Wikipedia

Tell ed-Der

Tell ed-Der (starożytne Sippar-Amnanum i Sippar-Anunitu) − stanowisko archeologiczne w Iraku, leżące ok. 25 km na południe od Bagdadu, mniej więcej w połowie drogi pomiędzy rzekami Tygrys i Eufrat[1].

Sippar-Amnanum, Sippar-Anunitu
Tell ed-Der
Ilustracja
Mapa ważniejszych miast południowej Mezopotamii w 1 połowie II tys. p.n.e. z zaznaczonym położeniem Sippar-Anunitu
Państwo

 Irak

Położenie na mapie Iraku
Mapa konturowa Iraku, w centrum znajduje się punkt z opisem „Sippar-Amnanum, Sippar-Anunitu”
Ziemia33°06′N 44°18′E/33,100000 44,300000

Historia zasiedlenia edytuj

Stanowisko to, zajmujące powierzchnię ok. 50 ha, zasiedlone było najprawdopodobniej od końca III tys. p.n.e. aż do okresu perskiego (VI-IV w. p.n.e.)[2]. Przypuszcza się, iż istniejące tu miasto założone zostało na krótko przed dojściem do władzy królów z III dynastii z Ur (2112-2004 p.n.e.), ale jego nazwa w tym wczesnym okresie w jego historii nie jest znana[1]. Archiwa odkryte na stanowisku w trakcie wykopalisk pozwoliły ustalić, iż w okresie starobabilońskim istniejące tu miasto nosiło nazwę Sippar-Amnanum (Sippar-Amnānum); z kolei badania Dominique Charpin pokazały, iż miasto to znane też było pod nazwami Sippar-Annunitum (Sippar-Annunītum), Sippar-rabum (Sippar-rabûm, tłum. "Wielkie Sippar") i Sippar-durum (Sippar-dūrum)[1]. Czasem jego nazwę zapisywano po prostu Sippar, co sprawia, iż w wielu przypadkach badacze mają problem z ustaleniem, czy w danym tekście chodzi właśnie o to miasto, czy też o drugie, bardziej znane Sippar, które leżało kilka kilometrów na południowy zachód od Sippar-Amnanum[2].

Po okresie upadku i opuszczenia miasto zasiedlone zostało ponownie w 2 połowie II tys. p.n.e. (ok. 1400 p.n.e.)[2]. Jego nazwa w formie Sippar-Anunitu (Sippar-Anunītu) pojawia się wśród zdobyczy asyryjskiego króla Tiglat-Pilesera I (1114-1076 p.n.e.)[1]. Pod tą nazwą miasto to pojawia się też w źródłach z okresu nowobabilońskiego i perskiego[2].

Prace wykopaliskowe edytuj

Pierwsze prace wykopaliskowe na stanowisku przeprowadził E.A.W. Budge, który w 1891 roku odkrył tu tysiące glinianych tabliczek zapisanych pismem klinowym[2]. Pewną liczbę tabliczek odnalazł tu również trzy lata później Victor Scheil, który jako pierwszy założył, że stanowisko to może kryć ruiny miasta Sippar-Amnanum[3]. Niemieccy archeolodzy Walter Andrae i Julius Jordan odwiedzili to stanowisko w 1927 roku i sporządzili jego pierwsze dokładne plany[3]. W 1941 roku pierwsze oficjalne wykopaliska na stanowisku przeprowadzili archeolodzy iraccy pod kierunkiem T. Baqira i M.A. Mustafy[2]. Począwszy od 1970 roku dalsze prace badawcze prowadził tu zespół archeologów belgijskich pod kierunkiem Léona De Meyera i Hermanna Gasche[3].

Najważniejsze odkrycia edytuj

Jednym z najważniejszych odkryć na stanowisku było to, iż miasto Sippar-Amnanum otoczone było potężnym wałem ziemnym (o szerokości co najmniej 45 metrów), który chronić miał je przed powodziami[3]. Wał ten zastąpił wcześniejszy, tradycyjny mur miejski (jego istnienie potwierdza wzmianka w jednym z listów babilońskiego króla Samsu-iluny), który najprawdopodobniej zniszczony został przez powódź[3]. Charakterystyczną cechą wału był brak bram - dostęp do miasta zapewniał najprawdopodobniej system nasypów wiodących na szczyt wału[2].

Innych ważnych odkryć w Tell ed-Der dokonano w ruinach domu należącego do niejakiego Ur-Utu, wysokiego kapłana bogini Annunitum. W domu tym odnaleziono ponad 2000 tabliczek, które dostarczyły ważnych informacji na temat społecznych, ekonomicznych i religijnych aspektów życia codziennego w Sippar-Amnanum w schyłkowej fazie istnienia państwa starobabilońskiego[3].

Świątynia bogini Annunitum edytuj

Bóstwem opiekuńczym miasta Sippar-Amnanum była Annunitum[3] - babilońska bogini związana głównie z narodzinami dzieci[4]. W samym mieście, które na cześć tej bogini nazywano też często Sippar-Annunitum (tłum. "Sippar bogini Annunitum"), znajdowała się jej główna świątynia zwana E-ulmasz[5]. Wiadomo, iż prace budowlane przy tej świątyni prowadzili Ammi-saduqa (1646-1626 p.n.e.) i Nabonid (556-539 p.n.e.)[5]. Ten ostatni w swej inskrypcji wspomina również o wcześniejszych pracach prowadzonych przy tej świątyni przez Sabiuma (1844-1831 p.n.e.) i Szagarakti-Szuriasza (1245-1233 p.n.e.)[5]. W trakcie wykopalisk nie udało się jak dotychczas odkryć żadnych jej śladów[2][3].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d De Meyer L., hasło Der, Tell ed-, w: Meyers E.M. (wyd.), The Oxford..., s. 145.
  2. ↑ a b c d e f g h hasło Der, Tell ed-, w: Bryce T., The Routledge..., s. 192-193.
  3. ↑ a b c d e f g h De Meyer L., hasło Der, Tell ed-, w: Meyers E.M. (wyd.), The Oxford..., s. 146.
  4. ↑ hasło Anunitu, w: Black J., Green A., Słownik mitologii Mezopotamii, Wydawnictwo "Książnica", Katowice 1998, s. 28.
  5. ↑ a b c George A.R., House Most High. The Temples of Ancient Mesopotamia, Eisenbrauns, Winona Lake 1993, s. 155.

Bibliografia edytuj

  • De Meyer L., hasło Der, Tell ed-, w: Meyers E.M. (wyd.), The Oxford Encyclopedia of Archaeology in the Near East, vol. II, Oxford University Press, New York - Oxford 1997, s. 145-146.
  • hasło Der, Tell ed-, w: Bryce T., The Routledge Handbook of the Peoples and Places of Ancient Western Asia, Routledge 2013, s. 192-193.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tell_ed-Der&oldid=57408660”