Władysław Smereczyński
Władysław Smereczyński właśc. Franciszek Rola[1] ps. „Dąb”, „Esem”, „Halny”, „Hucuł”, „Konar”, „Patron”, „Stefan” (ur. 10 października 1895 w Pyzówce[1], zm. 17 lipca 1958 w Świdrze) – podpułkownik piechoty Wojska Polskiego, komendant Okręgu Lwów Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej od października 1941 roku do grudnia 1942 roku, komendant Okręgu Stanisławów ZWZ-1 w latach 1940–1941, komendant Okręgu Stanisławów ZWZ od września do października 1941 roku[2].
 Władysław Smereczyński (<1934) | |
 podpułkownik piechoty
| |
| Data i miejsce urodzenia |
10 października 1895 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
17 lipca 1958 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
komendant okręgu |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
   
| |
.png){kind=small}
Życiorys
edytujUrodził się 10 października 1895 we wsi Pyzówka, w rodzinie Jana i Zofii z Czerwińskich. Uczył się w latach 1906–1914 w gimnazjum klasycznym w Nowym Targu. Od 1912 roku był członkiem Polowych Drużyn Podhalańskich[3]. W czasie I wojny światowej należał do Drużyny Strzeleckiej[4], potem walczył w szeregach 2 pułku piechoty Legionów[3], w którym od 1915 roku do 20 marca 1918 roku dowodził plutonem. Awansował kolejno na chorążego (1 kwietnia 1916 roku) i podporucznika (1 kwietnia 1917 roku)[5]. Był dwukrotnie ranny. Po bitwie pod Rarańczą przebił się do II Korpusu, gdzie również dowodził plutonem[3]. Po bitwie pod Kaniowem dostał się do niemieckiej niewoli, skąd uciekł do Kijowa[3]. Był tam od lipca do grudnia 1918 roku komendantem rejonu prawdopodobnie POW[4].
Pod koniec grudnia 1918 roku wrócił do Polski i został przydzielony do Szkoły Podchorążych w Warszawie[3], a następnie do Szkoły Podoficerów Piechoty w Dęblinie[3]. W obu tych szkołach, do 15 kwietnia 1920 roku, dowodził kompaniami szkolnymi[4].
W czasie wojny polsko-bolszewickiej dowodził baonem w 105 Rezerwowym pułku piechoty[3]. Od września 1920 roku do 1922 roku dowodził baonem szkolnym w Szkole Podoficerów Piechoty.
3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 426. lokatą w korpusie oficerów piechoty[6]. 10 lipca 1922 roku został zatwierdzony na stanowisku pełniącego obowiązki dowódcy batalionu w 27 pułku piechoty w Częstochowie[7][3]. W 1923 roku pełnił obowiązki dowódcy I batalionu, a po awansie na majora został zatwierdzony na tym stanowisku. 1 grudnia 1924 roku awansował na majora ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 roku i 126. lokatą w korpusie oficerów piechoty[8]. W 1925 roku był kwatermistrzem pułku. 25 sierpnia 1926 roku został przesunięty na stanowisko dowódcy II batalionu[9]. Następnie został przesunięty na stanowisko obwodowego komendanta Przysposobienia Wojskowego. W okresie 1930–1932 dowodził baonem w 61 pułku piechoty[3], a w latach 1932–1937 dowodził batalionem KOP „Ostróg”. 27 czerwca 1935 roku został awansowany na podpułkownika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1935 roku i 5. lokatą w korpusie oficerów piechoty[10]. Od 1937 roku był zastępcą dowódcy 19 pułku piechoty Odsieczy Lwowa we Lwowie[4].
W czasie kampanii wrześniowej dowodził Ośrodkiem Zapasowym 5 Dywizji Piechoty do 8 września, a następnie do 22 września 19 pp i 40 pułkiem piechoty rezerwy. Walczył w obronie Lwowa i w bitwach w rejonach Sichowa i Pirogówki[4].
