Zgrupowanie nr 1 Okręgu Wilno Armii Krajowej

Zgrupowanie nr 1 Okręgu Armii Krajowej Wilno – oddziały bojowe Wileńskiego Okręgu Armii Krajowej.

Zgrupowanie nr 1
Zgrupowanie Bojowe nr 1 „Wschód"
Historia
Państwo

 Polskie Państwo Podziemne

Sformowanie

1944

Rozformowanie

1944

Tradycje
Rodowód

Inspektorat A

Dowódcy
Pierwszy

mjr dypl. Antoni Olechnowicz „Pohorecki”

Działania zbrojne
Operacja Ostra Brama
Organizacja
Podległość

Okręg Wilno Armii Krajowej

Jego żołnierze brali udział w działaniach zbrojnych operacji Ostra Brama na terenie Wilna.

Formowanie i zmiany organizacyjne

edytuj

W końcu kwietnia 1944 na podstawie rozkazu organizacyjnego Komendy Okręgu „Wiano” utworzono na terenie inspektoratów A, BC i F Zgrupowania Armii Krajowej Okręgu Wileńskiego. Dowódcą Zgrupowania nr 1 na terenie inspektoratu A został mjr dypl. Antoni Olechnowicz ps. „Pohorecki”[1].

W myśl rozkazu operacyjnego nr 1 wydanego w dniu 26 czerwca przez Komendanta Okręgu, Zgrupowanie AK nr 1 przekształciło się w Zgrupowanie Bojowe nr 1 „Wschód". Z jego „starego” składu pozostała 3 Brygada i OO 1. Jej nowy skład uzupełniony został 8. i 13 Brygadą ze Zgrupowania AK nr 3 oraz III/77 pp i V/77 pp z Okręgu Nowogródzkiego.

Po południu 7 lipca, dowódca zgrupowania wydał rozkaz rozwiązania oddziałów i przejścia do konspiracji. Wykonała go początkowo 8 Brygada oraz, w późniejszym czasie także 7 Brygada i OP „Gozdawy”. Komendant Okręgu „Wilk” uznał rozkaz za nieuzasadniony, a mjr „Pohorecki” został pozbawiony funkcji dowódcy. Nowym dowódcą zgrupowania został mjr Aleksander Wasilewski „Olesiński”. Pomiędzy 7 a 17 lipca nastąpił powrót do pierwotnego składu Zgrupowania AK. Do 3 Brygady i OO 1 dołączyła reaktywowana 7 Brygada (wraz z wchłoniętym oddziałem „Gozdawy”) oraz nowo powstała w lipcu 2 Brygada i OR 1. 18 lipca wszystkie oddziały zgrupowania zostały rozbrojone przez sowietów[2].

Działania w operacji Ostra Brama

edytuj

Na początku lipca w skład zgrupowania wchodziły następujące bygady: 3, 5, 7 i nowo powstała 2 Brygada[3]. Brygada „Szczerbca” przebywała w Onżadowie, 5 Brygada „Łupaszki” odpoczywała w okolicach jezior Sużańskich, a jej trzeci szwadron stacjonował w Mejrańcach. 7 Brygada „Wilhelma” przebywała w okolicach Puszczy Rudnickiej[4].

Jeszcze 26 czerwca mjr dypl. Teodor Cetys „Sław” i ppłk Zygmunt Blumski „Strychański” przedstawili do zatwierdzenia ppłk. „Wilkowi” plan akcji na Wilno. Rozkaz operacyjny nr 1 „Ostra Brama” zawierał ogólne wytyczne walki o miasto i wycinkowe rozkazy dla oddziałów partyzanckich. Planowano między innymi utworzenie Zgrupowania Bojowego nr 1 „Wschód” pod dowództwem mjr. A. Olechnowicza „Pohoreckiego”. Składać się ono miało z 3, 8 i 13 brygad oraz III/77 pp[a]) i V batalionu kpt. „Sztremera”[5].

Skład i obsada personalna

edytuj

Dowództwo[6]:

  • dowódca – mjr dypl. Antoni Olechnowicz ps. „Pohorecki”
  • szef sztabu – kpt. Aleksander Wasilewski ps. „Olesiński”
  • adiutant – ppor. „Jerzy”
  • oficer operacyjny – por. Jan Urbanowicz ps. „Ryszard”
  • oficer informacyjny – ppor. Wacław Walicki ps. „Poręba”
  • kwatermistrz – por. Wacław Sawicz ps. „Emil”
  • oficer łączności – kpt. Kornel Lewandowski ps. „Tokarczyk”
  • lekarz – dr Teresa Filipowicz-Iwanowska ps. „Teresa”

Oddziały[6]:

Skład Zgrupowania Bojowego nr 1 „Wschód"[7]
  1. Uderzeniowy Batalion Kadrowy pod dowództwem ppor. Bolesława Piaseckiego „Sablewskiego”[5].

Przypisy

edytuj

Bibliografia

edytuj
  • Zygmunt Boradyn, Andrzej Chmielarz, Henryk Piskunowicz: Z dziejów Armii Krajowej na Nowogródczyźnie i Wileńszczyźnie (1941–1945). Radom: Ośrodek Kształcenia i Doskonalenia Kadr, 1997. ISBN 8390716803.
  • Mieczysław Potocki: Między Dźwiną a Wilią – Wspomnienia żołnierza Armii Krajowej Ziemi Wileńskiej. Warszawa: Prohibita, 2008. ISBN 978-83-613-4407-0.
  • Jarosław Wołkonowski, Grzegorz Łukomski: Okręg Wileński Związku Walki Zbrojnej Armii Krajowej w latach 1939-1945. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 1996. ISBN 83-86100-18-4.
  • Roman Korab-Żebryk: Operacja wileńska Armii Krajowej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985. ISBN 83-01-04946-4.
  • Paweł Rokicki: Armia Krajowa na Wileńszczyźnie 1943–1945. Warszawa: Barwa i Broń; Expadon Publishing SP. z o.o., 2007. ISBN 978-83-60786-01-7.