Wikipedia

Sumeryjska lista królów

Sumeryjska lista królów – dzieło sumeryjskiego piśmiennictwa, będące listą władców i dynastii rządzących Sumerem, począwszy od królów panujących przed potopem, a na I dynastii z Isin kończąc (początek II tys. p.n.e.). Dzieło to ma charakter półlegendarny, dlatego dyskwalifikuje się je jako źródło historyczne i traktowane jest przez badaczy dziejów starożytnej Mezopotamii z dużą dozą ostrożności. Informacje tam zawarte poddawane są ciągłej weryfikacji i konfrontowane z innymi źródłami piśmienniczymi oraz znaleziskami archeologicznymi.

Gliniany graniastosłup z tekstem Sumeryjskiej listy królów, kopia WB / WB 444 (kopia G u Glassnera).

Lista zachowanych kopii edytuj

Sumeryjska lista królów powstała najprawdopodobniej pod koniec III tysiąclecia p.n.e., za panowania władców z III dynastii z Ur[1]. Jej treść udało się zrekonstruować na podstawie 16 zachowanych kopii, pochodzących w większości z okresu starobabilońskiego i datowanych na XVIII w. p.n.e.[2] Kopie te nie są identyczne – zachowane wersje różnią się często między sobą co do kolejności panujących dynastii i długości rządów poszczególnych władców[2]. Pierwszym, który sporządził listę zachowanych kopii Sumeryjskiej listy królów, był Thorkild Jacobsen[3]. Listę tę uzupełnili następnie o kopie opublikowane po 1939 roku Dietz-Otto Edzard[4] i Claudine-Adrienne Vincente[5]. Uporządkowania tak powstałej listy dokonał Jean-Jacques Glassner[6]

lista Glassnera[6] lista Jacobsena uzupełniona
przez Edzarda i Vincente 		sygnatury uwagi
kopia A kopia L1+Ni1[7] CBS 14220 + Ni 9712a-c[7] fragmenty tabliczki, z Nippur, datowana na okres Isin-Larsa lub początek dynastii Hammurabiego[8]
kopia B kopia L2+P2[8] CBS 14223 + CBS 13981[9] fragmenty tabliczki, z Nippur, z okresu Isin-Larsa, istnieje możliwość, że fragmenty te należeć mogą do dwóch różnych kopii[8]
kopia C kopia P3+BT14 i kopia P4+Ha[7] CBS 13994 + Brockmon 14
i CBS 13293 + CBS 13484[10][8] 		fragmenty dwóch tabliczek, z Nippur, z okresu Isin-Larsa[8]
kopia D kopia P5[8] CBS 19797[11] fragment tabliczki, z Nippur, czasy dynastii Hammurabiego[8]
kopia E kopia Mi[7] UM 29-15-199[7] fragment tabliczki, z Nippur, okres Isin-Larsa[8]
kopia F kopia IB[7] IB 1564+1565[7] fragmenty tabliczki, z Isin, czasy panowania Hammurabiego lub Samsu-iluny[8]
kopia G kopia WB[7] / WB 444[8] Ashmolean Museum 1923.444[7] czworoboczny graniastosłup, najprawdopodobniej z Larsy, okres Isin-Larsa[8]; najbardziej kompletna kopia Sumeryjskiej listy królów[12]
kopia H kopia G[8] ? fragment tabliczki, z Kisz, czasy dynastii Hammurabiego[8]
kopia I kopia Su1[12] ? fragment perforowanego cylindra, z Suzy, czasy dynastii Hammurabiego[12]
kopia J kopia Su2[12] ? fragment perforowanego cylindra, z Suzy, czasy dynastii Hammurabiego[12]
kopia K kopia Su3+4[12] ? fragment perforowanego cylindra, z Suzy, czasy dynastii Hammurabiego[12]
kopia L kopia TL[13] L87-520a+520b+641+769+770[13] fragmenty tabliczki, z Tell Leilan, XVIII w. p.n.e.[12]
kopia M kopia J[12] ? fragment tabliczki, pochodzenie nieznane, czasy dynastii hammurabiego[12]
kopia N kopia S[12] BM 108857[7] niemal kompletna tabliczka, z Sippar, czasy dynastii Hammurabiego[12]
kopia O kopia vD[13] IM 11053[13] fragment tabliczki szkolnej, pochodzenie nieznane, okres starobabiloński[12]
kopia P - ? pochodzenie nieznane, czasy panowania III dynastii z Ur[12]

Dodatkowo należy tu jeszcze wspomnieć o 4 kopiach nieuwzględnionych przez Glassnera, które wymieniały jedynie władców przed potopem:

lista Jacobsena uzupełniona
przez Edzarda i Vincente 		sygnatury uwagi
kopia Ni2[7] Ni 3195[7] fragment tabliczki, z Nippur[7]
kopia WB 62[13] Ashmolean Museum WB 62[13] pochodzenie nieznane[13]
kopia Go[13] IM 63095[13] z Tell Harmal, początek okresu starobabilońskiego[13]
kopia Fi[13] UCBC 9-1819[13] z Tutub, czasy dynastii Hammurabiego[13]

