Wielki Cmentarz (Wrocław)

Wielki Cmentarz (niem. Großer Friedhof, Elisabethfriedhof, Magdalenenfriedhof) – luterański cmentarz, który znajdował się we Wrocławiu, w kwartale dzisiejszych ulic: Legnickiej, Braniborskiej, Dobrej i Trzemeskiej. Cmentarz był nekropolią zasłużonych i prominentnych wrocławian XVIII i XIX w. Zniszczony podczas II wojny światowej, ostatecznie zlikwidowany w 1957 roku.

Wielki Cmentarz
Großer Friedhof
Ilustracja
Nagrobki ok. 1926 r.
Państwo

 Polska

Miejscowość

Wrocław

Stan cmentarza

zlikwidowany

Data otwarcia

1777

Data likwidacji

1957

Położenie na mapie Wrocławia
Mapa konturowa Wrocławia, w centrum znajduje się punkt z opisem „Wielki Cmentarz”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Wielki Cmentarz”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Wielki Cmentarz”
Ziemia51°06′43″N 17°00′48″E/51,111944 17,013333

Historia

edytuj

Cmentarz założono na Przedmieściu Mikołajskim, na terenie należącym wcześniej do klasztoru urszulanek, zwanym Kantoreigarten[a] Przygotowanie terenu pod pochówki rozpoczęło się w grudniu 1776 r., a wkrótce potem, w 1777 cmentarz został poświęcony przez Christiana Ludwiga Müllera, przedstawiciela Śląskiego Konsystorza Ewangelickiego. Z tego okresu pochodziła barokowa kaplica cmentarna, której budowa kosztowała 17 tysięcy talarów (3192 talary wyłożył król Fryderyk Wilhelm II)[1].

Chowano tu przede wszystkim osoby zaliczane do elity miasta[b], przy czym wschodnią część cmentarza przeznaczono dla zmarłych z parafii ewangelickiej św. Marii Magdaleny, zachodnią dla parafii św. Elżbiety, a południową dla parafii św. Bernardyna[1].

Cmentarz użytkowany był do roku 1867, kiedy rozwijającemu się coraz szybciej miastu zaczęło brakować miejsc do pochówków[2] i konieczne stało się uruchomienie nowych cmentarzy w innych miejscach miasta[c][d]. Po roku 1867 teren przejęły w użytkowanie parafie św. Marii Magdaleny[e] i św. Elżbiety[3].

Zniszczony w 1945 roku podczas oblężenia Festung Breslau Wielki Cmentarz zachował jeszcze po wojnie częściowo swój charakter, ale zlikwidowano go ostatecznie wraz z nagrobkami i zabytkową kaplicą w 1957 roku[4].

Pochowani

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: Pochowani na Cmentarzu Wielkim we Wrocławiu.

Wśród znanych obywateli pochowanych na cmentarzu byli[5]:

Grobowce rodzinne, m.in.:

  • Eichbornowie – rodzina bankierska, właściciele banku Eichborn & Co.
  • Kornowie – wrocławska rodzina księgarzy i wydawców.
  1. Dosłownie „Ogród chóru” (niem. Kantorei oznacza ewangelicki chór kantonalny).
  2. Wiele nagrobków miało w związku z tym charakter reprezentacyjny, były to niekiedy bardzo kosztowne pomniki[1].
  3. W 1867 uruchomiony został Kommunal Friedhof in Oswitz, tj. działający do dziś Cmentarz Osobowicki przy ul. Osobowickiej[8].
  4. W 1867 uruchomiony został Kommunal Friedhof in Gräbschen Teil I, później zwany „Cmentarzem Grabiszyńskim I”, nekropolia o kilkanaście lat starsza od położonego w jej sąsiedztwie Kommunal Friedhof in Gräbschen Teil II (dzisiejszego Cmentarza Grabiszyńskiego przy ul. Grabiszyńskiej)[7].
  5. Nazywano go w związku z tym także Elisabethfriedhof lub Magdalenenfriedhof[3].

Przypisy

edytuj
  1. a b c Burak i Okólska 2007 ↓, Cmentarze komunalne. Wielki Cmentarz (Grosser Friedhof), s. 210.
  2. Burak i Okólska 2007 ↓, Cmentarze komunalne, s. 206.
  3. a b Burak i Okólska 2007 ↓, Cmentarze komunalne. Wielki Cmentarz (Grosser Friedhof), s. 211.
  4. a b Wiesław Czajka, Cmentarz Wielki we Wrocławiu – miejsce pochówku E.F.F. Chladniego, [w:] Materiały V Konferencji Meteorytowej, Wrocław 2008 [zarchiwizowane 2016-03-04] (pol.).
  5. Burak i Okólska 2007 ↓, Cmentarze komunalne. Wielki Cmentarz (Grosser Friedhof), s. 211–213.
  6. Bessalie Heinrich Philipp z Wrocławia. zabytkoweinstrumenty.wordpress.com. [dostęp 2023-12-17]. (pol.).
  7. Burak i Okólska 2007 ↓, Cmentarze komunalne. Cmentarz komunalny na Grabiszynie (Kommunal Friedhof in Gräbschen), s. 231.
  8. Burak i Okólska 2007 ↓, Cmentarze komunalne. Cmentarz komunalny na Osobowicach (Kommunal Friedhof in Oswitz), s. 242.

Bibliografia

edytuj