Upwelling
Upwelling – zjawisko podnoszenia się oceanicznych wód głębinowych, zwykle z głębokości poniżej termokliny, na powierzchnię. Wyróżniamy upwelling przybrzeżny i upwelling równikowy.
Upwelling przybrzeżny występuje w strefie przybrzeżnej i jest generowany przede wszystkim przez wiatry wiejące wzdłuż brzegu, które powodują, zgodnie z teorią Ekmana, odpływanie od brzegu wody powierzchniowej i zastępowanie jej wodami z niższych warstw. Zjawisko upwellingu przybrzeżnego występuje głównie wzdłuż zachodnich wybrzeży kontynentów obu półkul i jest spowodowane wiatrami wiejącymi w kierunku równika.
Upwelling równikowy zachodzi w strefie równikowej i jest wynikiem rozbieżnie wiejących pasatów (występuje pomiędzy Prądem Północnorównikowym a Prądem Południoworównikowym).
Upwellingi są obserwowane we wszystkich morzach i oceanach. Duże upwellingi oceaniczne występują zwłaszcza u wybrzeży Peru i Chile, co jest związane z zimnym Prądem Peruwiańskim. Zimne, bogate w składniki pokarmowe wody głębinowe sprawiają, że wody na powierzchni oceanu odznaczają się najczęściej bardzo dużą produktywnością biologiczną – upwellingi sprzyjają rozwojowi drobnych organizmów wodnych. Poniżej upwellingów szybko gromadzą się osady denne.
Upwellingi występują m.in. przy zachodnim wybrzeżu Ameryki Południowej, przy wybrzeżach Wysp Zielonego Przylądka, Wysp Kanaryjskich, a także południowo-zachodnich wybrzeżach Afryki[1].
W Polsce upwelling pojawia się najczęściej w przypadku wystąpienia wiatrów z sektora wschodniego[2].
Przypisy
edytuj- ↑ Słownik szkolny Geografia, Antoni Jackowski (red.), Marek Angiel, Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa, 2005, s. 479, ISBN 83-7389-968-5, OCLC 749479421.
- ↑ Ewa Bednorz, Marek Półrolniczak, Bartosz Czernecki. Synoptic conditions governing upwelling along the Polish Baltic coast. „Oceanologia”. 55 (4), 2013-01-01. DOI: 10.5697/oc.55-4.767. [dostęp 2015-08-19].
Linki zewnętrzne
edytuj- Upwelling na Morzu Bałtyckim (pol.)