Zygmunt Pomarański
Zygmunt Pomarański ps. „Zyga”, „Brzóska”, „Środa”, „Zbyszek”[1] (ur. 20 stycznia 1898 w Ciechocinku, zm. 29 września 1941 w KL Auschwitz) – kapitan geograf rezerwy Wojska Polskiego, żołnierz Pierwszej Kompanii Kadrowej, komendant Polskiej Organizacji Wojskowej obwodu radomskiego, iłżeckiego, koneckiego i zamojskiego, wydawca, księgarz, kompozytor.
 Zygmunt Pomarański (ok. 1914–1915) | |
 kapitan geograf
| |
| Data i miejsce urodzenia |
20 stycznia 1898 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
29 września 1941 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki | |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
    
| |
.png){kind=small}
Życiorys edytuj
Urodził się 20 stycznia 1898 w Ciechocinku[2], w rodzinie Józefa i Marii z Doranttów[3]. Był bratem Stefana Pomarańskiego (1893–1944) i Józefa Pomarańskiego (1896–1942)[1].
W 1910 rozpoczął naukę w Gimnazjum Mariana Rychłowskiego w Warszawie[1][3]. Jako gimnazjalista należał do tajnej drużyny skautowej im. Romualda Traugutta[3] (od 1929 1 Warszawska Drużyna Harcerska im. Romualda Traugutta „Czarna Jedynka”)[4]. Od 1912 był członkiem Organizacji Młodzieży Niepodległościowej „Zarzewie”[3]. W 1913 wstąpił do Polskich Drużyn Strzeleckich[1][3]. Był członkiem 3 plutonu Pierwszej Kompanii Kadrowej[5]. Dowodził jedną z grup penetrujących okolice Domaszowic, Niewachlowa i Szydłówka[6]. 13 sierpnia 1914 został ranny w rosyjskim ostrzale artyleryjskim od strony Czarnowa[7]. W 1915 przydzielony do Polskiej Organizacji Wojskowej w okręgu piotrkowskim, następnie kolejno komendant obwodów radomskiego, iłżeckiego, koneckiego i zamojskiego[3]. W listopadzie 1918 uczestniczył w rozbrajaniu wojsk austriackich[3]. W latach 1919–1921 był żołnierzem Wojska Polskiego[3]. Podczas wojny polsko-bolszewickiej walczył w 3 pułku piechoty Legionów[5]. 8 stycznia 1924 został zatwierdzony w stopniu porucznika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 3396. lokatą w korpusie oficerów rezerwy piechoty[8]. Posiadał przydział w rezerwie do 9 pułku piechoty Legionów w Zamościu[9]. Na stopień kapitana został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1939 i 1. lokatą w korpusie oficerów geografów[10].
W 1917 założył wraz z bratem Stefanem Pomarańskim przedsiębiorstwo wydawnicze i księgarnię w Zamościu[3], uczestniczył w redagowaniu czasopism „Kronika Powiatu Zamojskiego” i „Teka Zamojska”[1]. W 1931 zdał egzamin na notariusza w kancelarii notarialnej Bolesława Leśmiana w Zamościu[1]. W 1931 został komornikiem sądu grodzkiego w Kraśniku, następnie w Hrubieszowie[3]. Od 1933 był notariuszem w Kozienicach, a od 1938 w Zamościu[3].
30 października 1939 zwrócił się Prezesa Sądu Okręgowego w Zamościu o zwolnienie z obowiązków notariusza[1]. W latach 1940–1941 prowadził z rodziną sklep artykułów gospodarstwa domowego[1]. Od października 1939 brał udział w tworzeniu komórek Służby Zwycięstwu Polski i Związku Walki Zbrojnej[3], jego dom był punktem kontaktowym. Członkiem ZWZ była też jego żona Jadwiga, syn Ziemowit „Wrzos” i córka Danuta. Pełnił funkcję pierwszego komendanta rejonu I Zamość-Miasto (do maja 1940) i oficera organizacyjnego obwodu Zamość (do dnia aresztowania)[3].
