Dyskusja portalu:Biologia/Dobry artykuł

Propozycje

Niecierpek pospolity (Impatiens noli-tangere) – gatunek roślin należący do rodziny niecierpkowatych. Jest to takson typowy dla rodzaju Impatiens liczącego ponad tysiąc gatunków. Niecierpek pospolity występuje w stanie dzikim w Azji, Ameryce Północnej i prawie całej Europie. W Polsce dość pospolity z wyjątkiem wyższych partii gór. Rośnie w lasach w miejscach wilgotnych. Jest to roślina jednoroczna, której nasiona rozsiewane są po wystrzeleniu ich przez silnie i nagle skręcające się ścianki owoców. Zwijają się one gwałtownie, gdy tylko dojrzeją, po dotknięciu lub potrząśnięciu. Naukowa nazwa rodzajowa stworzona została przez Remberta Dodoensa i zachowana przez Karola Linneusza od łacińskiego słowa oznaczającego „niecierpliwy, drażliwy, niewytrzymały”. Nazwa ta nadana została tej roślinie, a w ślad za nią rodzajowi od łatwo pękających przy byle dotknięciu owoców. Dawniej roślina wykorzystywana była jako jadalna i lecznicza oraz służyła do farbowania włosów i wełny. Ciąg dalszy...

Auroraceratops – rodzaj roślinożernego dinozaura z grupy ceratopsów, opisanego w 2005 roku na podstawie holotypowego szkieletu znalezionego w chińskiej prowincji Gansu. Cechował się krótkim pyskiem o szerokich kościach nosowych. Niektóre z jego cech występują również u bazalnych neoceratopsów, jak liaoceratops czy archeoceratops, inne dzieli z kolei z przedstawicielami grupy Coronosauria. W rezultacie uznano go za najbliższą temu kladowi grupę zewnętrzną, a zarazem jednego z najbardziej zaawansowanych ewolucyjnie ceratopsów kredy wczesnej. Nazwa rodzajowa bierze źródłosłów od łacińskiego wyrazu aurora oznaczającego świt, co odnosi się do pozycji auroraceratopsa na drzewie rodowym neoceratopsów. Angielskie tłumaczenie tego słowa, dawn, stanowi także imię żony jednego z badaczy, Petera Dodsona. Z kolei epitet gatunkowy gatunku typowego odwołuje się do pomarszczonych kości czaszki. Ciąg dalszy...

Sosna długowieczna – gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych. Sosna długowieczna jest blisko spokrewniona z sosną ościstą oraz z Pinus balfouriana. Niektórzy autorzy zaliczają je do tego samego gatunku, inni uznają, że mają jedynie wspólnego przodka. Gatunki te mają rozłączne zasięgi występowania. Sosna długowieczna występuje na zachodnich obszarach Ameryki Północnej na terenie stanów Utah, Nevada i w Górach Białych we wschodniej Kalifornii. Sosny tego gatunku uważane są za jedne z najbardziej długowiecznych drzew na świecie. Szacuje się, że niektóre okazy znalezione w Górach Białych osiągnęły wiek 3000–5000 lat. Są one podawane jako przykład gatunku o zaniedbywalnym starzeniu się. W 1998 roku Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody przyznała temu gatunkowi kategorię zagrożenia VU, uznając gatunek za zagrożony wyginięciem. Ciąg dalszy...

Bocian biały – gatunek dużego ptaka brodzącego z rodziny bocianów. Jego upierzenie jest głównie białe, z czarnymi piórami na skrzydłach. Dorosłe ptaki mają długie czerwone nogi oraz długie spiczasto zakończone czerwone dzioby i mierzą średnio 100–115 cm od czubka dzioba do końca ogona, ze skrzydłami o rozpiętości 155–215 cm. Bocian biały podejmuje co roku dalekie wędrówki, zimując w Afryce, od tropikalnej Afryki Subsaharyjskiej po Republikę Południowej Afryki na południu lub na subkontynencie indyjskim. Jest mięsożercą, a większość ze swojego pożywienia znajduje na podłożu, wśród niskiej roślinności oraz w płytkich wodach. Bocian jest ptakiem monogamicznym, lecz nie dobiera się w pary na całe życie. Obydwoje partnerów budują duże gniazdo, które może być używane przez kilka lat. Każdego roku samica może przystąpić jeden raz do lęgu, składającego się zazwyczaj z czterech jaj, z którego po 33–34 dniach wykluwają się asynchronicznie pisklęta. Młode opuszczają gniazdo 58–64 dni po wykluciu, lecz nadal są karmione przez rodziców przez kolejne 7–20 dni. Ciąg dalszy...

