Dyrekcja Kolei w Gdańsku

Dyrekcja Kolei w Gdańsku
	nr rej. A-1211 z 9.04.1988
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Miejscowość	Gdańsk
Adres	ul. Dyrekcyjna 2-4
Typ budynku	administracyjny
Styl architektoniczny	neobarokowy
Architekt	Giebelhausen
Inwestor	Pruskie Koleje Państwowe
Kondygnacje	6
Powierzchnia użytkowa	3700 m²
Rozpoczęcie budowy	1912
Ukończenie budowy	1914
Zniszczono	1975
Odbudowano	1975
Pierwszy właściciel	Królewska Dyrekcja Kolei w Gdańsku
Kolejni właściciele	Dyrekcja Kolei Wolnego Miasta; Dyrekcja Kolei Państwowych; Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych; Biuro Gdańskie PKP; Dyrekcja Kolei Rzeszy w Gdańsku; Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych; Północna Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych;
Obecny właściciel	Polskie Koleje Państwowe
	Położenie na mapie Gdańska Dyrekcja Kolei w Gdańsku
	Położenie na mapie Polski Dyrekcja Kolei w Gdańsku
	Położenie na mapie województwa pomorskiego Dyrekcja Kolei w Gdańsku
	54°21′34″N 18°38′46″E/54,359444 18,646111
	Multimedia w Wikimedia Commons

Dyrekcja Kolei w Gdańsku – terytorialny organ zarządzania koleją, z siedzibą w Gdańsku. Mieści się w zabytkowym^[1] gmachu przy ul. Dyrekcyjnej 2-4 w Gdańsku^[3].

Historia edytuj

Osobny artykuł: Transport kolejowy w Gdańsku.

Od 1852 sieć kolejowa na tym obszarze była zarządzana z dyrekcji w Bydgoszczy przez lokalny Zarząd Wykonawczy Kolei Królewskich w Gdańsku (Königliche Eisenbahn-Betriebs-Amt zu Danzig)^[4]. 43 lata później, w 1895, Pruskie Koleje Państwowe (Preußische Staatseisenbahnen) powołały Królewską Dyrekcję Kolei w Gdańsku (Königliche Eisenbahndirektion Danzig – KED Danzig), która funkcjonowała do 1919.

Wnętrze gmachu dyrekcji

Z chwilą powstania w 1921 Wolnego Miasta Gdańska została utworzona Dyrekcja Kolei Wolnego Miasta (Freistadt-Eisenbahn-Direktion). W tym samym roku zarządzanie kolejami przekazano w ręce polskie, tworząc na bazie istniejącej placówki PKP – Dyrekcję Kolei Państwowych w Gdańsku (1921–1929), nazywanej też niekiedy Pomorską Dyrekcją Kolei w Gdańsku (Pommerellische Eisenbahndirektion in Danzig), lub Polsko-Pomorską Dyrekcją Kolei Gdańsk (Polnisch-Pommerellische Eisenbahndirektion Danzig), która następnie zmieniła nazwę na Dyrekcję Okręgową Kolei Państwowych Gdańsk – DOKP Gdańsk (1929–1933). Po wielu konfliktach z władzami WMG, z których największym zarzutem był fakt kierowania przez dyrekcję siecią kolejową nie tylko w tym mieście, lecz na całym Pomorzu, w 1933 władze polskie przeniosły dyrekcję do Torunia, zaś niektóre wydziały do Bydgoszczy, w Gdańsku pozostawiając jedynie podległą bezpośrednio władzom w Warszawie wydzieloną komórkę organizacyjną – Biuro Gdańskie PKP. W latach 1933–1939 funkcjonowało też podległe DOKP w Toruniu, Biuro Portowe PKP w Gdyni.

Budynek Dyrekcji stanowił jedno z najważniejszych centrów życia polskiego w Wolnym Mieście Gdańsku. Swoje biura, poza kolejarzami, miał tu szereg polskich instytucji i stowarzyszeń. Działały też klasztor Sióstr Dominikanek, ochronka (przedszkole) i biblioteka^[5].

W pierwszych dniach września 1939 polski punkt oporu w Dyrekcji Kolejowej zdławiła jednostka SS-Wachsturmbann "Eimann".

Z chwilą wybuchu II wojny światowej w 1939 funkcje zarządzające przejęła nowo utworzona przez Kolej Rzeszy (Deutsche Reichsbahn) Dyrekcja Kolei Rzeszy w Gdańsku (Reichsbahndirektion Danzig – RBD/Rbd Danzig). Terenem jej działania było terytorium Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie (Reichsgau Danzig-Westpreußen). W 1945 dyrekcję ewakuowano do Lubeki, a dalej w 1946 do Hamburga.

Po wyzwoleniu w 1945 zadania Dyrekcji Kolei Rzeszy w Gdańsku przejęła Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych – DOKP Gdańsk, najpierw przez kilka miesięcy mająca swą tymczasową siedzibę w Bydgoszczy, a następnie m.in. po zawarciu porozumienia ze Związkiem Radzieckim o przejęciu zarządu kolejami przez PKP na całym obszarze Ziem Odzyskanych, przeniesiona do Gdańska. Z końcem 1962 do DOKP w Gdańsku przyłączono DOKP Olsztyn. W okresie lat 1975–1998 nosiła nazwę Północnej Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych – PDOKP. W 1975 pożar zniszczył część dachu i poddasza gmachu, który jednak jeszcze w tym samym roku został odbudowany.

