Tonie
Tonie – obszar Krakowa wchodzący w skład Dzielnicy IV Prądnik Biały, dawna wieś podkrakowska, znajdująca się ok. 6 km na północny zachód od centrum Krakowa, przy dawnym trakcie przez Będzin na Śląsk (obecnie ul. Wł. Łokietka)[1]. Pierwotny, średniowieczny układ ulicowy wsi z niwowym rozłogiem pól jest już mocno zatarty, głównie poprzez intensywną urbanizację ostatnich dziesięcioleci.
| Państwo | |
|---|---|
| Miasto | |
| Dzielnica | |
Położenie na mapie Krakowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
 50°06′47,5″N 19°53′51,9″E/50,113194 19,897750
| |
Współcześnie Tonie znajdują się w granicach administracyjnych Krakowa, przyłączone w 1941 r. dekretem GG jako XXXVII dzielnica katastralna, obecnie w Dzielnicy IV Prądnik Biały, położone między Bronowicami Wielkimi a gminą Zielonki[1]. Obszar Toń dzieli się na: Budzyń, Kaczorówkę, Kąty, Kopeć i Skotnicę, od których zapożyczono nazwy niektórych ulic[2].
Etymologia nazwy edytuj
Tonie są nazwą dzierżawczą (odosobową) od imienia Tan (Than)[1]. Istnieje też ludowa legenda tłumacząca nazwę osiedla. Według niej koń króla Władysława Łokietka ugrzązł w okolicznych bagnach. Liczni towarzysze podróży zaczęli szeptać między sobą, iż król tonie, i przekazywać informację dalej.[potrzebny przypis]
Historia edytuj
Wieś po raz pierwszy wzmiankowana w 1224, kiedy archidiakon Mikołaj Mikuła podarował ją kapitule krakowskiej. W 1389 Władysław II Jagiełło przeniósł wieś z prawa polskiego na magdeburskie. Za czasów Długosza wieś była dzierżawiona przez kanonika krakowskiego Jakuba z Dębna. Na jej terenie znajdował się dwór kapitulny z folwarkiem, który w XVII wieku – zapewne po rozbudowie – nazywano pałacem. Przy wjeździe do dworu zachowała się ufundowana przez osiemnastowiecznego jego dzierżawcę figura św. Stanisława z Piotrowinem[1].
Pod koniec XVIII wieku wieś, na której obszarze wydobywano gips, będąca nadal własnością kapituły krakowskiej liczyła około 260 mieszkańców, 50 domów, dwór, karczmę i browar. W połowie XIX wieku było tu już ponad 500 mieszkańców, około 100 domów i jednoklasowa szkoła ludowa. W latach 1902–1912 we dworze mieszkał Lucjan Rydel z żoną Jadwigą Mikołajczykówną i w przynależącej do dworu stodole wystawił autorską wersję swojej sztuki Betlejem Polskie0[1].
W Toniach przez pewien czas mieszkał Stanisław Wyspiański.[potrzebny przypis]
Infrastruktura edytuj
- kościół pw św. Stanisława Biskupa i Męczennika ze Szczepanowa (parafia – około 1300 osób [dane z 2006 r.])
- Szkoła Podstawowa nr 67 im. Władysława Łokietka
- Klub Kultury „Łokietek” – filia Centrum Kultury „Dworek Białoprądnicki”[3]
- Filia nr 19 Biblioteki Kraków[4]
- klub sportowy „Tonianka”
- Komenda Powiatowa Policji
- Oddział Prewencji Policji
- Ochotnicza Straż Pożarna[5]
Zabytki edytuj
- Fort 44 „Tonie” wzniesiony w latach 1874-1880[1].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f Tonie. W: Encyklopedia Krakowa. Warszawa – Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 999. ISBN 83-01-13325-2.
- ↑ Sztab Generalnego W.P. i Główny Urząd Geodezji i Kartografii Mapa Topograficzna 1998 ISBN 83-7223-172-9.
- ↑ Klub Kultury „Łokietek” - Filia Centrum Kultury Dworek Białoprądnicki [online], lokietek.dworek.eu [dostęp 2017-08-08] (pol.).
- ↑ Filia 19 – Biblioteka Kraków [online], biblioteka.krakow.pl [dostęp 2017-08-08] (pol.).
- ↑ OSP Kraków - Tonie - tonie.osp.pl [online], tonie.osp.pl [dostęp 2017-08-08].