Wikipedia

Teofil Pojda

Teofil Franciszek Pojda (ur. 7 lutego 1877 w Porębie, zm. 12 kwietnia 1950 w Katowicach) – przedsiębiorca i działacz społeczny, powstaniec śląski[1][2].

Teofil Franciszek Pojda
Data i miejsce urodzenia

7 lutego 1877
Poręba

Data i miejsce śmierci

12 kwietnia 1950
Katowice

Zawód, zajęcie

przedsiębiorca, działacz społeczny, powstaniec śląski

Odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi II stopnia

Życiorys edytuj

Przyszedł na świat jako syn Franciszka i Florentyny z Wolffów. Ukończył szkołę średnią w Saksonii[1].

W dniu 6 listopada 1907 pojął za żonę Florentynę Morgałł (1883–1958)[1][2][3]. Mieszkali najpierw w Bytomiu, potem przy ul. Cynkowej 23 w Katowicach[1].

Teofil Pojda na początku XX w. uruchomił w Bytomiu u zbiegu ulic Piekarskiej i Prusa warsztat kowalsko-ślusarski, który szybko zyskał renomę najlepszego w mieście[4]. W czasie I wojny światowej Pojda jako rzemieślnik (mistrz ślusarski i kowalski) został wysłany do pracy w fabryce zbrojeniowej w Berlinie. Dołączyła do niego z żona z dziećmi. Mieli ich troje: Zygmunta, który w okresie międzywojennym studiował we Lwowie, a w czasie II wojny światowej był pułkownikiem Wojska Polskiego; Pelagię (po mężu Sulma); Irenę (po mężu Breguła), która studiowała w Berlinie metaloplastykę artystyczną, potem uczyła się w Pradze, pracowała jako artystka rzeźbiarka[5].

Po powrocie do Bytomia poświęcił się pracy zawodowej. Pojda wykuł bramę dla Hotelu Lomnitz[6]. Do terminu Pojda przyjmował tylko młodzież z rodzin mieszkających w okolicy. Wielu z nich stało się fachowcami. Byli członkami bytomskiego „Sokoła”, polskiej drużyny harcerskiej (pierwszej w mieście), jak również uczestnikami kampanii plebiscytowej i powstańcami III powstania śląskiego. W piwnicach warsztatu Pojdy produkowano broń dla insurgentów[4]. Odbywały się tu tajne spotkania młodzieży polskiej z Rozbarku nazywanej "pojdowcami"[7]. Było ich ok. 15[8]. Sam Pojda wziął udział we wszystkich trzech powstaniach śląskich i plebiscycie, był też członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska[1].

W okresie międzywojennym Teofil Pojda był starszym cechu ślusarzy, właścicielem zakładu ślusarskiego[9][10], organizatorem i prezesem Polskiego Związku Samodzielnych Rzemieślników i Przemysłowców Województwa Śląskiego[1]. Był członkiem Komisji Propagandowo-Organizacyjnej katowickiego koła Związku Polskich Samodzielnych Rzemieślników i Przemysłowców na Śląsku[11].

W 1924 wraz z Aleksandrem Wodarczykiem na podstawie kontraktu przejął zakład przemysłowy „Młot”, należący wcześniej do Herkulesa Werke (Nickelwerke). Zakład specjalizował się w wyrobie artykułów metalowych i naprawie kolejek wąskotorowych, zatrudniał 87 robotników, a jego kapitał zakładowy wynosił 10 mld marek polskich. Zlokalizowany był przy ul. Fabrycznej 3, a od 1927 przy ul. Krakowskiej[12]. Później należące do Teofila zakłady rzemieślnicze zlokalizowane były przy ul. Żółkiewskiego 3 (Bogucice). Choć w 1930 zakład miał zostać zlikwidowany[12], to w 1931/1932 notowano go w z informacją, że zajmowano się tu naprawą maszyn i przyborów drukarskich, sprzedawano żelazne taczki; był tu także zakład kowalski, ślusarski i maszynowy, sprzedawano bramy żelazne i wybory metalowe, organizowano autogeniczne spawanie[13]. W 1935/1936 Teofila Pojdę notowano jako właściciela zakładu ślusarskiego przy ul. Żółkiewskiego[14]. W czasie II wojny światowej zakład przemysłowy Teofila Pojdy funkcjonował[15]. W 1929, podczas Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu, Teofil Pojda został uhonorowany złotym medalem za artystyczną robotę stolarską[1].

W latach 1945–1949 Teofil Pojda pełnił funkcję dyrektora Zakładu Doskonalenia Zawodowego w Katowicach[16]. W 1945 był przewodniczącym Komisji Egzaminacyjnych Mistrzowskich i Czeladniczych z blacharstwa, dekarstwa, instalacji wodnych i kanalizacyjnych, kowalstwa, wyrobu szkieł i narzędzi optycznych, ślusarstwa (w tym precyzyjnego i samochodowego), spawalnictwa oraz tokarstwa. Od 1945 był Prezesem Izby Rzemieślniczej w Katowicach[17], w której działał już wcześniej – w 1937[18] i 1938[19] był jej radcą. W 1947 został Prezesem Powiatowego Związku Cechów w Katowicach, rezygnując z przewodniczenia Izbie Rzemieślniczej[20]. Z okazji 70. urodzin, w 1947, otrzymał od Izby Rzemieślniczej w Katowicach dyplom zasługi za owocną pracę[21] oraz złoty medal[22]. W 1948 jako naczelnik Wydziału Szkoleniowego wziął udział w rozdaniu świadectw absolwentom kursu z województwa śląskiego w Zakładzie Doskonalenia Rzemiosła w Katowicach. W marcu 1948 notowano go jako prezesa Zakładu Doskonalenia Rzemiosła w Katowicach (Instytut Rzemieślniczo-Przemysłowy)[23].