Ekspozycja aktualna

|1=

Wodożytka nowozelandzka – gatunek małego ślimaka słonawo- i słodkowodnego z podgromady przodoskrzelnych. Jest jednym z trzech gatunków w rodzaju Potamopyrgus, opisanym z Nowej Zelandii. Gatunek eurytopowy, generalista siedliskowy i pokarmowy, zasiedlający różne typy zbiorników wodnych i cieków. Jedyny ślimak partenogenetyczny występujący w Polsce. Występuje w różnych typach siedlisk w nizinnych rzekach, strumieniach górskich, jeziorach, w wodach o zróżnicowanej twardości oraz wśród roślin wodnych. Osobniki mają tendencję do tworzenia skupisk, zwykle na niewielkiej głębokości. Gatunek inwazyjny w wielu krajach; może występować masowo. Jego ekspansja może mieć negatywny wpływ na rodzime gatunki mięczaków. Wodożytka nowozelandzka wykorzystywana jest jako gatunek modelowy w ekologii ewolucyjnej, m.in. dla badania kosztów i korzyści wynikających z rozmnażania płciowego. Badania z wykorzystaniem wodożytki nowozelandzkiej dostarczyły dowodów wspierających hipotezę Czerwonej Królowej. Ciąg dalszy...

|2=

Himantoglossum cuchnące (Himantoglossum hircinum (L.) Spreng.) – gatunek byliny należący do rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Występuje głównie w basenie Morza Śródziemnego, sięgając na północy po Wielką Brytanię i Niemcy, a na wschodzie po Irak. Z powodu zmian klimatycznych powiększa swój zasięg w kierunku północnym. W pierwszej połowie XX wieku gatunek ten był bardzo ekspansywny w Wielkiej Brytanii. Z Europy Środkowej był często jednak mylnie opisywany zamiast Himantoglossum adriaticum. W Polsce dotychczas nie został stwierdzony. Występuje zwykle pojedynczo na murawach kserotermicznych, wydmach i rzadziej na obrzeżach lasów. Nazwę zawdzięcza silnej woni kwiatów przypominającej zapach kozła. Ciąg dalszy...

|3=

Albatros żółtodzioby – gatunek dużego ptaka morskiego z rodziny albatrosów. Po raz pierwszy albatrosa żółtodziobego opisał Johann Friedrich Gmelin w 1789 roku. Występuje w południowej części Oceanu Atlantyckiego, między Ameryką Południową a Afryką. Długość ciała wynosi 80 cm. Jasno ubarwiony z ciemnymi skrzydłami. Górna krawędź dzioba, będąca cechą charakterystyczną gatunku jest koloru żółtego. Gatunek wyglądem zbliżony do innych albatrosów z rodzaju Thalassarche. Żywi się głównie głowonogami, rybami i skorupiakami, a także padliną zwierząt morskich i odpadkami z łodzi rybackich. W okresie lęgowym składa jedno jajo w gnieździe naziemnym zbudowanym najczęściej z błota, torfu, piór i roślin. Oboje rodzice wysiadują na zmianę. Młode powracają do kolonii po 5 latach. Gatunek jest zagrożony wyginięciem. Jego liczebność wykazuje znaczny trend spadkowy. Ciąg dalszy...

|4=

Pinus leiophylla – gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Sosna ta występuje naturalnie głównie w Meksyku oraz, w niewielkim stopniu i tylko odmiana chihuahuana, w USA. Poza tym została rozpowszechniona przez człowieka na różnych kontynentach, gdzie sadzona jest ze względu na dostarczany surowiec drzewny wysokiej jakości oraz odporność na suszę, pożary i mróz. Rośnie w umiarkowanym tempie, a jej drewno jest żywiczne (z odmiany chihuahuana pozyskiwana jest żywica), stosunkowo gęste i twarde. Drewno wykorzystywane jest w budownictwie, do wyrobu podkładów kolejowych i na opał. Sosna ta sadzona jest także na terenach zdegradowanych i zagrożonych erozją. W odróżnieniu od innych gatunków sosen z tego rodzaju w Ameryce Łacińskiej szyszki dojrzewają aż trzy lata. Drzewa osiągają do 35 m wysokości i 85 cm średnicy pnia. Ciąg dalszy...

