Wikipedia

Tadeusz Nożyński

Tadeusz Nożyński (ur. 28 października 1904 w Tenczynku, zm. 21 sierpnia 2000 w Wągrowcu) – doktor filozofii, historyk, wychowawca, nauczyciel tajnego nauczania[1], poliglota, animator kultury, muzyk, satyryk, bibliotekarz, regionalista.

Tadeusz Nożyński
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

28 października 1904
Tenczynek

Data i miejsce śmierci

21 sierpnia 2000
Wągrowiec

Zawód, zajęcie

nauczyciel

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Medal Rodła
Za Zasługi w Rozwoju Województwa Poznańskiego

Życiorys edytuj

W latach 1923–1927 studiował historię, nauki o państwie oraz pedagogikę na Uniwersytecie Poznańskim im. Adama Mickiewicza (obecnie UAM). Zajmował się studiami nad średniowieczem, pod kierunkiem profesora Kazimierza Tymienieckiego napisał pracę dyplomową „Żydzi w Poznaniu w wiekach średnich”. W 1931 zdał egzamin i otrzymał kwalifikacje nauczyciela szkół średnich, tym samym Kuratorium Okręgu Szkolnego Poznańskiego przyznało mu tytuł profesora. W 1948 uzyskał dyplom magistra filozofii, a w 1949 roku Dziekanat Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Poznańskiego im. A. Mickiewicza nadał mu tytuł doktora (na podstawie pracy „Cech Złotniczy poznański”)[2].

W 1927 rozpoczął pracę w gimnazjum w Krotoszynie. Następnie, w latach 1929–1937, pracował jako nauczyciel historii w Seminarium Nauczycielskim w Wągrowcu. Szkoła zmieniła nazwę na Państwowe Liceum Pedagogiczne, Tadeusz Nożyński pracował tam do 1939 roku.

W czasie wojny przeniósł się do Częstochowy, gdzie pracował w niemieckim Urzędzie Pracy (dział poradnictwa zawodowego). Dzięki temu udało mu się uratować wiele osób przed wywiezieniem do Niemiec. W Częstochowie powstała inicjatywa tajnych kompletów, nauczania na poziomie szkoły średniej i studiów wyższych, których organizatorem był profesor Zdzisław Grot. Tadeusz Nożyński prowadził zajęcia w sekcji historycznej na Wydziale Humanistycznym UZZ. Obejmowały m.in. wykłady z nauk pomocniczych historii, głównie paleografię i dyplomatykę[3] i odbywały się przy ulicy Kilińskiego nr 7 w mieszkaniu harcmistrza Śniegockiego[4]. Mieszkanie stało się nieformalną centralą polskiego tajnego nauczania. Tuż obok pod numerem 10 siedzibę miała komenda gestapo. Dzięki kontaktom z ojcem Polikarpem, bibliotekarzem na Jasnej Górze, udało się uzyskać cenne materiały niezbędne w nauczaniu.

Po wojnie wrócił do Liceum Pedagogicznego w Wągrowcu. W 1949 roku przeniósł się do Liceum Ogólnokształcącego, gdzie pracował do 1951 roku. Następnie od 1951 roku obejmował stanowisko wicedyrektora i kierownika w dziale administracyjnym Wojewódzkiej Biblioteki Pedagogicznej w Poznaniu[5]. W latach 1957–1968 był dyrektorem tej biblioteki.

W latach 1929–1957 był uczestnikiem Koła Śpiewaczego i Chóru Nauczycielskiego w Wągrowcu; wiceprezesem tej organizacji (1933–1939), prezesem (1957–1962), zastępcą dyrektora (1957–1962) i dyrektorem (1974–1975)[6]. Przez 31 lat pełnił też funkcję prezesa (często także dyrygenta) Koła Śpiewackiego i Muzycznego im. F. Chopina w Wągrowcu, którego kierownikiem artystycznym był w tamtym czasie Bronisław Zieliński[7]. Związany był także z Towarzystwem Przyjaciół Ziemi Pałuckiej, w którym wydawał zeszyty historyczne[8].

Członek Korporacji Akademickiej „Chrobria” w Poznaniu, ppor. rez. 61. Pułku Piechoty[9].

Po przejściu na emeryturę, w latach 1970–1995 pracował charytatywnie w Bibliotece Pedagogicznej w Wągrowcu[10]. Zmarł 21 sierpnia 2000 roku w Wągrowcu.

Nagrody i upamiętnienia edytuj

 
ul. Tadeusza Nożyńskiego w Wągrowcu

Rodzina edytuj

Matka Tadeusza Nożyńskiego zmarła w 1919 roku, a ojciec w 1930 roku. Siostry również umarły młodo. Brat – Antoni Nożyński w czasie okupacji pracował w konspiracji (zmarł w 1990, wnukiem Antoniego jest muzyk i aktor Kamil Nożyński)[2]. W 1936 roku Tadeusz Nożyński zawarł związek małżeński ze Stefanią Klatt, która była siostrą Janiny Klatt. Tadeusz i Stefania Nożyńscy mieli trójkę dzieci: Hannę (zmarła jako dziecko), Andrzeja (ur. 1945, muzyk, nauczyciel, wieloletni śpiewak Poznańskich Słowików[15]) i Ewę (ur. 1950, nauczycielka historii).