Dyrekcja Kolei i wiadukt Błędnik

Obiekt dyrekcji po wybudowaniu

Gmach dyrekcji od strony stoczni, z miejscem zaplanowanej rozbudowy

Po kilkakrotnych zmianach restrukturyzacyjnych w gmachu swoją siedzibę miał jeden z pionów zarządzających centrali PKP – Pion Nieruchomości PKP (1998–2000), Dyrekcja Okręgu Infrastruktury Kolejowej (1998–2001), a następnie od 2002 jednostki wykonawcze szeregu spółek kolejowych, m.in. Oddział Regionalny spółki PKP Polskie Linie Kolejowe SA.

W gmachu dyrekcji w okresie 1979–2008 mieścił się też Ośrodek Muzealny Kolejnictwa, filia Muzeum Kolejnictwa w Warszawie.

Dokonane zmiany restrukturyzacyjne sprawiły, iż obecnie siedzibą wielu komórek średniego szczebla zarządzania spółek kolejowych jest też Gdynia.

Prezesi / dyrektorzy edytuj

1895–1899 – Franz Robert Thomé (1841-1914)^[6]
1899–1900 – Paul Eugen Greinert (1844-1901)
1901–1907 – Paul August Heinsius (1842-1907)
1908–1920 – dr inż. Fritz Rimrott (1849–1923)

1920–1929 – Tadeusz Czarnowski (1872–1950)
1929–1933 – Bogusław Dobrzycki (1875–1948)

1939–1945 – dr Johannes Wolff

1945–1949 – Zbigniew Modliński (1903–1982)
1949–1950 – inż. Jan Krynicki
1950 – Józef Bąk
1951–1952 – Henryk Popławski
1952–1959 – inż. Jan Krynicki
1959–1968 – Józef Tarnawski
1969 – Stanisław Malinowski (1917–1999)
1969–1979 – Stefan Michałowicz
1979–1996 – Dominik Adamek (1939–1998)
1996–1998 – Tadeusz Matyla (1948–)

Siedziba edytuj

Pierwsza (w latach 1895–1914) siedziba Dyrekcji Kolei mieściła się w budynkach mieszkalnych Fundacji Szpitala Bożego Ciała przy ul. 3 Maja (Promenade Str./Allee) 25.

W latach 1911–1914 wybudowano nową siedzibę przy ul. Dyrekcyjnej 2-4 (Am Olivaer Tor 2-4), o pow. 3700 m² i z 265 pokojami dla 500 urzędników. Plan przewidywał rozbudowę budynku w kierunku stoczni, czego nigdy nie zrealizowano^[7].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

↑ ^a ^b Rejestr zabytków nieruchomych województwa pomorskiego - Narodowy Instytut Dziedzictwa.
↑ ^a ^b Rejestr zabytków nieruchomych woj. pomorskie. [dostęp 2013-08-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-07)].
↑ Co kryje w sobie stuletni budynek PKP ?. trojmiasto.pl, 7 lipca 2011.
↑ Bericht des Magistrats der Stadt Danzig über den Stand der dortigen Gemeindeangelegenheiten bei Ablauf des Verwaltungsjahres 1895-1896
↑ Pierwsze ofiary września. Ożdżyński padł, gdy biegł korytarzem
↑ Jürgen Kocka und Wolfgang Neugebauer (red.): Die Protokolle des Preußischen Staatsministeriums 1817–1934/38, Berlin-Brandenburgischen Akademie der Wissenschaften (vormals Preußische Akademie der Wissenschaften), Acta Borussica, Olms-Weidmann Hildesheim 2003
↑ Plan ogólny dyrekcji z 1914 przechowywany w Muzeum Architektury Politechniki Berlińskiej

Bibliografia edytuj

Wilimberg, Stanisław (red.): 1921–1996 75 lat Północnego Okręgu Kolei Państwowych. PDOKP Gdańsk 1996, 217 s., ISBN 83-906119-0-2

Linki zewnętrzne edytuj

[rejestr-1] Rejestr zabytków nieruchomych województwa pomorskiego - Narodowy Instytut Dziedzictwa.

[Rejestr_zabytków_nieruchomych-2] Rejestr zabytków nieruchomych woj. pomorskie. [dostęp 2013-08-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-07)].

[3] Co kryje w sobie stuletni budynek PKP ?. trojmiasto.pl, 7 lipca 2011.

[4] Bericht des Magistrats der Stadt Danzig über den Stand der dortigen Gemeindeangelegenheiten bei Ablauf des Verwaltungsjahres 1895-1896

[5] Pierwsze ofiary września. Ożdżyński padł, gdy biegł korytarzem

[6] Jürgen Kocka und Wolfgang Neugebauer (red.): Die Protokolle des Preußischen Staatsministeriums 1817–1934/38, Berlin-Brandenburgischen Akademie der Wissenschaften (vormals Preußische Akademie der Wissenschaften), Acta Borussica, Olms-Weidmann Hildesheim 2003

[7] Plan ogólny dyrekcji z 1914 przechowywany w Muzeum Architektury Politechniki Berlińskiej

[1]

[3]

[2]

[4]

[5]

[6]

[7]