Zurych

Zurych
Zürich
Herb	Flaga
Państwo	Szwajcaria
Kanton	Zurych
SFOS	0261
Zarządzający	Corine Mauch↗
Powierzchnia	91,88 km²
Wysokość	408 m n.p.m.
Populacja (2010); • liczba ludności; • gęstość	; 387 890; 4167 os./km²
Nr kierunkowy	(+41) 44,43
Kod pocztowy	8000-8099
Tablice rejestracyjne	ZH
Podział miasta	12 dzielnic
	Położenie na mapie Zurychu Zurych
	Położenie na mapie Szwajcarii Zurych
	47°23′N 8°32′E/47,383333 8,533333
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Zurych (niem. Zürich [ˈ ts y ː ʁ ɪ ç]; fr. Zurich [z y ʁ i k]; wł. Zurigo [dz u ˈ r i ː ɡ o]; romansz Turitg [t u ˈ r i t ɕ]; w miejscowym dialekcie Züri [ˈ ts y ɾ i]) – miasto w północno-wschodniej Szwajcarii, nad Jeziorem Zuryskim oraz rzekami Limmat oraz wpadającą do niej rzeką Sihl, stolica kantonu Zurychu; największe miasto i główny ośrodek gospodarczy kraju. Zurych jest największym kompleksem urbanistycznym Szwajcarii.

Szkoła w Zurychu, architekt Jacques Schader, 1960. W 1987 szkoła została wpisana do rejestru zabytków, ponieważ pomimo pozornie prostej formy charakteryzuje się wyjątkowymi rozwiązaniami funkcjonalnymi takimi jak okna wstęgowe, tarasy widokowe na dachach pozwalające na zupełną swobodę użytkowania oraz wbudowany amfiteatr, boisko, fontanna i fasada wykonana z białego wapienia. Podcienia są wsparte na słupach (fr. *pilotis*). Wiele pomieszczeń zostało dwustronnie doświetlonych. Widoczne jest duże zazielenienie terenu. Wysoka jakość wykonania w przeciwieństwie do typowych modernistycznych szkół budowanych masowo w Europie w XX wieku^[2]^[3].

Historia Edytuj

Założenie w 1877 roku zuryskiej giełdy wyznaczyło początek ponad stuletniego okresu, w którym Zurych odgrywał doniosłą rolę finansowej stolicy kraju. Jednak dzieje miasta sięgają niepamiętnych czasów – już w epoce neolitycznej pierwotni mieszkańcy tej ziemi budowali na brzegu Jeziora Zuryskiego osady na palach, a 2000 lat temu na szczycie wzgórza nad rzeką Limmat Rzymianie założyli posterunek celny zwany Turicum. Miejsce to, noszące dziś nazwę Lindenhof, stanowi geograficzny środek miasta. Potem musiało upłynąć dziesięć wieków, zanim Zurych zyskał prawa miejskie, wzrósł w siłę i sławę jako centrum wyrobu tkanin jedwabnych, wełnianych i lnianych. Po wstąpieniu do Konfederacji w 1351 roku arystokracja i wpływowi kupcy Zurychu zgodzili się dzielić władzę z przedstawicielami gildii rzemieślniczych. Dziś wielusetletnie siedziby gildii nadal zajmują poczesne miejsce wśród skarbów architektury zuryskiej starówki.

Silne gospodarczo i politycznie miasto w XVI wieku zaczęło rozwijać się intelektualnie, do czego wydatnie przyczynił się kaznodzieja Huldrych Zwingli, głoszący nauki reformacji, którego działalność zainicjowała tzw. afera kiełbaskowa^[6]. Przez parę kolejnych wieków Zurych jako ośrodek liberalnej myśli przyciągał wiele osobistości takich jak Johann Wolfgang von Goethe, Richard Wagner, Thomas Mann, Albert Einstein, James Joyce, Lenin i Trocki. Właśnie z Zurychu w 1917 roku Lenin i jego towarzysze odjechali słynnym „zapieczętowanym pociągiem” przez Niemcy do pogrążonego w chaosie Piotrogrodu.

Podczas I wojny światowej w kabarecie „Voltaire” na Spiegelgasse narodził się dadaizm. Dziś miasto szczyci się posiadaniem ponad 50 galerii i biur wystaw wszelkiego rodzaju sztuki. Zuryski uniwersytet – największy w Szwajcarii – oraz uważana za jedną z najlepszych uczelni technicznych świata słynna ETH Zürich nadają miastu intelektualny charakter.

Zabytki Edytuj

ratusz z XVII wieku

Muzea w Zurychu Edytuj

W Zurychu znajduje się ponad 50 muzeów i przeszło 100 galerii, w tym:

Sport Edytuj

FC Zürich – klub piłkarski
Grasshoppers Zurych – klub piłkarski
ZSC Lions – klub hokejowy
Zawody lekkoatletyczne Weltklasse Zürich organizowane corocznie w sierpniu, znajdujące się w kalendarzu Diamentowej Ligi IAAF
Mistrzostwa Europy w Lekkoatletyce 2014
W Zurychu mieści się siedziba FIFA, co rok odbywa się tam gala na której wybierany jest Piłkarz Roku FIFA.
W latach 2013–2015 Klubowe mistrzostwa świata w piłce siatkowej kobiet

Transport Edytuj

Samochodowy Edytuj

Funkcję autostradowej obwodnicy miasta pełnią autostrady A1 i A3, natomiast wewnętrzny pierścień obwodnicy miejskiej stanowią drogi nr 1, 3, 4 i 17.