Od października 1939 działał w konspiracji: w latach 1940–1941 był komendantem Okręgu nr IV Stanisławów, od października 1941 był p.o. komendanta Okręgu Lwów ZWZ i następnie AK. 17 grudnia 1942 roku został aresztowany wraz z żoną i synem przez Gestapo. Był więziony początkowo we Lwowie, od sierpnia w obozie koncentracyjnym na Majdanku[4][11]. W obozie tym kierował powstałą tam w październiku 1943 roku siatką AK. W kwietniu 1944 roku został wywieziony do obozu Auschwitz-Birkenau, gdzie również kierował liczną podziemną organizacją wojskową, zarówno męską jak i kobiecą. Od października 1944 był więziony w obozie Buchenwald, skąd w kwietniu 1945 roku uwolniły go wojska alianckie. Do sierpnia 1947 roku był leczony w szpitalu wojskowym w Warburgu, po czym wrócił do Polski[12].
W latach 1947–1948 pracował jako pracownik umysłowy w cukrowni we Wschowie, a następnie, do 1955 roku w biurze prawnym dyrekcji Lasów Państwowych w Szczecinku[12].
Zmarł 17 lipca 1958 roku w Świdrze. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w kwaterze baonów „Miotła” i „Parasol”[12] (kwatera A24-6-20)[13].
Był dwukrotnie żonaty: jego pierwsza żona, Helena Wolszczanin zmarła w 1944 roku w Auschwitz-Birkenau. Mieli syna Jana (1922–1943) zmarłego w obozie koncentracyjnym Mauthausen-Gusen. W 1951 roku ożenił się z Ireną Wolczyńską[12].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 4773 (1921)[14]
- Krzyż Niepodległości (9 listopada 1931)[15]
- Krzyż Walecznych czterokrotnie[16] (1920, 1921, według nekrologu – trzykrotnie)
- Złoty Krzyż Zasługi – 19 marca 1937 „za zasługi w służbie wojskowej”[17][12]
Przypisy
edytuj- ↑ a b Legionista z Pyzówki – nieznane historie cz. 2. 2013-01-24. [dostęp 2015-05-19].
- ↑ Armia Krajowa – szkice z dziejów Sił Zbrojnych Polskiego Państwa Podziemnego, pod redakcją Krzysztofa Komorowskiego, Warszawa 1999, s. 418.
- ↑ a b c d e f g h i Kolekcja VM ↓, s. 4.
- ↑ a b c d e f Mazur i Węgierski 1999 ↓, s. 197.
- ↑ Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917), Warszawa 1917, s. 25.
- ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Załącznik do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 8 czerwca 1922 roku, Zakłady Graficzne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1922, s. 44 tu jako „Władysław Smereczyński-Rola”.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 22 z 22 lipca 1922 roku, s. 547.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 131 z 17 grudnia 1924 roku, s. 734.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 34 z 25 sierpnia 1926 roku, s. 278.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 9 z 28 czerwca 1935 roku, s. 66.
- ↑ Władysław Smereczyński. Państwowe Muzeum na Majdanku. [dostęp 2024-01-23].
- ↑ a b c d e Mazur i Węgierski 1999 ↓, s. 198.
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze
- ↑ Kolekcja VM ↓, s. 1.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 352 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ Kolekcja VM ↓, s. 3.
- ↑ M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 96.
Bibliografia
edytuj- Smereczyński Władysław. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari; sygn. I.482.80-7600 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-12-19].
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2023-10-30].
- Grzegorz Mazur, Jerzy Węgierski: Smereczyński Władysław. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 39. Warszawa – Kraków: Polska Akademia Nauk – Polska Akademia Umiejętności – Instytut Historii PAN, 1999, s. 197–198. ISBN 83-86301-73-2.
- Władysław Rola, Wykaz Legionistów Polskich 1914–1918, Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku [1].