międzynarodowa organizacja polityczno-wojskowa (powst. 1949)

Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego[1][2] (ang. North Atlantic Treaty Organization – NATO; fr. Organisation du traité de l’Atlantique nord – OTAN, zwyczajowo NATO lub Sojusz Północnoatlantycki[3]) – międzynarodowa organizacja polityczno-wojskowa utworzona na mocy podpisanego 4 kwietnia 1949 Traktatu północnoatlantyckiego[4], obowiązującego od 24 sierpnia 1949[a][5].

Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego
North Atlantic Treaty Organization / Organisation du traité de l’Atlantique nord
Logotyp / flaga
Mapa
     państwa członkowskie NATO
Język roboczy

angielski, francuski

Siedziba

Bruksela

Członkowie

patrz: państwa członkowskie

Sekretarz generalny

Jens Stoltenberg

Utworzenie

4 kwietnia 1949

Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Głównym celem istnienia NATO w chwili utworzenia była obrona militarna przed atakiem ze strony ZSRR i jego państw satelickich, od 1955 zorganizowanych w strukturę Układu Warszawskiego. Po rozpadzie ZSRR i rozwiązaniu Układu Warszawskiego w 1991 roku, pełni rolę stabilizacyjną, podejmując działania zapobiegające rozprzestrzenianiu konfliktów regionalnych. Pełni także rolę gwaranta bezpieczeństwa zewnętrznego państw członkowskich. Sojusz opiera się na zasadzie kolektywnej obrony, zgodnie z jego podstawowym założeniem, że napaść zbrojna na jednego z członków uważana jest za atak przeciw wszystkim członkom.

Zadania i cele edytuj

Podstawowym aktem prawnym, będącym podstawą działania NATO jest podpisany 4 kwietnia 1949 roku w Waszyngtonie Traktat północnoatlantycki, zwany też traktatem waszyngtońskim. Umowa jest dokumentem złożonym z 14 artykułów określających najważniejsze zobowiązania sojuszników wobec siebie z osobna, jak i sojuszu jako całości. Szczególnie ważny z punktu widzenia aspektu obronności jest artykuł 5, stanowiący, że każdy atak zbrojny z zewnątrz zwrócony przeciwko jednemu lub kilku państwom członkowskim traktowany będzie jako atak przeciwko wszystkim sygnatariuszom umowy.

Artykuł 5. Strony zgadzają się, że zbrojna napaść na jedną lub więcej z nich w Europie lub Ameryce Północnej będzie uznana za napaść przeciwko nim wszystkim i dlatego zgadzają się, że jeżeli taka zbrojna napaść nastąpi, to każda z nich, w ramach wykonywania prawa do indywidualnej lub zbiorowej samoobrony, uznanego na mocy artykułu 51 Karty Narodów Zjednoczonych, udzieli pomocy Stronie lub Stronom napadniętym, podejmując niezwłocznie, samodzielnie, jak i w porozumieniu z innymi Stronami, działania, jakie uzna za konieczne, łącznie z użyciem siły zbrojnej, w celu przywrócenia i utrzymania bezpieczeństwa obszaru północnoatlantyckiego[4].

Zawarta w tym artykule formuła casus foederis jest szczególnym rodzajem solidarności wojskowej między członkami Sojuszu. NATO jest organizacją stawiającą sobie za cel zbiorową ochronę swoich członków, jako podstawę zachowania pokoju i umocnienia bezpieczeństwa międzynarodowego. Z prawnomiędzynarodowego punktu widzenia NATO jest międzynarodową organizacją opartą na sojuszniczym systemie bezpieczeństwa. Zgodnie z traktatem waszyngtońskim każde państwo członkowskie zobowiązuje się przyczyniać do rozwoju pokojowych i przyjaznych stosunków międzynarodowych oraz dbać o zachowanie bezpieczeństwa własnego, oraz innych członków sojuszu i wzmacniać swoje siły zbrojne.