Kompozycja edytuj

W Sumeryjskiej liście królów przedstawiony został świat w którym władza królewska „zstąpiła z niebios”, a następnie przekazywana była z jednego miasta do drugiego, a dynastie z tychże miast sprawowały czasową władzę zwierzchnią nad całym regionem[14]. Tekst obejmuje czasy od legendarnego okresu przed potopem, kiedy to władza królewska po raz pierwszy miała się pojawić, aż do czasów panowania I dynastii z Isin (początek II tys. p.n.e.)[12][14]. Autor lub autorzy Sumeryjskiej listy królów założyli, iż dynastie w niej wymienione panowały kolejno po sobie, a upadek jednej wyznaczał początek panowania następnej – z tego powodu tekst ten zwany jest też niekiedy Kroniką pojedynczej monarchii[8]. Wynikało to najprawdopodobniej z przekonania, iż w danym punkcie czasu panować nad danym regionem mógł tylko jeden władca, którego władza była usankcjonowana przez bogów[14]. Wiemy jednak obecnie, iż niektóre z wymienionych w tym tekście postaci i dynastii było sobie współczesnych[14]. Przykład znaleźć już można w sumeryjskim micie Gilgamesz i Agga z Kisz, gdzie Agga, wymieniony w Sumeryjskiej liście królów jako ostatni władca z I dynastii z Kisz, jest ukazany jako przeciwnik Gilgamesza, piątego króla z I dynastii z Uruk[15].

W Sumeryjskiej liście królów siedzibami dynastii królewskich są niemal wyłącznie miasta babilońskie, wśród których najważniejsza rola przypisana została miastom Ur, Uruk i Kisz[14]. Jedynymi wspomnianymi siedzibami dynastii królewskich poza Babilonią są miasta Awan (na wschodzie), Hamazi (na północy) i Mari (na zachodzie)[14]. Zastanawiający jest brak jakiejkolwiek wzmianki w Sumeryjskiej liście królów o dynastiach z miast Larsa i Lagasz, które w pewnych okresach odgrywały ważną rolę w historii Mezopotamii. Wydaje się, iż z faktem tym nie mogli pogodzić się już sami mieszkańcy obu miast. I tak jeden ze skrybów z Larsy, przepisując tekst Sumeryjskiej listy królów, kierując się najprawdopodobniej lokalnym patriotyzmem, dodał „dynastię z Larsy” do „kanonicznej” listy pięciu przedpotopowych dynastii przed potopem (kopia WB 62)[16]. Z kolei skrybowie z Lagasz napisali swój własny odpowiednik Sumeryjskiej listy królów, który w całości poświęcony był królom tego miasta – Kronikę władców Lagasz[17].

Początkowe części Sumeryjskiej listy królów, opisujące czasy przed potopem i zaraz po potopie, uważane są za legendarne i nie mające wiele wspólnego z rzeczywistością, biorąc chociażby pod uwagę niemożliwie długie okresy rządów wymienionych tam królów, liczone w tysiącach, a nawet dziesiątkach tysięcy lat[14]. Co do dalszych części Sumeryjskiej listy królów, to ich wiarygodność można już często sprawdzić porównując zawarte w nich informacje z informacjami uzyskanymi ze źródeł historycznych[14].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Michalowski P., Sumerian..., s. 81.
  2. ↑ a b Michalowski, Sumerian..., s. 82.
  3. ↑ Jacobsen T., The Sumerian King List, Assyriological..., s. 5-13.
  4. ↑ Edzard D.O., Königslisten und Chroniken (Sumerisch), [w:] Reallexikon..., s. 77-78.
  5. ↑ Vincente C.-A., The Tall Leilān Recension of the Sumerian King List, [w:] Zeitschrift..., s. 236-238.
  6. ↑ a b Glassner J.-J., Mesopotamian..., s. 117-118.
  7. ↑ a b c d e f g h i j k l m Vincente C.-A., The Tall Leilān Recension of the Sumerian King List, [w:] Zeitschrift..., s. 237.
  8. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Glassner J.-J., Mesopotamian..., s. 117.
  9. ↑ Jacobsen T., The Sumerian King List, Assyriological..., s. 5 i 9.
  10. ↑ Jacobsen T., The Sumerian King List, Assyriological..., s. 6.
  11. ↑ Jacobsen T., The Sumerian King List, Assyriological..., s. 7.
  12. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Glassner J.-J., Mesopotamian..., s. 118.
  13. ↑ a b c d e f g h i j k l m Vincente C.-A., The Tall Leilān Recension of the Sumerian King List, [w:] Zeitschrift..., s. 238.
  14. ↑ a b c d e f g h Van De Mieroop, A History of the Ancient..., s. 41.
  15. ↑ Gilgameš and Aga (Gilgamesz i Agga z Kisz) - angielskie tłumaczenie mitu na stronie ETCSL
  16. ↑ Jacobsen T., The Sumerian King List, Assyriological..., s. 72, przypis 17.
  17. ↑ Glassner J.-J., Mesopotamian..., s. 144-149.

Bibliografia edytuj

  • Edzard D.O., Königslisten und Chroniken (Sumerisch), [w:] Reallexikon der Assyriologie VI, 1980-83, s. 77-86.
  • Glassner J.-J., Mesopotamian Chronicles, Society of Biblical Literature, Atlanta 2004.
  • Jacobsen T., The Sumerian King List, Assyriological Studies 11, Chicago, The University of Chicago Press, London 1939.
  • Michalowski P., Sumerian King List, [w:] Chavalas M. (edytor), The Ancient Near East – Historical Sources in Translation, Blackwell Publishing, Carlton 2006, s. 81-85.
  • Van De Mieroop, A History of the Ancient Near East ca. 3000-323 BC, Blackwell Publishing, 2004.
  • Vincente C.-A., The Tall Leilān Recension of the Sumerian King List, [w:] Zeitschrift für Assyriologie 85, 1995, s. 234-270.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumeryjska_lista_królów&oldid=70685168”