Był członkiem Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z ramienia rzemiosła. W 1947 zrezygnował z funkcji[24].

Pochowany jest na cmentarzu przy ul. Francuskiej w Katowicach. W 2011 grobem opiekowali się uczniowie i uczennice Technikum Fryzjerskiego w Katowicach[16].

Ordery i odznaczenia edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f g h Stanisław Łoza, Czy wiesz kto to jest? [online], jbc.jelenia-gora.pl, s. 582 [dostęp 2021-04-07].
  2. ↑ a b Teofil Pojda 1877–1950 [online], www.myheritage.pl [dostęp 2021-04-07].
  3. ↑ Florentyna Morgał [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2021-04-07].
  4. ↑ a b Paweł Kachel, Pamięci Teofila Pojdy, „Dziennik Zachodni” (5), 2011.
  5. ↑ Maria Weronika Kmoch, Florentyno Pojdowa, gdzie jesteś?, „Miesięcznik Ślask”, 26 (11 (314)), 2021, s. 26–27.
  6. ↑ Rajmund Hanke, Dzieje rzemiosła polskiego na Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim od przełomu XIX i XX wieku do 1948 roku, Katowice 1980.
  7. ↑ Henryk Racki, Orły na hałdach. Z walk o czarny Śląsk, Warszawa 1981.
  8. ↑ Stefan Grobelny, Bytom jako ośrodek organizacyjny i dyspozycyjny harcerzy w powstaniach śląskich i plebiscycie, „Magazyn Bytomski”, 5, 1982, s. 90.
  9. ↑ Skorowidz członków Związku Polskiego Samodz. Rzemiosł i Przemysłu Koło Katowice, Katowice 1936.
  10. ↑ Ksiega adresowa miasta Wielkich Katowic 1935/1936, Katowice 1935.
  11. ↑ Skorowidz członków Związku Polskiego Samodz. Rzemiosł i Przemysłu Koło Katowice, Katowice 1936.
  12. ↑ a b Leksykon bogucki - M [online], www.mhk.katowice.pl [dostęp 2021-04-09].
  13. ↑ Księga Adresowa Branż Polskiego Rzemiosła i Drobnego Przemysłu Województwa Śląskiego na rok 1931/32, Siemianowice Śląskie 1932, s. 7, 9, 24, 49, 68, 100, 112.
  14. ↑ Ksiega adresowa miasta Wielkich Katowic 1935/1936, Katowice 1935, s. 398.
  15. ↑ Amts-Blatt des Regierungspräsidenten in Kattowitz, 1941, s. 123.
  16. ↑ a b Uczniowie klas I oraz II Technikum Fryzjerskiego opiekują się grobem powstańców śląskich [online], www.szkoly.katowice.zdz.pl [dostęp 2021-04-06].
  17. ↑ Sprawozdanie Izby Rzemieślniczej w Katowicach za Rok 1945, www.sbc.org.pl, Katowice 1948, s. 39–42, 45–47 [dostęp 2021-06-01].
  18. ↑ Sprawozdanie Izby Rzemieślniczej w Katowicach za Rok 1937, www.sbc.org.pl, Katowice 1938, s. 57 [dostęp 2021-06-01].
  19. ↑ Sprawozdanie Izby Rzemieślniczej w Katowicach za Rok 1938, Katowice 1939, s. 62 [dostęp 2021-06-01].
  20. ↑ Sprawozdanie Izby Rzemieślniczej w Katowicach za Rok 1945, www.sbc.org.pl, Katowice 1948, s. 61 [dostęp 2021-06-01].
  21. ↑ Sędziwy Jubilat, „Rzemieślnik Śląski”, 9 (8), 1947, s. 8.
  22. ↑ Kto został odznaczony na wystawie, „Rzemieślnik Śląski”, 9 (9), 1947, s. 7.
  23. ↑ Rzemieślnicy nauczycielami zawodu, „Rzemieślnik Śląski”, 0 (16), 1948, s. 4.
  24. ↑ Roman Szwencner, Historia Izby Rzemieślniczej w Katowicach, „Rzemieślnik Śląski”, 9 (6–7), www.sbc.org.pl, 1947, s. 10 [dostęp 2021-06-01].
  25. ↑ M.P. z 1946 r. nr 30, poz. 58 „w uznaniu zasług dla pożytku Rzeczypospolitej Polskiej w dziele pracy organizacyjnej przy utworzeniu administracji państwowej i samorządu, uruchomienia uczelni i odbudowie demokratycznej państwowości polskiej na ziemiach województwa Śląsko-Dąbrowskiego”.
  26. ↑ Odznaczenia przedstawicieli rzemiosła Województwa Śląsko-Dąbrowskiego, „Śląski Informator Przemysłowy”, 1 (1), 1946, s. 15.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Teofil_Pojda&oldid=71798736”