Głównym celem Sojuszu jest zagwarantowanie – środkami politycznymi i militarnymi – wolności i bezpieczeństwa wszystkim państwom członkowskim. Do osiągnięcia tego celu NATO wykonuje podstawowe zadania w zakresie bezpieczeństwa:

  • zapewnia fundament trwałego bezpieczeństwa w Europie, opartego na rozwoju instytucji demokratycznych i pokojowym rozwiązywaniu konfliktów
  • zapewnia środki odstraszania i obrony przed jakąkolwiek formą ataku na terytorium każdego państwa członkowskiego
  • rozwija bezpieczeństwo międzynarodowe poprzez stałą i aktywną współpracę ze wszystkimi państwami partnerskimi należącymi do programu Partnerstwo dla Pokoju (PdP), oraz Euroatlantyckiej Rady Partnerstwa
  • wysyła swoje misje wojskowe do państw, na terytorium których toczy się konflikt zbrojny, celem zażegnania tego konfliktu.

Niemniej jednak istotnym zapisem traktatu jest artykuł 3 zobowiązujący każdą z jego stron z osobna do umacniania swoich własnych i kolektywnych zdolności obronnych:

Artykuł 3. Dla skuteczniejszego osiągnięcia celów niniejszego traktatu, Strony, każda z osobna i wszystkie razem, poprzez stałą i skuteczną samopomoc i pomoc wzajemną, będą utrzymywały i rozwijały swoją indywidualną i zbiorową zdolność do odparcia zbrojnej napaści[4].

Zasięg terytorialny sojuszu edytuj

Zgodnie z art. 6 traktatu zasięg terytorialny paktu obejmuje terytorium którejkolwiek ze stron w Europie lub Ameryce Północnej, algierskie departamenty Francji, terytorium Turcji oraz wyspy pod jurysdykcją którejkolwiek ze stron na obszarze północnoatlantyckim na północ od zwrotnika Raka. Zobowiązania traktatu obowiązują także w razie ataku na siły zbrojne, okręty lub samoloty którejkolwiek ze stron znajdujące się na tych terytoriach, lub nad nimi albo na jakimkolwiek innym obszarze w Europie, na którym w dniu wejścia w życie traktatu stacjonowały wojska okupacyjne którejkolwiek ze stron, lub na Morzu Śródziemnym czy obszarze północnoatlantyckim na północ od zwrotnika Raka.

Państwa członkowskie edytuj

Osobny artykuł: Państwa członkowskie NATO.
 
Etapy rozszerzania NATO o kolejne państwa członkowskie w Europie
Rok wstąpienia Państwa członkowskie NATO
1949 Belgia, Dania, Francja, Holandia, Islandia, Kanada, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Włochy
1952 Grecja, Turcja
1955 RFN
1982 Hiszpania
1999 Czechy, Polska, Węgry
2004 Bułgaria, Estonia, Litwa, Łotwa, Rumunia, Słowacja, Słowenia
2009 Albania, Chorwacja
2017 Czarnogóra
2020 Macedonia Północna
2023 Finlandia
2024 Szwecja

W 2024 roku NATO liczy 32 państwa członkowskie. Najmłodszym państwem członkowskim jest Szwecja, która przystąpiła do sojuszu 7 marca 2024 roku. Kandydatem do członkostwa w sojuszu jest Bośnia i Hercegowina.

Każde z państw przystępuje do NATO dobrowolnie, po przeprowadzeniu debaty publicznej[b] oraz stosownej ratyfikacyjnej procedury parlamentarnej[c]. Traktat północnoatlantycki gwarantuje swoim członkom suwerenne prawa[d][e], ale także nakłada zobowiązania międzynarodowe, które należy bezwzględnie respektować.

Państwa goszczące edytuj

Państwa goszczące to kraje niebędące członkami NATO, które jednak zobowiązały się do umożliwienia siłom NATO działania ze swojego terytorium, jeśli zajdzie taka potrzeba.

Państwa członkowskie przez pewien czas nieuczestniczące w strukturach wojskowych NATO edytuj

  • Grecja – od 14 sierpnia 1974 do 20 października 1980;
  • Francja – wystąpiła w 1966 r., częściowo powróciła w 1995, powróciła całkowicie w 2009 (podczas szczytu NATO w Strasburgu i Kehl);
  • Hiszpania – od momentu przystąpienia do 1997 r.

