Zwojek sztyletowaty

Zwojek sztyletowaty
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	mchy
Klasa	prątniki
Rząd	płoniwowce
Rodzina	płoniwowate
Rodzaj	zwojek
Gatunek	zwojek sztyletowaty
	Nazwa systematyczna
	Barbula unguiculata Hedw.; Sp. Musc. Frond. 118 1801.
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zwojek sztyletowaty (Barbula unguiculata Hedw.) – gatunek mchu należący do rodziny płoniwowatych (Pottiaceae Schimp.).

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w Ameryce Północnej (Kanada, Stany Zjednoczone, Meksyk), Ameryce Centralnej, Ameryce Południowej, Europie, Azji, północnej Afryce i Australii^[4].

W Polsce podawany np. z województwa śląskiego^[5], pasma Gorców^[6] i Bieszczadów^[7].

Morfologia

Gametofit: Formuje jasne żółtozielone darnie wysokości do 1,5 cm. Listki skręcone w ciasną spiralę w stanie suchym, rozpostarte gdy wilgotne, przeważnie długości 1,5–2 mm. Listki podłużne, z zaokrąglonym wierzchołkiem zakończonym wystającym żebrem w formie krótkiego, grubego kolca. Brzegi blaszki są zawinięte, często na prawie całej długości listka^[8].
Sporofit: Puszki osadzone pionowo na czerwonych setach^[8].

Listek
Puszka z widocznymi zębami perystomu
Zarodniki

Biologia i ekologia

Gatunek kilkuletni, dwupienny^[7]. Puszki zarodni dojrzewają w zimie i wczesną wiosną, sporadycznie latem lub jesienią^[4]. Na obszarze Bieszczadów nie stwierdzono sporogonów^[7].

Gatunek światłolubny, mezofilny, słabo kalcyfilny^[7]. Rośnie na glebie i kamieniach, na naturalnych, półnaturalnych lub ruderalnych i otwartych siedliskach, takich jak obrzeża potoków, brzegi ścieżek, ogrody, pola i stare mury^[8]^[7]. Występuje na wysokości 50–2700 m n.p.m. Bieszczadach występuje do 850 m n.p.m.^[7]

Systematyka i nazewnictwo

Synonimy^[3]: Barbula amoena Schumach., Barbula apiculata Hedw., Barbula aristata (Dicks.) Brid., Barbula dubia Schumach., Barbula ericetorum (Dicks. ex With.) P. Beauv., Barbula fastigiata Schultz, Barbula gattefossei P. de la Varde, Barbula himantina Besch., Barbula incerta Schumach., Barbula indigens (Renauld & Cardot) Renauld & Cardot, Barbula linoides (Hedw.) Brid., Barbula mucronulata Hoffm. ex F. Weber & D. Mohr, Barbula nervosa Crome, Barbula ochracea Broth., Barbula saundersii Cardot & Thér., Barbula stricta Hedw., Barbula subunguiculata Schimp. ex Besch., Barbula tokyensis Besch., Barbula trichostomifolia Müll. Hal., Bryum aristatum Dicks., Bryum ericetorum Dicks. ex With., Bryum linoides Hedw., Bryum mucronulatum Dicks. ex With., Dialytrichia canariensis Bryhn, Dicranum laxum Brid., Didymodon mildei Schimp., Orthopyxis aristata (Dicks.) P. Beauv., Orthopyxis barbata P. Beauv., Tortula dubia (Schumach.) P. Beauv., Tortula linoides (Hedw.) P. Beauv., Tortula tenuis P. Beauv., Trichostomum indigens Renauld & Cardot, Trichostomum pensylvanicum Spreng.

Odmiany:

Barbula unguiculata var. elongata (Schultz) Brid.^[3]
Barbula unguiculata var. lanceolata (Hedw.) Dixon^[3]
Barbula unguiculata var. robusta Schimp. – zwojek sztyletowaty mocny^[7]

Zagrożenia

Gatunek został wpisany w 2011 r. na czerwoną listę mchów województwa śląskiego z kategorią zagrożenia „LC” (najmniejszej troski). W Czechach w 2005 r. również nadano mu kategorię „LC”. Odmianie B. u. var. robusta przyznano w województwie śląskim kategorię „DD” (o nieokreślonym zagrożeniu, wymagające dokładniejszych danych)^[5].

