Szpęgawski

Szpęgawski (Spengawski, Spęgawski, Księżyc odmienny) – kaszubski herb szlachecki, według Przemysława Pragerta w zależności od wariantu zaliczany do odmian herbów Sas Pruski albo Księżyc (lub Trzy Gwiazdy). Według Alfreda Znamierowskiego, wariant II tego herbu jest odmianą Leliwy. Herb własny rodziny Szpęgawskich.

Herb Szpęgawski I

Herb Szpęgawski I odmienny

Herb Szpęgawski II

Opis herbu

Herb znany przynajmniej w dwóch wariantach. Opisy z wykorzystaniem klasycznych zasad blazonowania:

Szpęgawski I (Spęgawski, Księżyc odmienny): W polu czerwonym półksiężyc srebrny nad którym trzy gwiazdy złote (1 i 2). Klejnot: nad hełmem w zawoju czerwono-srebrnym trzy pióra strusie. Labry czerwone podbite srebrem.

Szpęgawski I odmienny: Gwiazdy są cztery (1, 2 i 1), księżyc złoty, labry podbite złotem. Brak zawoju na hełmie.

Szpęgawski II (Spengawski, Spęgawski, Grabla-Spengawski, Grabla-Spęgawski, Sas pruski odmienny, błędnie Księżyc odmienny albo Trzy Gwiazdy odmienny, według Znamierowskiego Leliwa odmienny): W polu błękitnym półksiężyc srebrny na opak, nad nim trzy gwiazdy złote w pas (lub 1 i 2), pod nim strzała srebrna. Klejnot: nad hełmem w koronie ogon pawi.

Najwcześniejsze wzmianki

Herb w wariancie podstawowym jest najstarszą wersją herbu Szpęgawski. Odnotował go Dachnowski (Herbarz szlachty Prus Królewskich...). Jego wersja I odmienna pochodzi z jednego z rękopisów Dachnowskiego z ok. 1714 roku. Herb w wersji II znany z przekazów Nowego Siebmachera (jako Spengawski) oraz Ostrowskiego (Księga herbowa rodów polskich).

Herbowni

Szpęgawski (Spengawski, Spęgawski, Szpengawski) także z przydomkiem Grabla. Grablowie kojarzeni są głównie z wariantem II.

Szpęgawskim przypisywano też herby Sas Pruski oraz Księżyc (vel Trzy Gwiazdy).

Rodzina Szpęgawskich

Drobna szlachta biorąca nazwisko od Szpęgawska na Kociewiu. Ich protoplastą jest być może Johannes Piecha, wzmiankowany w 1571, którego potomstwo przyjęło nazwisko odmiejscowe. Pierwsza wzmianka dotycząca nazwiska Szpęgawski pochodzi z 1586 (wdowa z domu Szpęgawska, siostra Michała Spęgawskiego). W kolejnym wieku wzmianki pochodzą z lat 1648 (Maciey Szpęgawski w Sobączu, inni w Chwarzenku i Wiecu Starym), 1682 (Pan Szpęgawski, Pani Spęgawska). Być może wygaśli w XVII wieku, chociaż podobno dziedziczyli jeszcze w XVIII wieku w Szpęgawsku. Szpęgawscy używali przydomka Grabla, przez co łączono ich z Grabla-Mściszewskimi. Herb przypisywany Grablom-Szpęgawskim (Szpęgawski II), nosi pewne podobieństwo do herbu Mściszewskich (Sas Pruski).

Bibliografia

• Przemysław Pragert: Herbarz szlachty kaszubskiej T.3. Gdańsk: Wydawn. BiT, 2009, s. 179-180, 276. ISBN 978-83-927383-6-7.
• Przemysław Pragert: Herbarz szlachty kaszubskiej. T. 5. Gdańsk: Wydawnictwo BiT Beata Żmuda-Trzebiatowska, 2018, s. 319. ISBN 978-83-950310-3-8.

Linki zewnętrzne

• Herb Szpęgawski II w wyszukiwarce herbów Tadeusza Gajla