Historia edytuj

Początki NATO wiążą się z podpisaniem traktatu z Dunkierki przez Wielką Brytanię i Francję 4 marca 1947 roku, co stanowiło odpowiedź na rosnące obawy przed ponowną agresją niemiecką. Rok później, 17 marca 1948, dołączyły do nich państwa Beneluksu, podpisując traktat brukselski, który później stał się fundamentem dla traktatu waszyngtońskiego. Kluczowym momentem w kierunku utworzenia NATO był 11 czerwca 1948, kiedy to Senat Stanów Zjednoczonych uchwalił rezolucję Vandenberga, wzywającą do tworzenia bloków militarnych, co doprowadziło do podpisania 4 kwietnia 1949 roku w Waszyngtonie Traktatu północnoatlantyckiego. Ten moment ustanowił formalnie NATO, a organizacja ta zaczęła oficjalnie funkcjonować od 24 sierpnia 1949 roku.

We wrześniu 1950 roku, podczas posiedzenia Rady NATO w Nowym Jorku, państwa członkowskie zdecydowały się na przyjęcie koncepcji tzw. wysuniętej obrony (ang. forward strategy) zakładającej w wypadku wojny przeniesienie działań bojowych na terytorium państw bloku wschodniego. Stany Zjednoczone wysunęły propozycję remilitaryzacji Niemiec i włączenia ich w skład sojuszu. Propozycja ta została uznana przez państwa socjalistyczne za przyjęcie kursu konfrontacji i dążenie do odrodzenia militaryzmu niemieckiego. W październiku 1950 roku Komitet Obrony NATO zaakceptował plan utworzenia sił sojuszniczych złożonych z 50 dywizji, w tym: 20 francuskich, 10 amerykańskich, 10 włoskich, 5 brytyjskich i 5 z państw Beneluksu. W 1951 roku Rada NATO postanowiła przyśpieszyć proces rozbudowy sił lądowych sojuszu, które miały stanowić tzw. tarczę zabezpieczającą przed ewentualnym atakiem. USA i Wielka Brytania miały utworzyć siły tzw. „miecza” złożone ze strategicznego lotnictwa bombowego dysponującego bombami jądrowymi. W 1952 roku, organizacja powiększyła się o Grecję i Turcję, a w 1954 roku, po zakończeniu okupacji Niemiec Zachodnich, RFN zostało przyjęte do sojuszu, co było krokiem o dużym znaczeniu politycznym i militarnym.

W 1954 roku, na sesji Rady NATO w Paryżu, zdecydowano o konieczności oparcia strategii sojuszu na użyciu taktycznej broni jądrowej. Strategia ta została dalej rozwinięta w 1957 roku, kiedy potwierdzono koncepcję użycia broni jądrowej w ewentualnym konflikcie. Zakończenie procesu ratyfikacji układów paryskich w maju 1955 roku, zostało uznane przez państwa „bloku wschodniego” za pretekst do utworzenia Układu Warszawskiego, który miał być odpowiedzią na remilitaryzację RFN i przyjęcie jej do NATO. W kwietniu 1958 roku na konferencji ministrów obrony narodowej państw NATO zatwierdzono plan rozbudowy sił sojuszu (MC-70) zakładający wzmocnienie sił w Europie przez 12 dywizji niemieckich, 4 francuskie i 2 brytyjskie. Przewidywano rozbudowę baz rakietowych i wprowadzenie na uzbrojenie środków przenoszenia broni jądrowej.

Lata 50. i 60. to również czas, kiedy NATO zaczęło intensywnie rozwijać swoją strategię nuklearną. W latach 1959–1960 Stany Zjednoczone rozmieściły w Europie Zachodniej wyrzutnie rakiet średniego zasięgu z głowicami jądrowymi. W Wielkiej Brytanii rozlokowano 66 wyrzutni, a we Włoszech 30 wyrzutni rakiet typu „Thor”. W Turcji zainstalowano 15 wyrzutni rakiet typu Jupiter. Te ostatnie sprowokowały ZSRR do rozmieszczenia rakiet średniego zasięgu na Kubie, co było przyczyną kryzysu kubańskiego.

