Todi Lubonja
Todi Aleks Lubonja (ur. 13 lutego 1923 w Elbasanie, zm. 19 listopada 2005 w Tiranie[1]) – albański dziennikarz, pisarz i działacz komunistyczny, więzień polityczny, ojciec Fatosa Lubonji.
| Data i miejsce urodzenia |
13 lutego 1923 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
19 listopada 2005 |
| Przynależność polityczna |
Albańska Partia Pracy |
Życiorys
edytujBył synem muzyka Aleksa Lubonji i Sotiry[2]. Od 1940 związany z ruchem komunistycznym, w 1942 wstąpił do Komunistycznej Partii Albanii. W czasie wojny działał w komunistycznym ruchu oporu[1]. Po zakończeniu wojny działał w organizacji młodzieżowej, kierował także organizacją partyjną w Korczy i w Elbasanie. W 1958 został wybrany deputowanym z okręgu Elbasan do Zgromadzenia Ludowego IV kadencji. W parlamencie zasiadał przez trzy kolejne kadencje w latach 1958–1970. Przez siedem lat (1964-1970) kierował organem partii komunistycznej – Zëri i Popullit.
29 stycznia 1972 stanął na czele albańskiego radia i telewizji, zastępując Thanasa Nano[3]. Należał do grona reformatorów partyjnych, skupionych wokół Fadila Paçramiego. Wspólnie organizowali XI Festiwal Piosenki Albańskiego Radia i Telewizji (grudzień 1972), w czasie którego podjęto próbę porzucenia obowiązującego wzorca socrealizmu. 26–28 czerwca 1973 na IV Plenum Komitetu Centralnego APP Paçramiego i Lubonję zaatakował osobiście przywódca partii Enver Hoxha, oskarżając ich o uleganie tendencjom liberalnym i obcym wpływom w kulturze[3]. Todiego wyrzucono z pracy, a całą rodzinę internowano. 27 lipca 1974 został aresztowany przez oddział funkcjonariuszy Sigurimi, dowodzonych przez Mithata Bare[4]. Skazany na 15 lat więzienia[2]. Karę odbywał w więzieniu 321 w Burrelu. Wyszedł na wolność 7 czerwca 1987, przez kolejne lata internowany wraz z rodziną we wsi Malecaj k. Lezhy. Od 1990 do końca życia mieszkał w Tiranie. Zmarł po długiej chorobie, został pochowany na cmentarzu Sharrë w Tiranie.
W życiu prywatnym był żonaty (żona Liri), miał dwóch synów (Fatos i Agim). Przez ostatnie latach życia pisał wspomnienia, trzy tomy ukazały się drukiem, nakładem wydawnictwa Marin Barleti.
Dzieła opublikowane
edytuj- 1968: Krizë e thellë në botën e dollarit (Głęboki kryzys w świecie dolara)
- 1993: Nën peshën e dhunës (Pod presją przemocy)
- 1994: Ankthi pa fund i lirisë (Niekończący się koszmar wolności)
- 2002: Pse hesht shtëpia e muzikës (Dlaczego milczy dom muzyki)
Przypisy
edytuj- ↑ a b Todi Lubonja [online], kujto.al [dostęp 2022-12-02] (alb.).
- ↑ a b Ja si i hedh poshtë Todi Lubonja akuzat e të birit, Fatosit [online], tiranapost.al [dostęp 2021-05-19] (alb.).
- ↑ a b Skifter Këlliçi: Historia e Radio-Televizionit Shqiptar (1938-1990). Tirana: 2003, s. 146–148.
- ↑ “When the head of the branch, Mit’hat Bare, said with pride and pleasure; Todi Lubonja, in the name of the people you are arrested, I…”/ The chilling testimonies of Liri Lubonja [online], memorie.al [dostęp 2024-01-21] (ang.).
Bibliografia
edytuj- Robert Elsie: A Biographical Dictionary of Albanian History. I.B. Tauris: 2012, s. 289–290. ISBN 978-1-78076-431-3.
- Dorota Horodyska, Saga rodziny Lubonjów, albańskich intelektualistów, Gazeta Wyborcza 22 III 2002.
- Rezarta Delisula, Liri Lubonja: Si burgosën Todin dhe Fatosin pas festivalit të 11-të
- Gjyqi i Todi Lubonjës: Dëshmitë e vëllait dhe djalit të tij Fatos Lubonja, për portretin e një politikani liberal të viteve shtatëdhjetë. [online], Gazeta Tema, 2017 (alb.).