|5=

Pachycefalozaur – rodzaj grubogłowego dinozaura żyjącego w późnej kredzie (dokładniej w mastrychcie) w dzisiejszej Ameryce Północnej. Jego pozostałości znaleziono w Montanie, Dakocie Południowej i Wyoming. Należał do ostatnich nieptasich dinozaurów sprzed wymierania kredowego. Zsynonimizowano z nim inny rodzaj z zachodniej Ameryki Północnej zwany wcześniej Tylosteus. Jak inne dinozaury grubogłowe, Pachycefalozaur był roślinożercą lub wszystkożercą. Jest znany z pojedynczej czaszki i kilku niezwykle grubych jej sklepień. Dinozaur ten poruszał się na dwóch tylnych kończynach, znacznie dłuższych od krótkich przednich. Jako największy z pachycefalozaurów osiągał 4,5 metra długości, a jego maksymalna masa szacowana jest na 450 kg. Solidna czaszka tego i spokrewnionych rodzajów przyczyniła się do powstania teorii, według której pachycefalozaury używały swych głów w międzyosobniczych walkach w obrębie gatunku. W ostatnich latach jest ona coraz bardziej kwestionowana. Ciąg dalszy...

|6=

Włośniki – cienkościenne uwypuklenia komórek skórki (ryzodermy) występujące u roślin naczyniowych w strefie różnicowania korzenia, zwanej też strefą włośnikową. Strefa ta rozwija się tuż powyżej końców korzeni, zwykle na długości 1–2 cm. Włośniki wyrastają w niej w wielkim zagęszczeniu i osiągają zazwyczaj do ok. 1,5 mm długości, znacznie zwiększając powierzchnię chłonną korzeni. Za pośrednictwem włośników rośliny wchłaniają wodę z roztworu glebowego wraz z rozpuszczonymi w niej jonami soli mineralnych. Włośniki odgrywają także istotną rolę stabilizującą w przypadku siewek oraz w interakcjach z mikroorganizmami glebowymi. Nie wykształcają się na korzeniach wielu roślin wodnych i błotnych oraz tych żyjących w mikoryzie ektotroficznej z grzybami. Ze względu na łatwość obserwacji wzrostu włośników stanowią one model badań procesów różnicowania się i wzrostu komórek. Ciąg dalszy...

|7=

Plestiodon longirostris – gatunek krytycznie zagrożonej wyginięciem jaszczurki z rodziny scynkowatych (Scincidae). Jest niewielka i mocno zbudowana, długość jej ciała wraz z ogonem może przekraczać 17 cm. Występuje endemicznie na wyspach archipelagu Bermudów, gdzie jeszcze w XIX wieku była bardzo pospolita. Ze względu na zajmowanie jej siedlisk przez ludzi oraz introdukcję drapieżników liczebność gatunku gwałtownie spadła, obecnie populacja liczy jedynie kilkaset osobników. Analizy molekularne sugerują, że P. longirostris jest ostatnim żyjącym przedstawicielem linii ewolucyjnej północnoamerykańskich scynków z rodzaju Plestiodon, która oddzieliła się od pozostałych jaszczurek należących do tego rodzaju co najmniej 11,5 mln lat temu. Odnalezione skamieniałości dowodzą, że pod względem morfologii układu kostnego gatunek ten nie zmienił się od ponad 400 tys. lat. Ciąg dalszy...

Ekspozycje archiwalne

Ekspozycja z okresu grudzień 2011 – wrzesień 2014

|1=

Głównie w lasach deszczowych na półkuli zachodniej występują rośliny z rodzaju zroślicha (zroślicha stopowcowa została introdukowana na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Europy). Rodzaj należy do rodziny obrazkowatych i obejmuje 34 gatunki. Są to wiecznie zielone pnącza hemiepifityczne. Charakterystyczną cechą morfologiczną roślin z tego rodzaju jest występowanie w kolejnych stadiach rozwojowych różnych form liści właściwych. Wiele gatunków zroślich, a szczególnie zroślicha stopowcowa, stało się popularnymi roślinami ozdobnymi. Niektóre gatunki używane są jako rośliny lecznicze i jadalne, inne służą do zatruwania strzał. W Polsce zroślichy uprawiane są jako rośliny doniczkowe oraz w paludariach. Ciąg dalszy...

|2=

Ulubioną rośliną Karola Linneusza był zimoziół północny, który otrzymał nazwę naukową na jego cześć (zresztą na życzenie samego Linneusza). Zimoziół rośnie licznie w tundrze i tajdze, dalej na południu jako relikt glacjalny jest coraz rzadziej spotykany. Na wielu obszarach przy południowej granicy zasięgu jest zagrożony, w niektórych krajach objęty ochroną prawną – w tym także w Polsce. Gatunek jest charakterystyczny ze względu na swe efektowne, delikatne kwiaty i bywa czasem uprawiany jako roślina ozdobna. W Szwecji jest jednym z ulubionych motywów roślinnych służącym do zdobienia porcelany i obrusów. Od naukowej nazwy tej rośliny pochodzi też popularne w Skandynawii imię żeńskie – Linnea. Ciąg dalszy...