W grudniu 1961 roku na sesji Rady NATO w Paryżu omawiano problem przekształcenia sojuszu w „czwartą potęgę atomową”, co oznaczało możliwość swobodnego dostępu do broni nuklearnej wszystkich państw NATO. W maju 1962 roku na sesji Rady NATO w Atenach, USA i Wielka Brytania odrzuciły plan przekształcenia NATO w „czwartą potęgę atomową”, którego rzecznikiem była Republika Federalna Niemiec. Podkreślono potrzebę rozbudowy sił konwencjonalnych przez państwa sojuszu.

W 1966 roku Francja pod rządami Charlesa de Gaulle’a zdecydowała się wycofać ze struktur militarnych NATO, co zmusiło sojusz do przeniesienia swojej siedziby z Paryża do Brukseli. O ile w Brukseli mieści się od tamtej pory siedziba polityczna sojuszu, główne dowództwo wojskowe osadzone zostało na południe od Brukseli, w mieście Mons. Strategia obronna NATO nadal ewoluowała, szczególnie po przyjęciu w 1967 roku amerykańskiej doktryny „elastycznego reagowania” zakładającej użycie broni jądrowej w przypadku braku możliwości odparcia ewentualnej agresji siłami konwencjonalnymi. Jednocześnie odwrócono rolę „tarczy” i „miecza”. Funkcję „tarczy” odgrywały strategiczne siły nuklearne, a „miecza” – siły konwencjonalne wzmocnione taktyczną bronią jądrową.

W latach 70. i 80., w obliczu trwającej zimnej wojny, sojusz kontynuował rozbudowę swoich sił zbrojnych oraz strategii, przyjmując m.in. dziesięcioletni plan rozbudowy sił zbrojnych w 1970 roku i Deklarację Atlantycką w 1974 roku, która miała na celu ograniczenie dominacji Stanów Zjednoczonych i rozszerzenie współpracy państw członkowskich. W 1982 roku do sojuszu została przyjęta Hiszpania. W 1984 roku w Sztokholmie odbyła się konferencja w sprawie środków budowy zaufania i bezpieczeństwa w Europie, NATO było stroną rozmów rozbrojeniowych.

W latach 90. organizacja zaczęła się otwierać na kraje Europy Środkowej i Wschodniej, dążąc do budowania nowego porządku bezpieczeństwa w Europie. W 1991 roku, podczas sesji Rady NATO, przyjęto deklarację o partnerstwie z krajami tej części Europy, a w 1997 roku, podczas szczytu w Paryżu, podpisano akt o współpracy z Federacją Rosyjską, co miało na celu złagodzenie napięć i promowanie współpracy.

Znaczącym krokiem w kierunku rozszerzenia NATO było zaproszenie w 1997 roku Polski, Czech i Węgier do przystąpienia do sojuszu, co zmaterializowało się 12 marca 1999 roku. 24 marca 1999 roku NATO zaangażowało się w konflikt zbrojny w Kosowie. Podjęcie interwencji militarnej (11-tygodniowej) miało na celu zakończenie sześcioletniej masakry ludności cywilnej na Bałkanach.

XXI wiek przyniósł nowe wyzwania, w tym globalny terroryzm, co doprowadziło do historycznego uruchomienia procedur związanych z artykułem piątym traktatu północnoatlantyckiego po zamachach z 11 września 2001 roku w Stanach Zjednoczonych.

