Zawichost. Śpiew historyczny
Zawichost. Śpiew historyczny – poemat epicki Jana Lama[1], opublikowany w 1862 we Lwowie. Poemat opowiada o bitwie pod Zawichostem, która rozegrała się 19 czerwca 1205[2]. W bitwie tej wojska polskie Leszka Białego[3] i Konrada Mazowieckiego, prowadzone przez wojewodę Krystyna, rozbiły armię księcia Romana Halickiego[4]. Poemat jest napisany oktawą, czyli strofą ośmiowersową, układaną jedenastozgłoskowcem, rymowaną abababcc[5][6]. Zwrotka ta, pochodzenia włoskiego[7], była podstawową formą renesansowego i barokowego eposu bohaterskiego we Włoszech, Hiszpanii i Portugalii. Posługiwali się nią między innymi Ludovico Ariosto, Torquato Tasso, Giambattista Marino, Lucrezia Marinella, Alonso de Ercilla y Zúñiga, Luís de Camões i Brás Garcia de Mascarenhas, a w późniejszym okresie George Gordon Byron, Aleksander Puszkin i France Prešeren. W Polsce oktawą pisali Sebastian Grabowiecki, Piotr Kochanowski, Jan Andrzej Morsztyn i Stanisław Herakliusz Lubomirski, a później Ignacy Krasicki, Dyzma Bończa-Tomaszewski, Juliusz Słowacki, Adam Asnyk i Maria Konopnicka, jak też Stanisław Wyspiański i Lucjan Rydel.
 Okładka pierwszego wydania | |
| Autor | |
|---|---|
| Typ utworu | |
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania | |
| Język | |
| Data wydania | |
- Kniaź Roman pułki zbiera do wyprawy,
- Zewsząd rycerstwo pod znaki się zbiega:
- Od trąb i kotłów i wojennej wrzawy
- W halickim grodzie odgłos się rozlega,
- Dalekie szlaki ćmi tuman kurzawy.
- Od granic Lachów do dzierżaw Olega
- Ruś zbrojna staje, i posłuszna panu
- Trzema szlakami pospiesza do Sanu.
W warstwie faktograficznej dzieło zostało oparte na relacji Jana Długosza. Poemat Zawichost zapoczątkował karierę literacką Jana Lama[8]. Utwór został zauważony w Kurjerze Niedzielnym z 13 lipca 1862[9]. W 2012 zapomniany poemat został wznowiony przez sandomierskie wydawnictwo Armoryka. Wstęp historycznoliteracki napisała Joanna Sarwa. Autorka zauważa w nim między innymi występujące w tekście poematu Lama stylistyczne nawiązania do Słowa o wyprawie Igora, najważniejszego zabytku staroruskiej epiki bohaterskiej.
Przypisy edytuj
- ↑ Jan Lam. instytutksiazki.pl. [dostęp 2017-04-12]. (pol.).
- ↑ Zygmunt Tomasz Gajowniczek: Gmina wiejska i miejsko-wiejska w Polsce jako obszar odniesienia w edukacji regionalnej. depotuw.ceon.pl, 2014. s. 83. [dostęp 2017-04-12]. (pol.).
- ↑ Leszek Biały, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2017-04-12].
- ↑ Bitwa pod Zawichostem. muzhp.pl. [dostęp 2017-04-13]. (pol.).
- ↑ ottava rima, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2017-04-12] (ang.).
- ↑ Ottava rima. Poetry Foundation. [dostęp 2017-04-12]. (ang.).
- ↑ Wiktor Jarosław Darasz: Mały przewodnik po wierszu polskim. Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, 2003, s. 150-151. ISBN 83-900829-6-9.
- ↑ Kronikarz epoki Jan Lam. kuriergalicyjski.com. [dostęp 2017-04-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-13)]. (pol.).
- ↑ Kurjer Niedzielny. ebuw.uw.edu.pl, 13 lipca 1862. s. 3. [dostęp 2017-04-13]. (pol.).
Bibliografia edytuj
- Jan Lam: Z kronik Halickiej ziemi. Zawichost: śpiew historyczny. Archive.org, 1862. [dostęp 2017-04-12]. (pol.).
- Jan Lam: Z kronik ziemi halickiej. O bitwie pod Zawichostem. Śpiew historyczny. Przedmowa Joanna Sarwa. Sandomierz: Armoryka, 2016. ISBN 978-83-62661-71-8.
Linki zewnętrzne edytuj
- Jan Lam: Zawichost. Śpiew historyczny. pl.wikisource.org. [dostęp 2017-04-12]. (pol.).
- Zawichost. Śpiew historyczny (wyd. 1862) w bibliotece Polona