Muzeum Kolejnictwa w Warszawie
Muzeum Kolejnictwa w Warszawie – istniejące w latach 1928–2016[1] muzeum kolejowe. Od 1972 roku mieściło się w budynku byłego Dworca PKP Warszawa Główna Osobowa przy ul. Towarowej 3 w Warszawie.
 Muzeum Kolejnictwa w Warszawie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Towarowa 3 |
| Data założenia |
18 lutego 1928 |
| Data likwidacji |
21 marca 2016 (utworzenie Stacja Muzeum) |
| Zakres zbiorów | |
| Oddziały | |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°13′32,60″N 20°59′07,55″E/52,225722 20,985431
| |
| Strona internetowa | |
Do zwiedzania oferowało ekspozycje stałe (historyczne) i czasowe, dużą ekspozycję modeli kolejowych w salach wystawowych oraz wystawę zabytkowego taboru normalnotorowego na wydzielonych torach w skansenie.
Poza prowadzoną na szeroką skalę działalnością naukową, we współpracy z wieloma instytucjami, organizowane były tu liczne imprezy okolicznościowe, oraz wernisaże. Muzeum zostało zlikwidowane z dniem 31 marca 2016 roku. Dysponowało licznym zbiorem bibliotecznym, który wraz z obiektami przeszedł na stan nowo powstałej instytucji kultury – Stacji Muzeum[2].
Historia edytuj
.jpg)
Początki muzeum edytuj
Myśl o utworzeniu Muzeum Kolejnictwa zrodziła się wśród kolejarzy wraz z odzyskaniem niepodległości w 1918. Ogrom pracy i trudności, na jakie napotykano przy uruchamianiu bardzo zniszczonego transportu kolejowego, oddaliły realizację tego zamiaru na dalsze lata. Okolicznością, która przyspieszyła powołanie Muzeum Kolejnictwa były Targi Wschodnie we Lwowie w 1927, na których urządzono pawilon komunikacji.
Muzeum Kolejnictwa powstało 18 lutego 1928. W tym dniu minister komunikacji inż. Paweł Romocki w obecności otworzył Muzeum Kolejowe w tymczasowej siedzibie, zlokalizowanej w zachodnim skrzydle ówczesnego Dworca Głównego – Wiedeńskiego. Z 1928 pochodzi również rozporządzenie ministra komunikacji Alfonsa Kuehna w sprawie zatwierdzenia Regulaminu tymczasowego Muzeum Kolejowego (Nr IV 6031/11/28, z dnia 21 maja 1928 roku, opublikowane w Dzienniku Urzędowym Ministerstwa Komunikacji Nr 16 z 1928 roku, poz. 171, s.190).
Budowa linii średnicowej spowodowała konieczność rozbiórki zachodniego skrzydła Dworca Głównego. W 1931 podjęto decyzję o przeniesieniu Muzeum Kolejowego do kolejnej, wciąż tymczasowej, siedziby. W prywatnym budynku należącym do firmy Schicht przy ul. Nowy Zjazd 1 wynajęto 20 pomieszczeń[3]. Na powierzchni około 900 m², w 19 działach zaprezentowano dokumenty, fotografie, książki, wiele modeli i makiet. 15 grudnia 1938 Muzeum Kolejowe przekształcono w Muzeum Komunikacji wzbogacając jego ekspozycje o dwa działy: dróg kołowych i dróg wodnych[4]. Do 1939 Muzeum zgromadziło ponad 4 tysiące eksponatów, w tym blisko 400 modeli, 250 tablic i wykresów, ponad 550 fotografii oraz 8 tysięcy książek. Nieprzystosowany do tego typu działalności budynek nie pozwalał na eksponowanie większych i cięższych maszyn i urządzeń, które gromadzono w magazynach dworcowych. Dlatego w planach przewidywano budowę docelowej siedziby w miejscu obecnego Stadionu Narodowego.