21 listopada 2002 roku podczas szczytu w Pradze (Czechy), siedem nowych państw otrzymało zaproszenia do rozpoczęcia negocjacji odnośnie do ich przystąpienia do Sojuszu. Były to: Estonia, Łotwa, Litwa, Słowenia, Słowacja, Bułgaria i Rumunia. 10 lutego 2003 roku w NATO nastąpił kryzys po tym, gdy Francja i Belgia zawetowały uruchomienie specjalnych procedur mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa Turcji na wypadek wojny w Iraku. Niemcy odmówiły skorzystania z przysługującego im prawa zablokowania procesu, ale poparły weto. 16 kwietnia 2003 roku NATO wyraziło zgodę na przejęcie w sierpniu dowództwa nad Międzynarodowymi Siłami Wspierającymi Bezpieczeństwo (ISAF) w Afganistanie. Decyzję taką podjęto na prośbę Niemiec i Holandii, które dotychczas dowodziły operacją ISAF. 19 ambasadorów NATO podjęło decyzję jednomyślnie. Przekazanie dowództwa nastąpiło 11 sierpnia. Była to pierwsza w historii sytuacja, w której NATO prowadziło operację poza regionem północnego Atlantyku. Pierwotnie kontrolę nad misją ISAF miała przejąć Kanada.

W 2004 roku do sojuszu dołączyły Bułgaria, Estonia, Łotwa, Litwa, Rumunia, Słowacja i Słowenia, a w 2009 Albania i Chorwacja. 26 kwietnia 2005 roku NATO przychyliło się do prośby Unii Afrykańskiej o wsparcie logistyczne misji w Darfurze. 3 kwietnia 2009 roku Francja powróciła do struktur NATO. W kolejnych latach do sojuszu dołączyły Czarnonogóra (2017)[6] i Macedonia Północna (2020)[7]. Kolejne rozszerzenie NATO dotyczyło Finlandii i Szwecji, które dołączyły do sojuszu odpowiednio w 2023[8] i 2024 roku[9].

Skład sił zbrojnych NATO u schyłku zimnej wojny w 1991 r. edytuj

Państwa USA RFN W.Brytania Francja Włochy Turcja Kanada Hiszpania Grecja Holandia Belgia Norwegia Portugalia Dania RAZEM
Liczba żołnierzy 1 222 980 472 330 344 440 446 950 400 960 647 400 136 500 274 000 162 500 96 900 92 000 34 400 68 000 31 700 4 431 060
Czołgi 17 119 5292 1910 1568 1620 3936 309 963 1970 1283 369 224 136 390 37 089
Transp. opanc. 37 155 6599 5453 5510 4900 3600 1388 2288 2377 3238 2315 250 341 690 76 080
Samoloty bojowe 7333 605 245 729 242 363 271 52 287 236 340 116 47 128 11 267
Ładunki jądrowe 21 211 – 300 505 – – – – – – – – – – 22 016

Źródło: The Military Balance 1990–1991

Liczba żołnierzy etatowych w 2023 roku edytuj

Państwo Liczba żołnierzy
  Albania 6700
  Belgia 24 979
  Bułgaria 32 400
  Chorwacja 14 506
  Czarnogóra 2368
  Czechy 26 621
  Dania 48 700
  Estonia 7100
  Finlandia 36 500
  Francja 208 700
  Grecja 107 600
  Hiszpania 133 282
  Holandia 41 250
  Islandia 0
  Kanada 67 492
  Litwa 20 521
  Luksemburg 939
  Łotwa 14 900
  Macedonia Północna 6100
  Niemcy 183 638
  Norwegia 23 250
  Polska 144 142
  Portugalia 32 992
  Rumunia 68 500
  Słowacja 18 531
  Słowenia 7300
  Stany Zjednoczone 1 500 000
  Szwecja 14 000
  Turcja 425 000
  Węgry 37 650
  Wielka Brytania 152 170
  Włochy 165 500
  Razem 3 566 762

