Ty3/Ty43

Ty3/Ty43 – polskie oznaczenia niemieckiego ciężkiego parowozu towarowego serii 42 (BR 42). Należał do uproszczonych parowozów o dużej wydajności budowanych podczas II wojny światowej (Kriegslokomotive). Powstał przez połączenie kotła parowozu BR44 (Ty4) i podwozia BR52 (Ty2). W kotle skrócono rury ogniowe, aby uzyskać mniejszy nacisk osi.

Ty3 (Ty43)

Producent	Ty3: różni Ty43: HCP Poznań
Lata budowy	1947–1949
Układ osi	1-5-0
Wymiary
Masa pustego parowozu	86,7 t
Masa służbowa	96 t
Długość z tendrem	23 000 mm
Wysokość	4 400 mm
Rozstaw osi skrajnych	19 000 mm
Średnica kół napędnych	1 400 mm
Średnica kół tocznych	850 mm
Napęd
Trakcja	parowa
Typ tendra	30D43 lub 32D47
Ciśnienie w kotle	1,6 MPa
Powierzchnia ogrzewalna kotła	199,6 m²
Powierzchnia przegrzewacza	75,8 m²
Powierzchnia rusztu	4,7 m²
Średnica cylindra	630 mm
Skok tłoka	660 mm
Parametry eksploatacyjne
Moc znamionowa	1800 KM (1325 kW)
Maksymalna siła pociągowa	21 000 kG
Prędkość konstrukcyjna	80 km/h

Ty3

Parowozy wojennej budowy oznaczone były na PKP jako Ty3. W latach 1944–1945 dla DRG wyprodukowano ogółem 844 egzemplarze (BMAG, WLF, Schichau-Werke, Esslingen), po wojnie kontynuowano jeszcze montaż dla kolei austriackich i niemieckich. Na PKP znalazły się tylko 3 parowozy serii 42. Oznaczone jako Ty3 pracowały w DOKP Gdańsk, Poznań, Lublin do 1952 kiedy włączono je do serii Ty43 z numerami: 126, 127, 129. W 1989 roku ostatni z nich, Ty43-126 został naprawiony w ZNTK Piła. 06.03.1990 Parowóz znalazł się w Wolsztynie z historycznym oznaczeniem Ty3-2.

11.10.2002 był ostatnim dniem służby parowozu Ty3-2 (Ty43-126). Od 08.12.2002 lokomotywa oczekiwała na naprawę główną w Gnieźnie. Po likwidacji warsztatów w Gnieźnie została przewieziona do Lokomotywowni w Gnieźnie (08.2010). Parowóz znajduje się tam do dziś, a jego szanse na naprawę główną i przywrócenie do ruchu są nikłe.

Ty43

Seria Ty43 była montowana po II wojnie światowej, na podstawie części pozostawionych przez Niemców. Parowozy były budowane w zakładach HCP i Fablok. Ogółem zbudowano 126 takich parowozów. Parowozy w latach 70. pracowały w DOKP Lublin, DOKP Poznań i DOKP Szczecin. Ostatnią enklawą parowozów Ty43 było MD Gniezno, gdzie na przełomie lat 80. i 90. pracowały one głównie w ruchu pasażerskim. Parowozy Ty43 zasadniczo zostały odstawione do lutego 1990 roku. Najprawdopodobniej ostatnia potwierdzona fotograficznie służba parowozu Ty43 odbyła się 13.10.1990. Lokomotywa po około 8-miesięcznym staniu w "krzakach" została rozpalona i bezawaryjnie objechała służbę z pociągiem pasażerskim na linii Gniezno - Nakło Nad Notecią. Była to maszyna Ty43-76.

Lista parowozów Ty43 zachowanych w Polsce

Seria pojazdu	Rok produkcji	Producent	Miejscowość.	Stan parowozu
Ty3-2	1944	Schichau-Werke	Leszno	wrak
Ty43-1	1946	H. Cegielski – Poznań	Pyskowice	wrak
Ty43-9	1946	H. Cegielski – Poznań	Chabówka	eksponat
Ty43-17	1947	H. Cegielski – Poznań	Warszawa	eksponat
Ty43-23	1947	H. Cegielski – Poznań	Jaworzyna Śląska	eksponat
Ty43-74	1948	H. Cegielski – Poznań	Karsznice	eksponat
Ty43-92	1948	H. Cegielski – Poznań	Wolsztyn	eksponat
Ty43-123	1949	H. Cegielski – Poznań	Wolsztyn	eksponat

Niektóre właściwości trakcyjne

W parowozie Ty3/43, podobnie jak w przypadku innych parowozów normalnotorowych, maksymalna siła pociągowa maszyny jest ograniczona jej przyczepnością. Podczas rozruchu Ty3/43 wynosi ona ponad 21 000 kG. Parowóz opalany węglem lepszego gatunku mógł ciągnąć na torze poziomym składy towarowe ładowne o masie 1360 ton z szybkością 60 km/h. Na dużych wzniesieniach rzędu 20‰ mógł ciągnąć 210T – 40km/h, lub 145T – 50 km/h. Ty3/43 będąc praktycznie nieco silniejszy od Ty2/42 był wyraźnie słabszy od starszego Ty37.

Bibliografia

• J. Fijałkowski, W. Kowalewski: Charakterystyki Normalnotorowych Pojazdów Trakcyjnych. Wydawnictwa Komunikacyjne, 1959. Brak numerów stron w książce