Okres powojenny edytuj
W okresie powojennym próbę ponownego zorganizowania Muzeum podjęto w 1946. Początkowo zaczęto gromadzić dokumenty i eksponaty w Pilawie. Pozyskaną, niewielką ilość zbiorów, przeniesiono do Bytomia. Na przełomie lat 1956–57 działalność Muzeum ustała.
Decyzję o kolejnym powołaniu Muzeum Kolejnictwa podjął Minister Komunikacji w 1972, wyznaczając na jego siedzibę Dworzec Warszawa Główna Osobowa. Obiekt został otwarty 11 września 1973. Na jego pierwszą ekspozycję składały się 93 eksponaty, w tym 40 lokomotyw, z których 9 ustawiono na wolnym powietrzu[5]. Ekspozycja nosiła tytuł Kolej Warszawsko-Wiedeńska i koleje dziś[6].
1 stycznia 1995 Muzeum zostało wyłączone organizacyjnie ze struktury PKP i włączone bezpośrednio do Ministerstwa Transportu. 1 stycznia 1999, na mocy ustawy, Muzeum Kolejnictwa przekazano do Samorządu Województwa Mazowieckiego. W okresie od 1972, tj. od powołania Muzeum Kolejnictwa, systematycznie powiększano zbiory i rozszerzano działalność merytoryczną, głównie związaną z historią kolejnictwa na Ziemiach Polskich. W Warszawie – wraz ze zmniejszającą się rolą Dworca Głównego przybywało powierzchni wystawienniczych i zaplecza. Po udostępnieniu Muzeum niewielkiej powierzchni (ok. 250 m²) w pomieszczeniach jeszcze czynnego dworca Warszawa Główna, zaczęto gromadzić i równocześnie eksponować pamiątki związane z historią kolejnictwa w Polsce.
Finalnie Muzeum otrzymało dwie sale wystawowe o powierzchni ok. 800 m² oraz wydzielono tory stacyjne gdzie zgromadzono zabytkowe pojazdy. W salach na wystawach stałych prezentowane są: historia kolei na Ziemiach Polskich od 1845 do okresu obecnego, początki kolei na świecie oraz wybrane eksponaty ze zbiorów Muzeum. Oprócz informacji fotograficzno-tekstowej, związanej z tymi tematami, na ekspozycji można obejrzeć wiele modeli taboru kolejowego, sztandary pracowników kolejowych z okresu międzywojennego, zegary i zegarki, lampy, telefony i mundury kolejowe, dokumenty i wiele innych związanych z historią kolejnictwa. Oprócz wystaw stałych Muzeum organizuje wystawy czasowe, najczęściej związane z wydarzeniami rocznicowymi na kolei, jak również o innej tematyce, np. obrazy oraz fotografie związane z funkcjonowaniem kolei.
Likwidacja muzeum edytuj
Od początku XXI w. muzeum borykało się z nie do końca uregulowanym stanem prawnym dworca Warszawa Główna i jego otoczenia. Od co najmniej 2004 PKP próbowało sprzedać teren muzeum. Propozycja przeniesienia muzeum na Pragę nie spotkała się z pozytywnym odzewem muzealników[potrzebny przypis].
W 2012 PKP zdecydowało o wystawieniu w przetargu nieruchomość po dawnym Dworcu Głównym przy ul. Towarowej 1 (w 2015 zmieniono adres na ul. Towarową 3), dając prawo pierwokupu tego budynku poza przetargiem samorządowi województwa mazowieckiego, któremu podlegało mieszczące się tam Muzeum Kolejnictwa[7].
W latach 2014–2015 nastąpiły rozmowy pomiędzy PKP S.A., a Samorządem Województwa Mazowieckiego, co w konsekwencji przyczyniło się do powołania nowej instytucji kultury, która powstała w roku 2016.
25 stycznia 2016 radni Sejmiku Województwa Mazowieckiego podjęli uchwałę w sprawie likwidacji muzeum, w związku z czym 20 lutego 2016 rozpoczęła się likwidacja muzeum, która trwała do końca marca. Następnie majątek muzeum został przekazany nowo powstałej instytucji pn. Stacja Muzeum[8]
Muzeum Kolejnictwa w Warszawie po raz ostatni zostało otwarte dla zwiedzających dnia 20 marca 2016.
