Canthophorus impressus
Canthophorus impressus – gatunek pluskwiaka z podrzędu różnoskrzydłych i rodziny ziemikowatych. Zamieszkuje palearktyczną Eurazję.
| Canthophorus impressus | |||
| (Horváth, 1880) | |||
 Pod względem zewnętrznego wyglądu niemal nieodróżnialny Canthophorus dubius | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
Canthophorus impressus | ||
| Synonimy | |||
| |||
Taksonomia edytuj
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1880 roku przez Gézę Horvátha pod nazwą Sehirus impressus. Jako lokalizację typową wskazano Heiligenblut w austriackiej Karyntii[1]. W 2018 roku Dimitrij Gapon wprowadził podział tego gatunku na dwa podgatunki[2][3]:
- Canthophorus impressus hajastanicus Gapon, 2018
- Canthophorus impressus impressus Horváth, 1880
Morfologia edytuj
Pluskwiak o owalnym, lekko wydłużonym, gęsto punktowanym ciele[4]. Podgatunek nominatywny osiąga od 5,5 do 8,1 mm długości oraz od 3,4 do 5,2 mm szerokości, natomiast C. i. hajastanicus od 4,7 do 7,2 mm długości i od 3,1 do 4,3 mm szerokości[2]. Ubarwienie ciała jest czarne, z wierzchu z fioletowoniebieskim lub zielonawym połyskiem metalicznym, rzadziej z brązowym odcieniem[4][5]. Boczne krawędzie przedplecza i przykrywki odznaczają się wąskim, żółtawym obrzeżeniem, a wierzch listewki brzeżnej odwłoka oraz przednie naroża jego sternitów żółtawym nakrapianiem. Ewaporatoria gruczołów zapachowych zatułowia cechują się długimi i zakrzywionymi ujściami. Półpokrywy podgatunku nominatywnego mają zakrywki białawe i niemal przezroczyste, natomiast u C. i. hajastanicus zakrywki są brązowawe i nieprzejrzyste[2].
Samiec ma tak długi jak szeroki pygofor o ścianach bocznych słabiej wklęśniętych, ścianie grzbietowej dłuższej i grzbietowym zagięciu krótszym niż w przypadku C. melanopterus. Paramera ma wyrostek zmysłowy krótszy i nieco bardziej zakrzywiony niż u C. dubius i C. melanopterus; wierzchołek tego wyrostka u podgatunku nominatywnego jest ostro zaokrąglony, a u C. i. hajastanicus zaokrąglony dość szeroko. Koniunktywa edeagusa ma płat brzuszny dochodzący do wierzchołkowej krawędzi falloteki, lekko zwężający się ku szczytowi, a na szczycie rozszerzony z ostro zaokrąglonymi kątami wierzchołkowo-bocznymi i dość głębokimi, trójkątnym wcięciem na krawędzi wierzchołkowej. Spikule płatów grzbietowo-bocznych koniunktywy są cienkie, lekko u nasady pogrubione i ku ostrym wierzchołkom zwężone, hakowato zakrzywione, dłuższe niż u C. dubius i C. melanopterus, o płytkach nasadowych pozbawionych ząbków. U podgatunku nominatywnego środkowe odcinki tych spikul są zakrzywione dość ostro, natomiast u C. i. hajastanicus łagodnie[2].
Samica ma genitalia z woreczkiem gynatrialnym o części przedniej krótszej i węższej niż u C. dubius i C. melanopterus. W przypadku podgatunku nominatywnego tylne kieszonki tego woreczka są dość długie, wyraźnie dłuższe niż szersze, o nasadzie zwężonej lub równowąskie, umieszczone nieco przed jego tylną krawędzią. U C. i. hajastanicus kieszonki te są tak długie jak szerokie lub nieco dłuższe niż szersze, u nasady niezwężone, umieszczone na tylnej krawędzi woreczka gynatrialnego. Przewód spermateki dzieli się na trzy części, z których odsiebna jest równa połowie długości środkowej lub nieco dłuższa. Kapsuła spermateki ma rurkowatą część bliższą o długości od 2 do 3 razy większej niż poprzeczna średnica kulistawej części dalszej[2].
Ekologia i występowanie edytuj
Owad ciepłolubny[4][5], związany ze stanowiskami nasłonecznionymi o wapiennym podłożu[6]. W południowej części zasięgu bytuje głównie w górach, dochodząc do rzędnych 2500 m n.p.m. Na północy zasięgu ograniczony jest do zbiorowisk roślinności kserotermiczna położonych na rzędnych od 200 do 700 m n.p.m.[4][5]. Jest fitofagiem ssącym soki z zielonych części i nasion roślin z rodzaju leniec, a rzadziej z rodzajów szałwia i żmijowiec[4][5][6]. Stadium zimującym jest postać dorosła[6].
Gatunek palearktyczny. Podgatunek nominatywny znany jest z Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Niemiec, Szwecji, Szwajcarii, Liechtensteinu, Austrii, Włoch, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Czarnogóry, Serbii, Albanii, Macedonii Północnej, europejskiej części Rosji[7][8], zachodniej i wschodniej Syberii, Armenii, Kazachstanu i Mongolii[8]. Podgatunek C. i. hajastanicus zamieszkuje Gruzję, Armenię, Azerbejdżan, Turcję, zachodnie Chiny i Rosyjski Daleki Wschód[3].
W Polsce jest owadem bardzo rzadkim, znanym z nielicznych stanowisk na wyżynach wschodniej części kraju, na zachód sięgającym Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej[5]. Na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej” umieszczony jest jako gatunek bliski zagrożenia wymarciem (NT)[9].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ G. Horváth. Hemipterologiai közlemények. „Természetrajzi Füzetek”. 4, s. 184-192, 1880.
- ↑ a b c d e Dmitry Aleksandrovich Gapon. Morphology of male and female terminalia and taxonomic revision of the burrower bugs genus Canthophorus (Heteroptera: Cydnidae). „Annales de la Société Entomologique de France (N.S)”. 54 (3), s. 183-228, 2018. DOI: 10.1080/00379271.2018.1467788.
- ↑ a b Canthophorus impressus hajastanicus Gapon, 2018. [w:] Catalogue of Palearctic Heteroptera [on-line]. Naturalis Biodiversity Center. [dostęp 2022-07-08].
- ↑ a b c d e Jerzy A. Lis: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XVIII Pluskwiaki różnoskrzydłe - Heteroptera z. 12 Plataspidae, Thyreocoridae, Cydnidae. Toruń: Oficyna Wydawnicza Turpress, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1997. ISBN 83-86781-42-4.
- ↑ a b c d e Jerzy A. Lis, Barbara Lis, Dariusz J. Ziaja: Heteroptera Poloniae 2: Pentatomoidea 1: Acanthosmatidae, Cydnidae, Plataspidae, Scutelleridae, Thyreocoridae. Bytom: Zakład Poligraficzno-Wydawniczy „Plik”, 2012.
- ↑ a b c Canthophorus impressus/dubius. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2022-07-08].
- ↑ Canthophorus dubius. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2022-07-08].
- ↑ a b Berend Aukema (red.): Canthophorus impressus impressus (Horváth, 1880). [w:] Catalogue of Palearctic Heteroptera [on-line]. Naturalis Biodiversity Center. [dostęp 2022-07-08].
- ↑ Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates.. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.