 
Grób Stefanii i Tadeusza Nożyńskich w Wągrowcu

Wybrane publikacje edytuj

  • Zarys dziejów miasta Wągrowca (1381-1918), Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Pałuckiej w Wągrowcu[16]
  • Bractwo Kurkowe Wągrowieckie (1493-1939), Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Pałuckiej w Wągrowcu[17]
  • Źródła do dziejów Wągrowca. Szpital powiatowy w Wągrowcu (1873-1921), Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Pałuckiej w Wągrowcu
  • Dom sierot w Wągrowcu fundacji ks. J. N. Musolffa, Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Pałuckiej w Wągrowcu
  • Koło Śpiewacze Wągrowieckie 1889-1959, Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Pałuckiej w Wągrowcu
  • Złotnictwo poznańskie do końca XVIII wieku (1960)[18]
  • Władysław Łokietek i jego walka o Polskę (w 600 rocznicę zgonu) 1333-1933 (1933)
  • Z. Grot, T. Nożyński, Listy Wojtusia z Zawad
  • T. Nożyński (red.), Księga pamiątkowa 25-lecia Towarzystwa Samodzielnych Kupców w Wągrowcu (1936)
  • liczne artykuły w czasopismach naukowych oraz publicystycznych
  • wiele publikacji o charakterze historycznym[19]

Przypisy edytuj

  1. ↑ Władysław Kowalenko, Tajny Uniwersytet Ziem Zachodnich. Uniwersytet Poznański 1940-1945, 1961.
  2. ↑ a b Maria Baar, Tadeusz Nożyński, 1994.
  3. ↑ Archiwum Państwowe, Kazimierz Kaczmarczyk 1878-1966 : archiwista i historyk, wyd. I, Poznań: Archiwum Państwowe w Poznaniu, 2020, ISBN 978-83-926860-9-5, OCLC 1242415301 [dostęp 2021-05-15].
  4. ↑ Marek Jerzy Minakowski, Henryk Śniegocki h. Zagłoba [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2018-01-02].
  5. ↑ Historia | Publiczna Biblioteka Pedagogiczna w Poznaniu [online], www.pbp.poznan.pl [dostęp 2018-01-02] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-28] (pol.).
  6. ↑ Andrzej Milczyński (red.), 90 lat ruchu śpiewaczego w Wągrowcu (1889-1979), 1979.
  7. ↑ Maria Baar, Maciej Zieliński, Bronisław Zieliński, 2004.
  8. ↑ Zofia Zawol, 55 lat Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Pałuckiej, „Wągrowieckie studia muzealne (Tom I)”, 2013.
  9. ↑ PUBLIK, Fraternities Archive [online], www.archiwumkorporacyjne.pl [dostęp 2017-12-30].
  10. ↑ Historia | Biblioteka Pedagogiczna w Pile [online], wagrowiec.cdnpila.kylos.pl [dostęp 2018-01-15] (pol.).
  11. ↑ Laureaci Honorowej Nagrody Miasta, „Oficjalna strona Miasta Wągrowiec” [dostęp 2017-12-26] (pol.).
  12. ↑ 10 rocznica nadania Bibliotece Szkolnej imienia dr. Tadeusza Nożyńskiego | Biblioteka Pedagogiczna w Pile [online], wagrowiec.cdnpila.kylos.pl [dostęp 2017-12-26] (pol.).
  13. ↑ To już 10 lat… [online], zsp2wagrowiec.pl [dostęp 2017-12-26] (pol.).
  14. ↑ Maria Baar, Tadeusz Nożyński, 1994 (Zeszyty Biograficzne Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Pałuckiej w Wągrowcu).
  15. ↑ Adminos, gloswagrowiecki.pl – gloswagrowiecki.pl [online], www.gloswagrowiecki.pl [dostęp 2018-02-09] (pol.).
  16. ↑ Krzysztof Szypulski, Nasze publikacje [online], www.tpzp.eu [dostęp 2018-01-12].
  17. ↑ Biblioteka [online], biblioteka.bractwakurkowe.pl [dostęp 2018-01-12] (pol.).
  18. ↑ 10 | Styczeń | 2017 | Informatorium [online], informatorium.ksiaznica.torun.pl [dostęp 2018-01-12] (pol.).
  19. ↑ Listy Wojtusia z Zawad : de omnibus rebus et quibusdam aliis ; felietony z lat 1865-1867 / [online], worldcat.org [dostęp 2017-12-26].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tadeusz_Nożyński&oldid=71786695”