Tadeusz Perkitny
Tadeusz Perkitny (ur. 31 maja 1902, zm. 7 sierpnia 1986) – polski technolog drewna, profesor doktor habilitowany.
| |
| Data urodzenia |
31 maja 1902 |
|---|---|
| Data śmierci |
7 sierpnia 1986 |
| Zawód, zajęcie |
technolog drewna |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys edytuj
Wychowywał się w rodzinie o żywych tradycjach patriotycznych. W latach 1909–1918 uczęszczał do poznańskiego Gimnazjum Fryderyka Wilhelma. Jako uczeń niemieckiej szkoły, już od 1913 uczestniczył w działalności samokształceniowej Towarzystwa Tomasza Zana[1].
Wraz z Leonem Mroczkiewiczem odbył w latach 1926–1930 podróż dookoła świata, podczas której pracował głównie w lasach i przemyśle drzewnym[2]. Wyprawę tę opisał w książkach pt. Z setką złotych dookoła świata[3] i Okrążmy świat raz jeszcze[4]. W roku 1934 jako asystent-wolontariusz napisał pracę doktorską pt. Badania nad nasycaniem bielu sosnowego zanurzonego w wodzie.
W kampanii wrześniowej porucznik Tadeusz Perkitny wziął udział jako dowódca kompanii łączności 15 Dywizji Piechoty, na szlaku Bydgoszcz – Brzoza – Brześć Kujawski – Gąbin – Puszcza Kampinoska. Do końca wojny przebywał w niemieckiej niewoli.
Zainteresowania edytuj
Interesował się następującymi zagadnieniami: kurczenie się drewna, naprężenia wilgotnościowe w drewnie i kompleksowe deformacje drewna. Jako pierwszy na świecie podjął badania reologicznych właściwości drewna w warunkach zmiennej wilgotności. Uważany bywa za ojca doświadczeń nad ciśnieniem pęcznienia drewna. Jego działalność ściśle związana była z przemysłem. W ramach walki z powojennymi trudnościami rynkowymi podjął badania nad nowymi klejami (np. Alpit, Krezolit, Igelit, czy Fortel), a także udoskonalaniem starych. Badał wytrzymałość oraz wodoodporność sklejek, a także wypracowywał nowe metody badań spoin klejowych. Badania jego zespołu doprowadziły do wytworzenia lignofolu skrawkowego – drobnowymiarowego drewna warstwowego o maksymalnie ulepszonych właściwościach. Opracował nową metodę sklejania forniru nasyconego olejem maszynowym, czyli tzw. lignofolu samosmarowego (polski patent). Produkt ten wyparł z produkcji czółenek tkackich drogie drewna importowane. W zespole opracował nową metodę użytkowania drobnych odpadów drzewnych poprzez tworzenie z nich dowolnie formowanych elementów i przedmiotów (kolejny polski patent). Metodę wykorzystywały Bydgoskie Zakłady Sklejek do masowej produkcji obrzeży kół sterowych traktorów Ursus. Następnym patentem objęto całkowicie nową metodę klejenia i jednoczesnego impregnowania wielkowymiarowych elementów drewnianych (tzw. metoda Imperkol). Była ona wykorzystywana przez kilkanaście lat w przemysłowej produkcji dębowo-sosnowych prowadników szybowych dla górnictwa węglowego, a także (w Klosterfelde koło Berlina) przez cztery lata, do potokowego klejenia i jednoczesnej impregnacji około 120 tys. podkładów kolejowych rocznie[5].
Osiągnięcia edytuj
Doktor honoris causa Wydziału Technologii Drewna Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu (1982) i Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Jest autorem ok. 100 publikacji w specjalistycznej prasie krajowej i zagranicznej oraz 19 patentów. W roku 1992 powstała Wielkopolska Fundacja Naukowa im. Tadeusza Perkitnego, wspierająca interdyscyplinarne badania z dziedziny rolnictwa, leśnictwa, drzewnictwa i ochrony środowiska.
Nazwisko Perkitnego i jego fotografia zostało umieszczone w publikacji Physik des Holzes und der Holzwerkstoffe Petera Niemza z 1993, jako jedynego Polaka[5].
Był autorem wystawianej w Polsce w latach 1945–1946 sztuki Droga do źródeł[6].
Pochowany na cmentarzu św. Jana Vianneya w Poznaniu[7] (kw. św. Barbary-rząd 17-grób 4).
Odznaczenia edytuj
- Złoty Krzyż Zasługi (1954, za zasługi w pracy zawodowej w dziedzinie przemysłu drzewnego)[8]
- Odznaka „Racjonalizator Produkcji” (1952)[9]
Przypisy edytuj
- ↑ Gdy księżyc odmienił się złoty – wspomnienie o prof. Tadeuszu Perkitnym. Żołnierze Wolności. [dostęp 2011-04-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
- ↑ Agnieszka Baszko, „W świat na włóczęgę!” Tadeusza Perkitnego i Leona Mroczkiewicza podróż dookoła świata, „Kronika Miasta Poznania” 3/2010, s. 139-157.
- ↑ Tadeusz Perkitny, Z setką złotych naokoło świata, Warszawa: Gebethner i Wolff, [1938], s. 263.
- ↑ Tadeusz Perkitny, Okrążmy świat raz jeszcze, t. 1-2, Warszawa: Iskry, 1979. Ukazały się dwa wznowienia tej książki: w 1994 (Warszawa: Prószyński i S-ka) i 2009 r. (Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo). W 2022 r. ukazała się powieść młodzieżowa oparta na wspomnieniach T. Perkitnego: Łukasz Wierzbicki, Wokół świata na wariata, Borówiec: Pogotowie Kazikowe).
- ↑ a b Wojciech Kokociński, 60 lat pracy naukowej prof. dr. hab. Tadeusza Perkitnego (1902-1986), w: Wieści Akademickie, nr 11-12(218-219)/2016, wyd. AR Poznań, s.13-14, ISSN 1429-3064
- ↑ Tadeusz Świtała, Poznań 1945. Kronika Wydarzeń, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1986, s. 329, ISBN 83-210-0607-8, OCLC 830203088.
- ↑ Perkitny Tadeusz – miejsce pochówku [dostęp 2019-03-15]
- ↑ M.P. z 1954 r. nr 53, poz. 734.
- ↑ M.P. z 1952 r. nr 76, poz. 1216.
Bibliografia edytuj
- Joanna Nowaczyk: Gdy księżyc odmienił się złoty.... [dostęp 2011-07-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (pol.).