|3=

Dąb Sobieskiego – ponad 400-letni okaz dębu szypułkowego (Quercus robur L.) znajdujący się na terenie rezerwatu przyrody Łężczok, w granicach administracyjnych Raciborza. Jest najgrubszym i najstarszym drzewem w Raciborzu, rezerwacie Łężczok, a także jednym z trzech najstarszych i najokazalszych drzew parku krajobrazowego o nazwie Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich. Decyzją Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 14 kwietnia 1967 roku ustanowiony został pomnikiem przyrody. Otoczony jest niewielkim, drewnianym ogrodzeniem. Ciąg dalszy...

|4=

Krab palmowy (Birgus latro) - gatunek stawonoga z rodziny Coenobitidae w nadrodzinie pustelników. Znany jest ze swojej umiejętności rozłupywania kokosów za pomocą mocnych szczypiec, aby dostać się do jadalnego wnętrza. Jest największym lądowym stawonogiem na świecie. Długość jego ciała dochodzi do 40 cm, przy rozpiętości odnóży wynoszącej ponad 90 cm i masie ciała dochodzącej do 4,1 kg. Znanych jest wiele nazw tego kraba: rabuś kokosowy, złodziej palmowy, krab kokosowy, krab rozbójnik, które nawiązują do zwyczaju zaobserwowanego u niektórych osobników, "kradnących" z domów i namiotów błyszczące przedmioty, takie jak patelnie lub przedmioty ze srebra. Nazwy lokalne zwierzęcia to ayuyu (na wyspie Guam), unga lub kaveu. Ciąg dalszy...

|5=

Polska nazwa „suseł” pochodzi prawdopodobnie od prasłowiańskiego słowa „susati” używanego na określenie syczenia, świstania czy szeleszczenia. Suseł perełkowany używa całej gamy zróżnicowanych gwizdów do komunikowania się z współplemieńcami. Jest zaliczany do gatunków zanikających, więc w Polsce jego głos można usłyszeć w bardzo niewielu miejscach – jedynie w kilku koloniach między Wieprzem a Bugiem. Występuje także w Rosji, na Ukrainie, w Mołdawii, a w niewielkim zakresie także na Białorusi. Zimę suseł spędza samotnie, w indywidualnej norze, śpiąc przez 6 miesięcy i rzadko się budząc. Ciąg dalszy...

|6=

Chorioactis geaster – gatunek grzybów należący do rodziny Chorioactidaceae. Należy do monotypowego rodzaju Chorioactis. Jest bardzo rzadko spotykany, występuje jedynie w Teksasie i w Japonii, na wyspie Kiusiu w prefekturze Miyazaki, na wyspie Sikoku w prefekturze Kōchi, i na wyspie Honsiu w prefekturze Nara. W Stanach Zjednoczonych nosi popularną nazwę “Devil’s Cigar” (z ang. diabelskie cygaro), którą zawdzięcza wydłużonemu kształtowi niedojrzałych owocników i uwalnianej po dojrzeniu chmurze zarodników wyglądającej jak dym. Dojrzałe owocniki pękają i rozpościerają się na kształt gwiazdy, uwidaczniając białawą warstwę zarodnionośną. Jest jednym z niewielu gatunków grzybów, u których uwolnieniu zarodników towarzyszy efekt dźwiękowy. Ciąg dalszy...

|7=

Liść (łac. folium) – organ roślinny, element budowy części osiowej (pędowej) roślin telomowych. Wyrastające z węzłów końcowe elementy rozgałęzień pędu, wyodrębniające się ze względu na funkcję i budowę od łodygi (nie mają np. zdolności do nieprzerwanego wzrostu). Pełnią głównie funkcje odżywcze i z tego powodu mają zwykle dużą powierzchnię umożliwiającą ekspozycję na odpowiednią ilość promieniowania słonecznego. Poza tym liście biorą udział w transpiracji i gutacji oraz wymianie gazowej. Nierzadko liście pełnią także funkcje spichrzowe, czepne, ochronne, obronne i pułapkowe, w takich przypadkach ulegając daleko idącym przystosowaniom w zakresie funkcji i budowy. Ciąg dalszy...