Surinamska Wojna Wewnętrzna
Surinamska Wojna Wewnętrzna (holenderski: Binnenlandse Oorlog) była wojną domową prowadzoną w regionie Sipaliwini w Surinamie w latach 1986–1991. Połączone siły Tucayana Amazonas, których dowódcą był Thomas Sabajo[1] i Jungle Commando (grupa dowodzona przez Ronniego Brunswijka, której członkowie wywodzili się z grupy etnicznej Maronów), walczyły przeciwko Armii Narodowej kierowanej przez ówczesnego szefa armii i de facto szefa państwa Desiego Bouterse’a.
Tło edytuj
Surinam ma jedną z najbardziej zróżnicowanych etnicznie populacji w Ameryce Południowej, z ludnością etniczną Indian (południowoazjatycką), jawajską, chińską, europejską, indiańską, afrykańską (kreolską oraz ludu Maroni) i pochodzenia wielorasowego. Przodkowie Maronów byli afrykańskimi niewolnikami, którzy uciekli z przybrzeżnego Surinamu między połową XVII a końcem osiemnastego wieku, tworząc wewnątrz kraju niezależne osady. Osiedlili się na terenie surinamskich kolonii i uzyskali niepodległość, podpisując traktat pokojowy z Holendrami w latach 60. XVIII wieku. Holendrzy nie byli w stanie ich pokonać i zgodzili się na ich autonomię na swoim terytorium[2].
W 1975 roku Surinam uzyskał pełną niezależność od Holandii. Dési Bouterse uczestniczył w budowie armii narodowej. Pięć lat później, w 1980 roku, on i piętnastu innych sierżantów wojskowych przeprowadzili krwawy zamach stanu przeciwko rządowi kraju. W rezultacie Bouterse ostatecznie przejął władzę w kraju. W 1987 r. nakazał Zgromadzeniu Narodowemu przyjęcie nowej konstytucji, która pozwoliła mu nadal pełnić funkcję szefa armii, ponieważ ustanowiono rząd cywilny pod ścisłym nadzorem.
Konflikt edytuj
Wojna początkowo była osobistym sporem między Boutersem i Brunswijkiem, Maronem, który był byłym ochroniarzem Bouterse’a. Później przybrała ona wymiar polityczny. Brunswijk domagał się reform demokratycznych, praw obywatelskich i rozwoju gospodarczego dla mniejszości marońskiej w kraju[3].
W listopadzie 1986 r. siły wojskowe zaatakowały wioskę Moiwana, rodzinną miejscowość Brunswijka. Zamordowano 39 osób, głównie kobiety i dzieci. Zniszczono większość wioski, paląc dom Brunswijka i innych mieszkańców. Ponad 100 ocalałych uciekło przez granicę do Gujany Francuskiej.
1 czerwca 1989 r. rebelianci zdobyli Afobaka Dam, główną elektrownię wodną Surinamu, i zagrozili zalaniem stolicy Paramaribo, jeśli rząd nie zgodzi się na negocjacje. Pomimo zagrożeń rebelianci wycofali się 36 godzin później na rozkaz Brunswijka[4].
7 czerwca 1989 r. odbyły się rozmowy na wyspie Portal. Delegacje osiągnęły porozumienie w sprawie wstępnego traktatu pokojowego. Rząd podpisał pakt 21 lipca 1989 r., który został zatwierdzony przez parlament 7 sierpnia 1989 r. W zawartym porozumieniu obie strony deklarowały zamiar zakończenia konfliktu i działań wojennych[5].
Zawieszenie broni zostało podpisane w czerwcu 1989 r. Program pomocy w nagłych wypadkach mający na celu odbudowę wiosek Maronów, zniesienie stanu wyjątkowego we wschodniej części kraju oraz powrót uchodźców do Surinamu były jednymi z działań zapoczątkowanych przez porozumienie pokojowe. Rząd zaproponował, aby oddziały Jungle Commando zostały przekształcone w jednostkę bezpieczeństwa, by patrolować wnętrze kraju[6].
Naruszenia zawieszenia broni miały jednak miejsce (już po zawarciu rozejmu), nie przeradzając się w konflikt o szerszej skali. Ale do września 1989 r. zginęło co najmniej 300 osób, zniszczono liczne wioski, a wydobycie boksytu i aluminium zostało przerwane. Szacuje się, że 7000 maronów uciekło do obozów dla uchodźców w Gujanie Francuskiej.