Kolejowy Edytuj

Dworzec główny Edytuj

Zürich Hauptbahnhof

Inne dworce Edytuj

Lotniczy Edytuj

13 km na północ od Zurychu znajduje się lotnisko Zurych-Kloten (niem. Zürich-Kloten Flughafen).

Inne atrakcje Edytuj

W trzeci poniedziałek kwietnia w Zurychu podczas święta wiosny Sechseläuten odbywa się parada cechów rzemieślniczych. Pochód przechodzi od Bahnhofstrasse i Limmatquai do Sechseläutenplatz i o godzinie 18.00 wieńczony jest spaleniem słomianej figury Böögga, co symbolizować ma wypędzenie zimy.
W połowie sierpnia Zurych jest gospodarzem festiwalu muzyki techno, której fani przybywają tu tysiącami, aby wziąć udział w paradzie ulicznej (Street Parade) i innych rozrywkach miasta, m.in. w ogólnej zabawie na stadionie Letzigrund. Szalone gigantyczne imprezy i parada mają demonstrować i symbolizować szczodrość, miłość, wolność i tolerancję.
Pod koniec lata (sierpień i wrzesień) odbywa się spokojniejszy i bardziej nobliwy Zürcher Theater Spektakel, w ramach którego występuje wiele znanych zespołów teatralnych.
W sezonie letnim do dyspozycji kąpiących się jest ponad 30 kąpielisk nad rzekami i jeziorem oraz niemal 20 odkrytych basenów. Wśród takich obiektów jest Frauenbadi – najstarszy w mieście „dom kąpieli dla kobiet” z 1837 r., do którego mężczyźni mają wstęp wzbroniony^[7].

Media Edytuj

TeleZüri – lokalna stacja telewizyjna.

Osoby związane z miastem Edytuj

Otto Busse (ur. 1867, zm. 1922) – patolog, zmarł w Zurychu
Kazimierz Sikorski (ur. 1895, zm. 1986) – polski kompozytor i teoretyk muzyki, urodził się w Zurychu
Leo Lipski (ur. 1917, zm. 1997) – pisarz, urodził się w Zurychu
Joseph Benz (ur. 1944, zm. 2021) – bobsleista, urodził się i zmarł w Zurychu
Mike Candys (ur. 1971) – DJ i producent muzyczny, urodził się w Zurychu
Evelyn (ur. 1980) – piosenkarka muzyki pop i dance, urodziła się w Zurychu

Miasta partnerskie Edytuj

Zobacz też Edytuj

Przypisy Edytuj

↑ Zarezerwowane http://tele.mar.cx/switzerland/
↑ https://www.espazium.ch/de/aktuelles/schader-heute
↑ Akropolis der Bildung - Kantonsschule Freudenberg Ein Gemeinschaftsprojekt der Kantonsschulen Enge und Freudenberg 18.12.2009
↑ https://www.architekturaibiznes.pl/odnowiony-pawilon-le-corbusiera-w-zurychu,1975.html
↑ https://www.baublatt.ch/baubranche/ferrohaus-pyramide-am-see-in-zuerich-wird-unter-schutz-gestellt-31764 Ferrohaus: «Pyramide am See» in Zürich wird unter Schutz gestellt] af baublatt.ch vom 6. Oktober 2021
↑ MarcinM. Hintz MarcinM., Myśl etyczna Ulryka Zwingliego, „Rocznik Teologiczny” (2/2020), Warszawa: Chrześcijańska Akademia Teologiczna, 2020, DOI: 10.36124/rt.2020.18 .
↑ Anna Nowak Zurych - najsmaczniejsze miasto nad wodą

Linki zewnętrzne Edytuj

[1] Zarezerwowane http://tele.mar.cx/switzerland/

[2] ttps://www.espazium.ch/de/aktuelles/schader-heute

[3] Akropolis der Bildung - Kantonsschule Freudenberg Ein Gemeinschaftsprojekt der Kantonsschulen Enge und Freudenberg 18.12.2009

[4] ttps://www.architekturaibiznes.pl/odnowiony-pawilon-le-corbusiera-w-zurychu,1975.html

[5] ttps://www.baublatt.ch/baubranche/ferrohaus-pyramide-am-see-in-zuerich-wird-unter-schutz-gestellt-31764 Ferrohaus: «Pyramide am See» in Zürich wird unter Schutz gestellt] af baublatt.ch vom 6. Oktober 2021

[6] MarcinM. Hintz MarcinM., Myśl etyczna Ulryka Zwingliego, „Rocznik Teologiczny” (2/2020), Warszawa: Chrześcijańska Akademia Teologiczna, 2020, DOI: 10.36124/rt.2020.18 .

[7] Anna Nowak Zurych - najsmaczniejsze miasto nad wodą

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]