Zygmunt Kwiatkowski
Zygmunt Kwiatkowski ps. „Zryw”, „Zew”[1] (ur. 9 kwietnia 1911 w Abramach, zm. 21 listopada 1945 w Ostrołęce) – członek Armii Krajowej, uczestnik walk partyzanckich, działacz harcerski i społeczny[2].
Życiorys edytuj
Syn Tomasza i Anny z d. Twardowskiej. Ukończył studia prawnicze[3].
Działania wojenne edytuj
„Zryw” był dowódcą placówki Myszyniec w IV Rejonie Obwodu AK Ostrołęka. Wcześniej pracował w myszynieckim urzędzie gminy. Zorganizował i przeprowadził nocą z 12 na 13 maja 1944 r. brawurową akcję odbicia więźniów z posterunku żandarmerii w Myszyńcu. Udało się tego dokonać bez jednego strzału. Zastępcą „Zrywa” w tej akcji był sierż. Piotr Dziesiński „Dąb”, a jednym z uczestników plut. Konstanty Jachimczyk „Skowronek”. Partyzanci otoczyli posterunek żandarmerii i pod osłoną nocy uwolnili 16 więźniów, a wśród nich swoich kolegów z organizacji – Henryka Skoniecznego „Tatę”[1] i Stefana Ślufińskiego. Żandarmi dopiero rankiem podjęli, jak się okazało, bezskuteczny pościg – zrezygnowali, gdy ich konie zaczęły się zapadać w bagnie Chruściel. Ppor. Zygmunt Kwiatkowski „Zryw” został mianowany dowódcą 2 szwadronu 1 Dywizji 5 Pułku Ułanów Spieszonych. W maju 1944 r. po nieudanej akcji w Wachu, podczas której zginął st. sierż. Bolesław Kurpiewski „Orlik”, ppor. „Zryw” na krótko został dowódcą jego oddziału, a po nim dowództwo to przejął por. Ryszard Pszczółkowski „Gryf”. Zygmunt Kwiatkowski dowodził między innymi akcją na niemiecki magazyn wojskowy na terenie Prus – w pobliżu Rozóg (powiat Szczytno). Partyzanci rozbroili wówczas dwóch wartowników i zdobyli sprzęt i amunicję. „Zryw” zalecał ostrożność wobec sowieckich zwiadowców, z którymi Kazimierz Stefanowicz „As” współpracował. Sam unikał z nimi kontaktu. Okazało się, że jednym z ich zadań było rozpracowanie struktur AK, toteż zaraz po wejściu Sowietów „As” i jego najbliżsi współpracownicy zostali aresztowani przez NKWD, a „Zryw” uniknął wówczas aresztowania[2].
Pod koniec wojny „Zryw” ukrywał się wraz ze Stanisławem Piaseckim w okolicach Myszyńca. Po zakończeniu działań wojennych na Kurpiach podjął działalność konspiracyjną w Armii Krajowej Obywatelskiej. Został szefem Biura Informacji i Propagandy obwodu ostrołęckiego. Wkrótce wycofał się z konspiracji, by podjąć legalną działalność społeczno-polityczną. Zaangażował się w pomoc dla odradzającego się harcerstwa (był prezesem Koła Przyjaciół ZHP), organizował Związek Samopomocy Chłopskiej. Został dyrektorem Komunalnej Kasy Oszczędności. Działał na rzecz tworzenia struktur PSL, czym zraził do siebie komunistów[2]. Jako wiceprezes Stronnictwa Ludowego został przedstawicielem w Powiatowej Radzie Narodowej i objął funkcję zastępcy przewodniczącego PRN w Ostrołęce[3]. 20 września 1945 r. „Zryw” złożył na posiedzeniu PRN sprawozdanie z pobytu ośmioosobowej delegacji u władz centralnych z memoriałem w sprawie pomocy siewnej dla powiatu, zaopatrzenia ludności w kartki żywnościowe i uregulowania należności za kontyngenty[4].
Okoliczności śmierci edytuj
Starosta powiatowy, Delegat Rządu na Kraj, dr Józef Psarski, ostrzegał „Zrywa”, że powinien opuścić Ostrołękę[3]. Zygmunt Kwiatkowski został zastrzelony na oczach żony 21 listopada 1945 r. na ulicy w Ostrołęce przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego z Warszawy[2]. Była to prawdopodobnie grupa likwidacyjna Władysława Rypińskiego „Rypy”, zwana „szwadronem śmierci”, który wsławił się wieloma podobnymi akcjami na terenie województwa mazowieckiego[3]. Tak opisała to Helena Kwiatkowska: Gdy się zbliżyli, osobnik w mundurze zaświecił mężowi latarką w oczy, drugi w cywilnym ubraniu oddał z pistoletu dwa strzały w plecy (jedna kula przeszła przez szczyt serca). Do leżącego na ziemi osobnik w mundurze oddał serię z pepeszy, trafiając go 13 razy, po czym oddalili się w kierunku UB[1].
Zygmunt Kwiatkowski był mężem Heleny, członkini AK – Armii Krajowej Obywatelskiej, ps. „Iza”[3]. Mieszkał w Myszyńcu, od 1945 r. w Ostrołęce[1].
Upamiętnienie edytuj
Fundacja „Splot Pamięci” organizuje wycieczki po Ostrołęce, w miejscu śmierci „Zrywa” Jacek Karczewski wspomina tego bohatera[5].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Kazimierz Krajewski (red.), Mazowsze i Podlasie w ogniu 1944–1956. Powiat Ostrołęka. Materiały z sesji naukowej Powiat Ostrołęka w pierwszej dekadzie rządów komunistycznych, zorganizowanej 23 października 2008 r. przez Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie i Prezydenta Ostrołęki, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej, Oficyna Wydawnicza RYTM, 2009, s. 591,30, 316, ISBN 978-83-7629-085-0, ISBN 978-83-7399-369-3.
- ↑ a b c d Barbara Wojciulewicz, Zygmunt Kwiatkowski „Zryw” [online], Fundacja „Kulturalne Kurpie” [dostęp 2023-04-11].
- ↑ a b c d e Jacek Karczewski, Śladami Niezłomnych, Warszawa: Księgarnia „Naszego Dziennika”, 2018, s. 230–235, ISBN 978-83-941876-3-7.
- ↑ Jerzy Kijowski, Ostrołęka – miasto i powiat w pierwszych latach po drugiej wojnie światowej, [w:] Polskie państwo podziemne i operacja „Burza” w ostrołęckim obwodzie AK oraz powiat ostrołęcki w pierwszych latach powojennych, Henryk Maćkowiak, Ostrołęka: Ostrołęckie Towarzystwo Naukowe im. Adama Chętnika, Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej, 2005, s. 120, ISBN 83-86122-64-1.
- ↑ Historyczny spacer po Ostrołęce miejscami pamięci walk niepodległościowych [online], e-ostroleka [dostęp 2023-04-11].