Towarzystwo Polskie Socjalno-Rewolucyjne
Towarzystwo Polskie Socjalno-Rewolucyjne – pierwsza polska organizacja anarchistyczna, założona w 1872 w Zurychu przez polskich emigrantów.
Historia edytuj
Towarzystwo Polskie Socjalno-Rewolucyjne powstało na bazie utworzonego 20 maja 1872 w Zurychu Towarzystwa Polskiego Socjaldemokratycznego, założonego przez Polaków biorących udział w Komunie Paryskiej, którzy po jej upadku musieli uchodzić z Francji. Należeli do niego robotnicy-emigranci, a także grupa Rosjan. Zmiana nazwy i programu nastąpiła pod wpływem Michała Bakunina (określenie „socjalizm rewolucyjny” było stworzonym przez Bakunina synonimem anarchizmu, przeciwstawianego marksistowskiej socjaldemokracji). Na początku czerwca 1872 Bakunin napisał program Towarzystwa, który ukazał się w formie ulotki oraz w biuletynie Federacji Jurajskiej (z dopiskiem mówiącym, że ta grupa polskich robotników jest sekcją I Międzynarodówki).
Organizacja miała zamiar wydawać czasopismo „Gmina”, a następnie czasopismo „Wolność”, do czego jednak nie doszło. Towarzystwo rozpadło się już po kilku miesiącach. Okazało się, że jeden z jego członków, nazwiskiem Adolf Stempkowski, jest carskim szpiegiem i miał swój udział w aresztowaniu 14 sierpnia przez policję szwajcarską rosyjskiego rewolucjonisty Siergieja Nieczajewa (który został następnie wydany władzom rosyjskim). Do tego doszły wewnętrzne spory dotyczące kwestii niepodległości Polski.
Po rozpadzie grupy następne polskie organizacje anarchistyczne zaczęły powstawać już na ziemiach polskich dopiero na początku XX w.
Program edytuj
Program mówił o rewolucji społecznej, zmierzającej do przejęcia środków produkcji przez robotników oraz zastąpienia państwa i kapitalizmu ustrojem opartym na stowarzyszeniach robotniczych i niezależnych gminach. Program uznając „prawo do niezależności i rozwoju narodowego” głosił hasło „Niech żyje wolna socjalno-demokratyczna Polska!”; zaznaczał przy tym, że „Polska istnieje tam tylko, gdzie lud uznaje się i chce być polskim, a kończy się tam, gdzie tenże lud, nie chcąc należeć do związku polskiego, przyłączy się do związku wolnego innej narodowości”.
Bibliografia edytuj
- Polskie programy socjalistyczne 1878-1918 red. Feliks Tych, Książka i Wiedza 1975 r. s. 555-558.