Strategie NATO edytuj

Strategia wojenna NATO oparta była głównie na amerykańskich koncepcjach strategicznych wynikających z oceny zagrożenia bezpieczeństwa międzynarodowego. Pierwszą z nich była strategia zmasowanego odwetu przyjęta w USA w 1950 roku, a zaadaptowana przez sojusz NATO w 1957 roku. Zakładała ona wykonanie uderzeń jądrowych na państwa Układu Warszawskiego w odpowiedzi na poważniejszy atak militarny. Dopuszczała również wykonanie uprzedzającego ataku jądrowego w przypadku stwierdzenia zagrożenia bezpieczeństwa państw sojuszu. Szczególną rolę w wojnie miało odgrywać lotnictwo strategiczne oraz okręty podwodne uzbrojone w pociski balistyczne SLBM, przy czym te ostatnie z przyczyn technicznych uznawane były za broń wyłącznie odwetową. Dla zapewnienia skuteczności i szybkości działań rozbudowano system baz wojskowych rozmieszczonych wokół państw „bloku wschodniego”. Od 1953 roku na terenie Europy rozlokowano broń nuklearną w postaci rakiet średniego zasięgu i bomb jądrowych. Koalicyjny charakter strategii wojennej przejawiał się głównie w podziale zadań. Amerykańskie siły zbrojne miały wykonać strategiczne uderzenia jądrowe, operacje morskie miały być realizowane przez floty wojenne USA i państw europejskich, natomiast działania bojowe na terenie Europy miały być prowadzone głównie przez siły lądowe i lotnictwo taktyczne europejskich państw NATO[potrzebny przypis].

Przełamanie monopolu atomowego USA przez ZSRR oraz wprowadzenie na uzbrojenie Układu Warszawskiego międzykontynentalnych pocisków rakietowych skłoniło USA do zmiany strategii. W 1961 roku opracowano strategię elastycznego reagowania, która została przyjęta przez NATO w 1967 roku. Zakładała ona możliwość prowadzenia działań wojennych zarówno z wykorzystaniem broni jądrowej, jak i bez niej. W przypadku ataku państw UW przewidywano prowadzenie działań o charakterze konwencjonalnym, a w sytuacji ich niepowodzenia wykorzystanie taktycznej broni jądrowej na ograniczoną skalę. Strategiczna broń jądrowa miała być użyta dopiero po jej zastosowaniu przez ZSRR. Główną rolę w ewentualnym uderzeniu odegrać miał amerykański potencjał jądrowy, którego wykorzystanie określały plany operacyjne SIOP (Single Integrated Operational Plan). Przewidywały one różne warianty uderzeń o ograniczonym lub masowym charakterze w celu osiągnięcia założonych celów wojennych.

Zakończenie zimnej wojny przyniosło zmianę koncepcji strategicznej NATO. W 1991 została przyjęta tzw. nowa koncepcja strategiczna. Zakładała ona utrzymanie wystarczających sił konwencjonalnych i nuklearnych zdolnych do odstraszania ewentualnych agresorów i prowadzenie działań zapobiegających ewentualnym konfliktom zbrojnym na świecie. Skoncentrowano się też na zagwarantowaniu bezpieczeństwa państw sojuszu w warunkach różnorodnych i wielokierunkowych zagrożeń międzynarodowych (konflikty etniczne i terytorialne, rozprzestrzenianie broni masowego rażenia i technologii uzbrojenia, przerwanie dostaw surowców strategicznych, terroryzm i sabotaż). W 1999 koncepcja ta uległa aktualizacji w oparciu o doświadczenia misji NATO w byłej Jugosławii.

Nowa koncepcja strategiczna wprowadziła pojęcie „operacji spoza artykułu 5”, którymi są przede wszystkim operacje reagowania kryzysowego, czyli działania przy użyciu sił zbrojnych skierowane na usuwanie przyczyn sytuacji kryzysowych lub kryzysów zagrażających regionalnemu lub światowemu bezpieczeństwu oraz powodujących naruszenie praw człowieka[10]. Podobnie jak w operacjach pokojowych, siły interweniujące powinny działać w sposób bezstronny – nie są bowiem stroną w konflikcie. W teorii problemu w ujęciu Sojuszu Północnoatlantyckiego przez pojęcie operacji reagowania kryzysowego rozumiane są sojusznicze, wielonarodowe i wielofunkcyjne działania militarne i niemilitarne wychodzące w swych celach militarnych poza artykuł 5 traktatu waszyngtońskiego[10].