Obecnie w dawnym budynku dworca Warszawa Główna mieści się nowa instytucja kultury pn. Stacja Muzeum, która docelowo ma znaleźć swoją siedzibę na warszawskich Odolanach[2].
Dyrektorzy edytuj
- 1991–2009 – Janusz Sankowski
- 2009–2014 – Ferdynand Bohdan Ruszczyc
- 2014–2016 – Cezary Karpiński
- 2016 – Joanna Kazimierska (jako dyrektor Stacja Muzeum)
Ekspozycja plenerowa edytuj
| Seria pojazdu PKP | Oznaczenia w innych kolejach | Układ osi | Producent | Lata budowy | Liczba ekspl. przez PKP | Eksploatacja przez PKP | Zdjęcie |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| EP02 | – | Bo'Bo' | Pafawag 
|
1953–1957 | 8 | do 1973 | 
|
| ET21 | – | CO’Co' | Pafawag
|
1957–1971 | 658 | nadal funkcjonują | 
|
| EU20 | – | CO’Co' | LEW 
|
1955–1957 | 34 | do 1982 | 
|
| SM15 | – | B'B' | Ljudinowo  , Fablok
|
1963–1966 | 27 | do 1977 | 
|
| SM25 | – | C | Fablok
|
1961–1963 | 3 | do 1973 | 
|
| SM41 | – | Bo'Bo' | Ganz-MÁVAG 
|
1961–1969 | 264 | do 2000 | 
|
| ST44 | – | CO’Co' | ŁTZ
|
1965–1988 | 1182 | nadal funkcjonują | 
|
| Oi1 | Pruski P6; Niemiecki 3702 | 1'C | ? 
|
1902–1916 | 44 | 1918-początek lat 60. | 
|
| OKa1 | Łotewski Tk | 1A1 | Krupp  , Dyneburg 
|
1931–1933 | 2 | 1945–1969 | 
|
| OKi1 | – | – | – | – | – | – | 
|
| OKl27 | – | 1'C'1 | HCP
|
1928–1933 | 122 | 1929–? | 
|
| OKo1 | Pruski T18; Pruski 780–5 | 2'C2' | Vulcan-Werke Hamburg und Stettin AG
|
1916–1924 | 31 | 1945–1975 | 
|
| Ol49 | – | 1'C1' | Fablok
|
1951–1954 | 112 | 1952 | 
|
| Os24 | 2'D' | Fablok
|
1925–1927 | 60 | 1926–1970 | 
| |
| Pm2 | Niemiecki 030 | 2'C1' | różni 
|
1930–1937 | 34 | 1945–1978 | 
|
| Pm3 | Niemiecki 0310 | 2'C1' | Borsig
|
1931–1941 | 10 | 1945–1966 | 
|
| Pt47 | – | 1'D1' | Fablok, HCP
|
1947–1951 | 180 | 1947–1988 |  |
|
| Pu29 | – | 2'D1' | HCP
|
1931 | 3 | 1931–1970 | 
|
| TKb | TKb 129 (przemysłowy) |
B | Hohenzollern, Düsseldorf | 1880 | – | – | 
|
| TKbb | – | – B | – Hanomag – Hannoversche Maschinenbau AG | – 1912–1930 | – 1 | – 1924–1974 | 
|
| TKc100 | – Pruski T4.1 | – 1B | – Henschel & Sohn, Kassel | – 1893 | – 1 | – 1893–1979 | 
|
| TKh | – | – C | – Orenstein & Koppel AG, Berlin-Drewitz | – 1920 | – 1 | – 1920–1973 | 
|
| TKi3 | Pruski T93; Niemiecki 913–18 | 1'C | Henschel, Union, Jung i inni
|
1901–1914 | 310 | 1918–1969 | 
|
| TKl100 (TKi100) |
– | 1'C1' | – Borsig Lokomotiv-Werke GmbH, Berlin | – 1934 | 1 | – 1934–1970 | 
|
| TKp | TKp 4147 (przemysłowy) | D | La Meuse, Belgia | 1942 | – | – | 
|
| TKt48 | – | 1'D1' | Fablok, HCP
|
