Pafawag 3E

Pafawag 3E
	; ET21-309
Inne oznaczenia	E06; ET21
Producent	Pafawag Wrocław
Lata budowy	1957–1971
Układ osi	Co’Co’
	Wymiary
Masa służbowa	121 t (3E); 114 t (3E/1)
Długość	16820 mm
Szerokość	3005 mm
Wysokość	4559 mm (przy opuszczonych odbierakach)
Średnica kół	1250 mm
	Napęd
Trakcja	elektryczna
Typ silników	LKa635 / LKb635
Liczba silników	6
Napięcie zasilania	3000 V prądu stałego
	Parametry eksploatacyjne
Moc ciągła	1860 kW
Moc godzinna	2400 kW
Maksymalna siła pociągowa	32 T
Stosunek przekładni	85:24
Maksymalna prędkość eksploatacyjna	100 km/h
Nacisk osi na szyny	20,16 T (3E); 18,833 T (3E/1)
System hamulca	Westinghouse (zmodernizowane Oerlikon)
	Parametry użytkowe
Sterowanie wielokrotne	część serii u przewoźników prywatnych posiada
Rozstaw szyn	1435 mm
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pafawag 3E (typy 3E, 3E/1 i 3E/1M, seria PKP początkowo E06, następnie ET21, wśród prywatnych przewoźników również seria ET21M) – normalnotorowa towarowa lokomotywa elektryczna produkcji polskiej. Przez miłośników kolei i kolejarzy nazywana „kantem”, „telewizorem” lub „sputnikiem”.

Opis

Część elektryczna została zaprojektowana na podstawie radzieckiej lokomotywy WŁ22M. Lokomotywa ET21 była pierwszą przeznaczoną dla PKP elektryczną lokomotywą towarową produkowaną w Polsce. Projekt opracowany został w 1955 roku, zaś w 1957 roku Pafawag rozpoczął jej produkcję seryjną. Początkowo produkowano typ 3E (70 sztuk), który zmodyfikowano w roku 1960 (m.in. usprawniono wózki, system hamulca, układ chłodzenia i zawieszenia silników trakcyjnych) oraz zmniejszono grubości blach poszycia i podłogi, co spowodowało zmniejszenie masy o 8 ton. W zmodernizowanej wersji 3E/1 lokomotywy zaczęto produkować od roku 1960 (589 sztuk). Pierwsze 17 lokomotyw dla PKP otrzymało oznaczenia wg starego systemu, tj. E06 (numery od E06-01 do E06-17). Produkcję lokomotyw zakończono w 1971 roku. W późniejszym okresie w kilku lokomotywach prywatnych przewoźników zastosowano sterowanie wielokrotne. Posiadają je następujące lokomotywy: ET21-23, 3E-30, 3E-31, 3E-39, 3E-42, 3E-46, 3E-53 i 3E-67. Kilku gruntownie zmodernizowanym lokomotywom zmieniono typ z 3E/1 na 3E/1M. Lokomotywom tym nadano oznaczenie ET21M lub 3E/1M.

Eksploatacja przez PKP

Pomimo charakterystyki trakcyjnej właściwej dla lokomotywy towarowej oraz przestarzałego widłowego prowadzenia zestawów kołowych i „tramwajowego” zawieszenia silników trakcyjnych, lokomotywy ET21 były wykorzystywane zarówno w ruchu towarowym, jak i pasażerskim (przejściowo nawet ekspresowym). Lokomotywy ET21 mogą prowadzić pociągi towarowe o masie 2300 ton z prędkością 70 km/h, a pociągi pasażerskie o masie 700 ton z prędkością do 100 km/h. Wycofywanie serii rozpoczęto na przełomie lat 80. i 90., a pozostałych kilkanaście egzemplarzy do 2016 wykorzystywano w ruchu towarowym na liniach w południowej części kraju, mimo że ostateczne wycofanie planowano na rok 2002. Lokomotywy te bardzo dobrze spisywały się na liniach górskich. Były cenione przez maszynistów za solidną, prostą i niezawodną konstrukcję.

Elektrowóz ET21-57 wchodzi w skład zbiorów skansenu w Chabówce jako czynny eksponat zabytkowy w historycznym malowaniu^[1]. Zabytkowa lokomotywa okazjonalnie prowadziła pociągi okolicznościowe, w tym na zamówienie miłośników kolei^[1].

Koleje przemysłowe

Na początku lat pięćdziesiątych linie kolei piaskowych zostały zelektryfikowane, dlatego elektrowozy ET21 zostały zakupione przez przewoźników przemysłowych. Od 1958 roku lokomotywy eksploatowano w kopalni piasku w Szczakowej. Od maja 1968 roku kursowały na pola piaskowe bezpośrednio pod miejsca załadunkowe. Dlatego zainstalowano odcinki bocznej sieci trakcyjnej podwieszonej na słupach przytwierdzonych do podkładów. W niektórych lokomotywach dodatkowo zamontowano boczne pantografy na krawędzi dachu. Później zrezygnowano z bocznej sieci trakcyjnej. Elektrowozy ET21 eksploatowane były także w kopalni piasku „Kuźnica Warężyńska”^[2]. Niektóre lokomotywy kursowały z pociągami towarowymi w malowaniu zakładowym przewoźnika CTL Maczki-Bór^[3].

Galeria

Zmodernizowany elektrowóz 3E-100-54 przewoźnika DB Schenker Rail Polska
Elektrowóz 3E-063 w malowaniu Kopalni Piasku Kuźnica Warężyńska
Elektrowóz ET21-70 w malowaniu przewoźnika CTL Logistics

Zobacz też

Lista lokomotyw elektrycznych eksploatowanych w Polsce

Przypisy

↑ ^a ^b Skansen Taboru Kolejowego wS.T.K. Chabówce Skansen Taboru Kolejowego wS.T.K., ET21-57 [online], Skansen Taboru Kolejowego w Chabówce [dostęp 2021-12-20] .
↑ Ryszard Rusak. Nowi operatorzy na torach PKP - kopalnie piasku podsadzkowego. „Technika Transportu Szynowego”. 9/1998, s. 24–28. Łódź: kolpress. ISSN 1232-3829.
↑ Ryszard Rusak. Koleje piaskowe po dwóch latach działalności. „Technika Transportu Szynowego”. 10/2003, s. 35–41. Łódź: kolpress. ISSN 1232-3829.

Bibliografia

Jerzy Sikorski, Tadeusz Tajer, Lokomotywy elektryczne serii ET21, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa 1984

[Cegła-1] Skansen Taboru Kolejowego wS.T.K. Chabówce Skansen Taboru Kolejowego wS.T.K., ET21-57 [online], Skansen Taboru Kolejowego w Chabówce [dostęp 2021-12-20] .

[Szczakowa-2] Ryszard Rusak. Nowi operatorzy na torach PKP - kopalnie piasku podsadzkowego. „Technika Transportu Szynowego”. 9/1998, s. 24–28. Łódź: kolpress. ISSN 1232-3829.

[Maczki-Bór-3] Ryszard Rusak. Koleje piaskowe po dwóch latach działalności. „Technika Transportu Szynowego”. 10/2003, s. 35–41. Łódź: kolpress. ISSN 1232-3829.

[1]

[2]

[3]