Broń jądrowa w NATO edytuj

Broń jądrowa stanowiła ważny element strategii sojuszu będąc istotną częścią realizacji założeń jego doktryny wojennej. Początkowo jedynym państwem NATO, które dysponowało tą bronią były Stany Zjednoczone. W chwili powstania sojuszu posiadały one 235 bomb jądrowych. W 1953 do państw nuklearnych NATO dołączyła Wielka Brytania, a w 1964 Francja. Potencjał tych państw rósł stosunkowo wolno i ustabilizował się dopiero w połowie lat siedemdziesiątych na poziomie 350 i 250 ładunków jądrowych. Początkowo broń jądrowa stanowiła „miecz” sojuszu, który miał być użyty do odparcia ewentualnej agresji. Rolę „tarczy” spełniały siły konwencjonalne. W 1967, po przyjęciu przez NATO amerykańskiej doktryny elastycznego reagowania, siły jądrowe przejęły rolę „tarczy”, którą z czasem określano jako „parasol jądrowy”[11].

Do dyspozycji NATO wydzielono ponad 65% ładunków jądrowych USA, które rozlokowane były na terenie Europy oraz zainstalowane na okrętach podwodnych. Pod koniec lat siedemdziesiątych z posiadanych przez Amerykanów 24 tys. ładunków jądrowych do NATO wydzielono 15818 ładunków. Obejmowały one: 624 głowice na okrętach podwodnych, 660 ładunków przenoszonych przez strategiczne samoloty bombowe i 14534 ładunki operacyjne i taktyczne. Z tych ostatnich na terenie RFN zmagazynowano ok. 10 tys. ładunków, z czego połowę stanowiły jądrowe pociski artyleryjskie. Około 2500 ładunków miały wykorzystać w razie wojny wojska RFN. Pozostałą część arsenału jądrowego NATO stanowił potencjał Wielkiej Brytanii obejmujący: 192 głowice pocisków balistycznych na okrętach podwodnych i 158 ładunków operacyjno-taktycznych oraz Francji posiadającej 250 ładunków jądrowych[12].

W 2002 roku państwa o potencjale nuklearnym NATO miały w swoich arsenałach 11041 ładunków jądrowych, w tym 2089 strategicznych[11].

Osobne artykuły: amerykańska triada nuklearna, francuska triada nuklearna i broń jądrowa Wielkiej Brytanii.

Organizacja i działanie edytuj

Osobny artykuł: Szczyt NATO.

W ramach ustaleń na konferencji NATO (Praga 2002), w 2003 zmianie uległa struktura ośrodków decyzyjnych sojuszu. Nowa struktura odchodzi od geograficznego podziału dowództw na rzecz podziału kompetencyjnego. Funkcje operacyjne zostały podzielone pomiędzy nowo powołane Sojusznicze Dowództwo Operacji (ACO) i Dowództwo Sił Sojuszniczych NATO ds. Transformacji (ACT).

 
Spotkanie na szczycie NATO, 2002

Sekretarze generalni NATO edytuj

Osobny artykuł: Sekretarz generalny NATO.

Najwyższe stanowisko polityczne w Sojuszu, które zgodnie z przyjętą praktyką obsadzane jest przez cywilnych polityków europejskich z państw będących członkami NATO.

Sekretarze generalni NATO
Imię i nazwisko Kraj Od Do
 
 Hastings Lionel Ismay   Wielka Brytania 4 kwietnia 1952 16 maja 1957
 
 Paul-Henri Spaak   Belgia 16 maja 1957 21 kwietnia 1961
 
 Dirk Stikker   Holandia 21 kwietnia 1961 1 sierpnia 1964
 
 Manlio Brosio   Włochy 1 sierpnia 1964 1 października 1971
 
 Joseph Luns   Holandia 1 października 1971 25 czerwca 1984
 
 Peter Carington   Wielka Brytania 25 czerwca 1984 1 lipca 1988
 
 Manfred Wörner   Niemcy 1 lipca 1988 13 sierpnia 1994[f]
 
 Sergio Balanzino[g]   Włochy 13 sierpnia 1994 17 października 1994
 
 Willy Claes   Belgia 17 października 1994 20 października 1995[h]
 
 Sergio Balanzino[i]   Włochy 20 października 1995 5 grudnia 1995
 
 Javier Solana   Hiszpania 5 grudnia 1995 6 października 1999
 
 George Robertson   Wielka Brytania 14 października 1999 1 stycznia 2004
 
 Jaap de Hoop Scheffer   Holandia 1 stycznia 2004 1 sierpnia 2009
 
 Anders Fogh Rasmussen   Dania 1 sierpnia 2009 30 września 2014
 
 Jens Stoltenberg   Norwegia 1 października 2014

Operacje pokojowe i stabilizacyjne NATO edytuj

Osobny artykuł: Operacje reagowania kryzysowego NATO.