Stanowiska tego gatunku występują na obszarze Gorczańskiego Parku Narodowego^[6] i Bieszczadzkiego Parku Narodowego^[7].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ B.B. Goffinet B.B., W.R.W.R. Buck W.R.W.R., Classification of the Bryophyta, University of Connecticut, 2008– [dostęp 2017-03-21] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Barbula unguiculata. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2017-03-21]. (ang.).
↑ ^a ^b Barbula unguiculata. [w:] Flora of North America Vol. 27 [on-line]. [dostęp 2017-03-21]. (ang.).
↑ ^a ^b Adam Stebel, Barbara Fojcik, Henryk Klama, Jan Żarnowiec. Czerwona lista mszaków województwa śląskiego - The Red List of Threatened Bryophytes of Silesian Voivodship. „Czerwone listy wybranych grup grzybów i roślin województwa śląskiego”. 2, 2012. Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska. ISSN 1427-9142. [dostęp 2017-03-21]. (pol.).
↑ ^a ^b Adam Stebel, Paweł Czarnota. Wykaz mchów pasma Gorców w polskich Karpatach Zachodnich. List of mosses of the Gorce range in the Polish Western Carpathians. „Ochrona Beskidów Zachodnich”. 4, s. 7–25, 2012.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Jan Żarnowiec, Adam Stebel: Mchy polskich Bieszczadów Zachodnich i Bieszczadzkiego Parku Narodowego - stan poznania, ekologia, zagrożenia. Wyd. I. Ustrzyki Dolne, Bielsko-Biała: Ośrodek Naukowo-Dydaktyczny Bieszczadzkiego Parku Narodowego w Ustrzykach Dolnych, Instytut Ochrony i Inżynierii Środowiska Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej, 2014, seria: Monografie Bieszczadzkie. Tom XVI. ISBN 978-83-88505-49-2.
↑ ^a ^b ^c Barbula unguiculata. W: Mosses and Liverworts of Britain and Ireland - a field guide. Ian Atherton, Sam Bosanquet, Mark Lawley (red.). Wyd. I. British Bryological Society, 2010, s. 455. ISBN 978-0-9561310-1-0. [dostęp 2017-03-21]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[goffinet-2] B.B. Goffinet B.B., W.R.W.R. Buck W.R.W.R., Classification of the Bryophyta, University of Connecticut, 2008– [dostęp 2017-03-21] (ang.).

[tpl-3] Barbula unguiculata. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2017-03-21]. (ang.).

[efloras-4] Barbula unguiculata. [w:] Flora of North America Vol. 27 [on-line]. [dostęp 2017-03-21]. (ang.).

[redslask-5] Adam Stebel, Barbara Fojcik, Henryk Klama, Jan Żarnowiec. Czerwona lista mszaków województwa śląskiego - The Red List of Threatened Bryophytes of Silesian Voivodship. „Czerwone listy wybranych grup grzybów i roślin województwa śląskiego”. 2, 2012. Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska. ISSN 1427-9142. [dostęp 2017-03-21]. (pol.).

[stebel-6] Adam Stebel, Paweł Czarnota. Wykaz mchów pasma Gorców w polskich Karpatach Zachodnich. List of mosses of the Gorce range in the Polish Western Carpathians. „Ochrona Beskidów Zachodnich”. 4, s. 7–25, 2012.

[zarnowiec-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Jan Żarnowiec, Adam Stebel: Mchy polskich Bieszczadów Zachodnich i Bieszczadzkiego Parku Narodowego - stan poznania, ekologia, zagrożenia. Wyd. I. Ustrzyki Dolne, Bielsko-Biała: Ośrodek Naukowo-Dydaktyczny Bieszczadzkiego Parku Narodowego w Ustrzykach Dolnych, Instytut Ochrony i Inżynierii Środowiska Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej, 2014, seria: Monografie Bieszczadzkie. Tom XVI. ISBN 978-83-88505-49-2.

[bbs-8] Barbula unguiculata. W: Mosses and Liverworts of Britain and Ireland - a field guide. Ian Atherton, Sam Bosanquet, Mark Lawley (red.). Wyd. I. British Bryological Society, 2010, s. 455. ISBN 978-0-9561310-1-0. [dostęp 2017-03-21]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]