Był także wydawcą, księgarzem i kompozytorem[3]. Jest autorem mazurków i polonezów, melodii do wierszy poetów legionowych[3]. Skomponował m.in. melodię do pieśni O mój rozmarynie[5]. W 1935 ukazały się jego kompozycje pt. Pieśni o wojnie i na wojnie pisane w układzie na głos i fortepian[11].
Został aresztowany w lutym 1941 i wywieziony na Zamek Lubelski[12], stamtąd do obozu koncentracyjnego Auschwitz, gdzie zmarł[3][5].
W 2011, z inicjatywy Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Oddział Zamość, rondo przed kościołem Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny w Zamościu otrzymało nazwę „ronda Braci Pomarańskich” dla upamiętnienia trzech braci: Stefana, Zygmunta i Józefa[13].
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Niepodległości (12 marca 1931)[14][2][15]
- Złoty Krzyż Zasługi (25 lutego 1939)[16]
- Srebrny Wawrzyn Akademicki (4 listopada 1937)[17]
- Krzyż Legionowy
- Odznaka Pamiątkowa „Pierwszej Kompanii Kadrowej”[18]
- Krzyż 4. pułku piechoty za lata 1915–1916
- Honorowy Krzyż Harcerski z Czasów Walk o Niepodległość[19]
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h Maria Rzeźniak: Kalendarium Braci Pomarańskich. Zygmunt Pomarański. przewodnicyzamosc.pl, 4 kwietnia 2018. [dostęp 2024-04-14].
- ↑ a b Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-10-14]..
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Zygmunt Pomarański, [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny, t. XXVII, Instytut Historii PAN/Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny, 1982–1983 [dostęp 2024-04-14].
- ↑ Szczep 1 WDH „Czarna Jedynka”. Historia. czarnajedynka.pl. [dostęp 2024-04-14].)
- ↑ a b c d P. Witek, G. Witek, op.cit., s. 32.
- ↑ P. Witek, G. Witek, op.cit., s. 69.
- ↑ P. Witek, G. Witek, op.cit., s. 71.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 518.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 150.
- ↑ Rybka i Stepan 2004 ↓, s. 614.
- ↑ Pomarański, Zygmunt. bibliotekapiosenki.pl. [dostęp 2012-01-28].
- ↑ Jan Grygiel, Związek Walki Zbrojnej, Armia Krajowa w obwodzie zamojskim 1939–1944. Szkice, wspomnienia, dokumenty, Warszawa 1985, s. 53.
- ↑ Bracia Pomarańscy i Zamość. przewodnicyzamosc.pl. [dostęp 2024-04-15].
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 100 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-10-14]..
- ↑ M.P. z 1939 r. nr 57, poz. 100 „za zasługi na polu pracy społecznej”.
- ↑ M.P. z 1937 r. nr 257, poz. 407 „za szerzenie zamiłowania do literatury polskiej”.
- ↑ 6 sierpień: 1914–1934, Warszawa: Zarząd Główny Związku Legjonistów Polskich, 1934, s. 20.
- ↑ Jan Grygiel, Związek Walki Zbrojnej, Armia Krajowa w obwodzie zamojskim 1939–1944. Szkice, wspomnienia, dokumenty, Warszawa 1985, s. 69.
Bibliografia edytuj
- Zygmunt Pomarański, [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny, t. XXVII, Instytut Historii PAN/Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny, 1982–1983 [dostęp 2024-04-14].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2004. ISBN 978-83-7188-691-1.
- Przemysław Witek, Grażyna Witek: Kalendarium Kielc i Kadrówki: jeszcze raz o Pierwszej Kompanii Kadrowej. Kielce: Wydawnictwo Antykwaryczne, 2004. ISBN 83-920239-1-9.
Linki zewnętrzne edytuj
- Żołnierze Niepodległości : Pomarański Zygmunt, ps. „Brzózka”. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2022-10-14].
- Prace Zygmunta Pomarańskiego w serwisie Polona.pl