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ Art. 11 traktatu stanowi, że wejdzie on w życie, gdy dokumenty ratyfikacji zostaną złożone w depozycie rządu Stanów Zjednoczonych Ameryki przez większość sygnatariuszy, co nastąpiło 24 sierpnia 1949.
  2. ↑ Art. 10 Traktatu z 1949 : „Strony mogą, za jednomyślną zgodą, zaprosić do przystąpienia do niniejszego traktatu każde inne państwo europejskie, które jest w stanie realizować zasady niniejszego traktatu i wnosić wkład do bezpieczeństwa obszaru północnoatlantyckiego.”.
  3. ↑ Art. 11 Traktatu.
  4. ↑ Po upływie przynajmniej 10 lat obowiązywania traktatu Strony, na żądanie którejkolwiek z nich, skonsultują się wspólnie w celu dokonania przeglądu Traktatu, uwzględniając czynniki, które w tym czasie będą mogły mieć wpływ na pokój i bezpieczeństwo na obszarze północnoatlantyckim, w tym rozwój zarówno powszechnych, jak i regionalnych porozumień przyjętych zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych (art. 12).
  5. ↑ Po upływie 20 lat obowiązywania traktatu każda ze Stron może z niego wystąpić po upływie roku od stosownej notyfikacji (art. 13).
  6. ↑ Zmarł.
  7. ↑ Tymczasowo – jako zastępca sekretarza generalnego NATO (po raz pierwszy).
  8. ↑ Zrezygnował.
  9. ↑ Tymczasowo – jako zastępca sekretarza generalnego NATO (po raz drugi).

Przypisy edytuj

  1. ↑ Edmund Jan Osmańczyk: Encyklopedia ONZ i stosunków międzynarodowych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, 1982, s. 337. ISBN 83-214-0092-2.
  2. ↑ Robert Kupiecki: Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego. Warszawa: Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2016, s. 5. ISBN 978-83-65427-03-8.
  3. ↑ Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 sierpnia 1997 r. w sprawie zaproszenia Polski do rozmów o członkostwie w Sojuszu Północnoatlantyckim (M.P. z 1997 r. nr 50, poz. 474).
  4. ↑ a b c Traktat Północnoatlantycki sporządzony w Waszyngtonie dnia 4 kwietnia 1949 r. (Dz.U. z 2000 r. nr 87, poz. 970).
  5. ↑ Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2022-07-22].
  6. ↑ Pierwszy szczyt NATO z udziałem Donalda Trumpa, „Onet Wiadomości”, 25 maja 2017 [dostęp 2017-05-25].
  7. ↑ PJ. Amerykański dar dla Macedonii Północnej. „Wojsko i Technika”. Nr 3/2021. s. 8. ISSN 2450-1301. 
  8. ↑ Anne Kauranen, Andrew Gray, Finland joins NATO, Russia threatens ‘counter-measures’, „Reuters”, 4 kwietnia 2023 [dostęp 2023-04-04] (ang.).
  9. ↑ Szwecja została 32. członkiem NATO. Gripeny zwiększą nasze bezpieczeństwo [online], Rzeczpospolita [dostęp 2024-03-07] (pol.).
  10. ↑ a b Andrzej Czupryński, Współczesna sztuka operacyjna, Warszawa: Akademia Obrony Narodowej, 2009, s. 240–250.
  11. ↑ a b Natural Resources Defense Council [online], nrdc.org [dostęp 2009-12-23] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-28] (ang.).
  12. ↑ Woźniecki 1982 ↓.

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=NATO&oldid=73302455”