W dniu 19 marca 1991 r. odbyło się spotkanie przedstawicieli obu stron we wschodnim mieście górniczym Moengo. Rząd zaproponował integrację Jungle Commando z Armią Surinamu i pracę Maronów przy poszukiwaniach złota i w leśnictwie w zamian za całkowite rozbrojenie.
W dniu 27 marca 1991 r. odbyły się końcowe rozmowy w miejscowości Drietabbetje, skutecznie kończące konflikt. Pomimo porozumienia wielu urzędników i członków Jungle Commando mieszkających w Holandii potępiło warunki umowy i przyrzekło nadal kontynuować walkę zbrojną.
Przestępstwa wojenne edytuj
W dniach 7 i 8 grudnia 1982 r. żandarmi porwali 15 mężczyzn ze swoich łóżek, w większości cywilów, umieścili ich w autobusie, a następnie zamordowali ich po wniesieniu przeciwko nim oskarżeń o konspirację. Ofiarami byli wszyscy członkowie Surinamskiego Stowarzyszenia na rzecz Demokracji, grupy krytycznej wobec surinamskiego rządu wojskowego. Grupa, według urzędników państwowych, była częścią konspiracji, która planowała zamach stanu w Boże Narodzenie. Państwo później przyznało się do prowadzenia nieodpowiednich dochodzeń w tej sprawie. Dochodzenie rozpoczęło się w 2008 r. Pomimo przyjęcia odpowiedzialności politycznej, Bouterse odmówił bezpośredniego zaangażowania.
29 listopada 1986 r. rząd wojskowy stracił ponad 40 osób, w tym kobiety i dzieci, i spalił wioskę Moiwana. Trzy lata po ataku wydano oświadczenie, w którym Bouterse przejął bezpośrednią odpowiedzialność za morderstwa. W wyniku dochodzenia prowadzonego przez Międzyamerykańską Komisję Praw Człowieka (IACHR) rząd Surinamu przeprosił rodziny ofiar w 2006 r., dodatkowo wypłacając odszkodowanie pozostałym przy życiu. Sprawcy zbrodni pozostali bezkarni.
W dniu 31 grudnia 1987 r. podczas operacji przeciwpowstańczej w rejonie Atjoni siedmiu marońskich cywilów zostało wypędzonych pojazdem wojskowym pod zarzutem przynależności do Jungle Commando. Kilka mil dalej, sześciu maronów zostało straconych, podczas gdy siódmy zmarł z powodu odniesionych obrażeń podczas próby ucieczki. Dochodzenie IACHR w tej sprawie zostało wszczęte w styczniu 1988 roku. W dniu 10 września 1993 r. sąd przyznał rodzinom ofiar 450 tysięcy dolarów odszkodowania i zażądał od Surinamu zrekompensowania rodzinom wydatków poniesionych na zlokalizowanie ciał ofiar. Druga decyzja (w tej samej sprawie) określała z kolei niewystarczające reparacje finansowe, nakazując państwu ponowne otwarcie przychodni medycznej w Saramacca i szkoły we wsi ofiar.
Przypisy edytuj
- ↑ Fragile Peace Plan in Suriname Tests Government’s Control Over Army. ISBN 978-1-135-95494-9.
- ↑ George Childs Kohn, Dictionary of Wars, Routledge, 31 października 2013, ISBN 978-1-135-95494-9 [dostęp 2019-07-30] (ang.).
- ↑ The Saramaka Peace Treaty in Sranan (1762) [online], www.creolica.net [dostęp 2019-07-30].
- ↑ Reuters, Suriname’s Leader and Rebel Chief Vow to Negotiate Uprising’s End, „The New York Times”, 27 marca 1991, ISSN 0362-4331 [dostęp 2019-07-30] (ang.).
- ↑ COHA, Suriname: Justice Under Fire [online] [dostęp 2019-07-30] (ang.).
- ↑ Suriname Faces Past Human Rights Violations [online], web.archive.org, 3 marca 2016 [dostęp 2019-07-30] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-03].
Bibliografia edytuj
- Vries, E. de: Suriname na de binnenlandse oorlog, Amsterdam 2005: Wydawcy KIT.
- Hoogbergen, W. & D. Kruijt: De oorlog van de sergeanten: Surinaamse militairen in de politiek, Amsterdam 2005: Bakker.