Zrost (dendrologia)

Zrost – zrośnięte ze sobą różne części roślin drzewiastych rosnących obok siebie. Dotykanie się zdrewniałych organów lub ich ocieranie się (np. na skutek wiatru) prowadzi do zdarcia kory, zetknięcia się miazg i (po zahamowaniu ruchu) zrośnięcia się. Zranienia ułatwiają „zlewanie się” poszczególnych organów. Wydaje się, że pierwotnie mechanizm ten służy do „zalewania” sęków powstałych po opadłych gałęziach.

Podział

Podział wg zrośnięcia tkanek (wg Szafera):

• zrosty pozorne – nie dochodzi do prawdziwego zrośnięcia się tkanek wskutek „antagonizmu uwarunkowanego znacznymi różnicami właściwości chemicznych białka zawartego w żywych komórkach różnych rodzajów drzew”,
• zrosty rzeczywiste – dochodzi do zrośnięcia się tkanek; w naturze pomiędzy różnymi rodzajami zdarza się „niezmiernie rzadko”.

Podział wg klasyfikacji systematycznej osobników biorących udział w zroście (wg Szafera):

• zrosty międzyrodzajowe – biorą w nim udział drzewa należące do różnych rodzajów (najczęściej: lipa i dąb, grab i jawor, buk i grab, dąb i buk),
• zrosty międzygatunkowe – biorą w nim udział drzewa należące do innych gatunków, ale do tego samego rodzaju (np.: brzoza brodawkowata i brzoza ojcowska),
• zrosty tych samych gatunków drzew – biorą w nim udział drzewa należące do tego samego gatunku.

Zrosty międzyrodzajowe i międzygatunkowe spotyka się w przyrodzie rzadko lub wyjątkowo rzadko, zaś zrosty pomiędzy takimi samymi gatunkami są częstsze.

Podział wg organu (wg Szafera):

• zrosty pni – stosunkowo częste (np. cisy, sosny, dęby, lipy, buki, jodły); zwykle pnie zrośnięte są u samej nasady lub nieco wyżej; rzadsze są zrosty w kilku miejscach na różnych wysokościach,
• zrosty konarów – zwykle u długowiecznych drzew liściastych (początki we wczesnych stadiach życia),
• zrosty gałęzi – występują w wieku dojrzałym lub w starości (są sztywniejsze i mocniej uderzają o inne organy, dlatego łatwiej się ranią); nie dotyczą młodych gałęzi (zbyt mocno poruszają się pod wpływem wiatru),
• zrosty kombinowany – obejmuje różne organy (np. pień i konar);przykładowo: „gdy gałąź dolna drzewa mniejszego trze o pień większego drzewa [...] i w następstwie tego zrośnie się z nim, to prawie zawsze szczytowa część tej gałęzi obumiera, a pozostała, nasadowa, tworzy jak gdyby mostek łączący obydwa drzewa. W takiej postaci nie żyją jednak długo [...], gdyż silniejsze drzewo (o większej koronie) odciąga przez ów mostek pokarmy (sole mineralne i asymilaty) z drzewa słabszego, które z biegiem czasu traci (przez uschnięcie) całą swoją koronę. W ostatecznym efekcie powstaje niby jedno drzewo o dwu pniach i jednej koronie”; częściej taki zrost dotyczy drzew w podobnym wieku i wtedy nie przesądza o obumarciu jednego z partnerów,
• zrosty korzeni – zjawisko rzadkie (także z powodu problemów z obserwacją), choć dość częste u świerków (płytki system korzeniowy ułatwia obserwacje); dotyczy także dość częstych zrostów szyi korzeniowych (czyli miejscu przy nasadzie korzeni) – „ich powstawanie ułatwiane jest zarówno przez erozję odsłaniającą korzenie, jak i przez raniące ich zwierzęta, które pasą się w lesie, a także przez deptanie lasu przy ścieżkach przez człowieka”, np. u jesionów przeciwdziałają działaniu wiatru.

Zrosty odgrywają negatywną rolę w rozprzestrzenianiu się chorób roślin, zwłaszcza wirusowych. Wirusy niektórych chorób poprzez zrosty mogą przeniknąć z zainfekowanego drzewa na zdrowe.