1950–1957 | 191 | 1950 | |
| TKz | TKz 211 (przemysłowy) |
1'E1' | Borsig Lokomotiv-Werke GmbH, Berlin | 1938 | – | – | 
|
| Tr6 | Pruski G82–3; Niemiecki 5620–30 | 1'D | różni
|
1919–1927 | – | 1945–1979 | 
|
| Tr203 | USA S160 | 1'D | Alco, Baldwin, Lima 
|
1942–1945 | 1946–1980 | 
| |
| Ty2/Ty42[9] | Niemiecki BR52 | 1'E | różni
|
1942–1945 | 1407 | 1945 | 
|
| Ty43 | 1'E | Zakłady Metalowe H. Cegielski, Poznań | 1947 | 1982 | 
| ||
| Ty51 | – | 1'E | HCP
|
262 | 
| ||
| PzTrWg16 |
– | 4'D'4' | – | – | – | – | 
|
Oddział edytuj
Oddział Muzeum Kolejnictwa – Muzeum Kolei Wąskotorowej w Sochaczewie zlokalizowane jest na terenie dawnej stacji Sochaczewskiej Kolei Dojazdowej. Jego zbiory to 170 jednostek taboru wąskotorowego, a także kolekcje historycznych fotografii, mundurów kolejowych, latarek, modeli, dokumentów, biletów, pieczątek, przedmiotów dokumentujących codzienne życie kolei wąskotorowych w Polsce. Unikat wśród jednostek taborowych stanowi najstarszy w Polsce, z 1882, prawdziwy rarytas polskiej myśli technicznej, zabytkowy parowóz z 1929 – Px29-1704 – jedyny czynny na świecie, z tej serii. Parowóz wraz z wagonami jeździ w letnie weekendy 18-kilometrową trasą z Sochaczewa, przez Brochów, aż do Puszczy Kampinoskiej[10].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Albin Marciniak, Muzeum Kolejnictwa w Warszawie - Klub Podróżników Śródziemie [online], klubpodroznikow.com [dostęp 2017-03-18] (pol.).
- ↑ a b Stacja Muzeum, O Stacji Muzeum [online], stacjamuzeum.pl [dostęp 2016-10-03].
- ↑ Karol Mórawski, Wiesław Głębocki, Bedeker warszawski: w 400-lecie stołeczności Warszawy, Iskry, 1996, s.292, ISBN 83-207-1525-3, ISBN 978-83-207-1525-5.
- ↑ Gazeta Administracji, wyd. 1-8, t. 21, 1939, s.51.
- ↑ Kronika nauki i techniki 31 VIII – 29 IX 1973 r.. „Młody Technik”. 11/1973, s. II okładki. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia”. (pol.).
- ↑ Danuta Zawierucha. Kronika wydarzeń w Warszawie 1 VII-30 IX 1973. „Kronika Warszawy”. s. 150.
- ↑ Izabela Kraj: Czy marszałek kupi Dworzec Główny. zyciewarszawy.pl, 2012-02-27. [dostęp 2012-02-27].
- ↑ „Papierowa” likwidacja Muzeum Kolejnictwa. kurier-kolejowy.pl, 2016-03-05. [dostęp 2016-03-07].
- ↑ w muzeum znajdują się oba rodzaje lokomotywy
- ↑ Sochaczew, [w:] Park Kampinoski. Miniprzewodnik, Helion, 2012, ISBN 83-7853-187-2, ISBN 978-83-7853-187-6.
Bibliografia edytuj
- Zbigniew Tucholski: Powojenna odbudowa Muzeum Komunikacji w Warszawie, Kronika Warszawy nr 1 (147) 2012, s. 23, [w:] [1]