Język cia-cia
Język cia-cia, także: buton (a. butung), buton południowy[1][2][3] (bahasa cia-cia) – język austronezyjski używany w południowej części wyspy Buton w pobliżu Sulawesi w Indonezji. Według danych z 2005 roku posługuje się nim blisko 80 tys. osób[1].
| Obszar | |||
|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
ok. 80 tys. (2005)[1] | ||
| Pismo/alfabet | |||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| |||
| Status oficjalny | |||
| Ethnologue | 6a żywy↗ | ||
| Kody języka | |||
| ISO 639-3 | cia | ||
| IETF | cia | ||
| Glottolog | ciac1237 | ||
| Ethnologue | cia | ||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Jest blisko spokrewniony z językiem muna[4]. Cia-cia ma dużo mniejszy prestiż niż wolio, drugi spośród znaczących języków wyspy[5].
Niektóre źródła informują, że nazwa „cia-cia” ma negatywne zabarwienie, niemniej termin ten pozostaje w powszechnym użyciu[2][3]. Określenie to pochodzi od formy przeczenia cia, która jest wspólnym elementem dialektów regionu. Według autorów publikacji z 1991 r. zostało ono spopularyzowane w latach 60. XX w.[6]
Nie jest silnie zagrożony wymarciem. Według doniesień z 2010 r. jest powszechnie używany w różnych grupach wiekowych, zwłaszcza na obszarach wiejskich[7]. W użyciu jest także język wolio[1][8].
Jest przede wszystkim językiem ustnym. Historycznie nie miał formy pisanej, a w roli języka literackiego wykorzystywano język wolio (zapisywany alfabetem arabskim)[9]. Cia-cia uzyskał międzynarodowy rozgłos w 2009 r., gdy media podały po wywiadzie udzielonym przez burmistrza miasta Bau-Bau, że dokonywane są przymiarki do wprowadzenia koreańskiego alfabetu hangul jako oficjalnego systemu pisma dla tego języka[10]. Wiadomość ta została później zdementowana[11]. Pismo hangul nie jest szeroko rozpowszechnione (poza miastem Bau-Bau)[7].
Opublikowane materiały nt. języka cia-cia są mocno ograniczone. Poświęcono mu indonezyjskie opracowanie z 1991 r. (Struktur bahasa Cia-Cia), wcześniej nie był bliżej opisywany[6]. Opis sytuacji dialektalnej zawarto w raporcie z 2021 r. (Survey of Cia-Cia and Closely Related Languages...)[12] Starsze dane sprowadzają się do list słownictwa[4].
Zróżnicowanie wewnętrzne edytuj
Południowa część wyspy Buton cechuje się bardzo złożoną sytuacją językową[4]. W pracy z 1991 r. wyodrębniono dziewięć dialektów cia-cia: takimpo, wabula, holimombo, kondowa, laporo, lapodi, wakaokili, wolowa, kancinaa-wasoga. Odmiany kancinaa i wasoga zostały praktycznie wyparte przez inne dialekty[13].
Autorzy analizy leksykostatystycznej z 2021 r. wydzielili dwa podstawowe zespoły dialektalne: zachodni i środkowo-wschodni[14]. Pomniejszy dialekt wasambua jest używany w jednej wsi (Lakambau)[15]. Dialekt kaisabu (ze wsi Kaisabu Baru) został sklasyfikowany jako oddzielny język (jest słownikowo odrębny od pozostałych odmian cia-cia i uchodzi za niezrozumiały dla innych społeczności)[16].
Pewną odmianą cia-cia (zwaną „binongko”, „wali” bądź Island Cia-Cia) posługują się mieszkańcy dwóch wsi na południu wyspy Binongko (gdzie przeważa język tukang besi)[7].
Liczebniki w języku cia-cia[17] edytuj
| Język polski | jeden | dwa | trzy | cztery | pięć | sześć | siedem | osiem | dziewięć | dziesięć |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Język indonezyjski | satu | dua | tiga | empat | lima | enam | tujuh | delapan | sembilan | sepuluh |
| Język cia-cia (hangul) | 디세 | 루아 | 똘루 | 빠아 | 을리마 | 노오 | 삐쭈 | 활루 | 시우아 | 옴뿔루 |
| Zapis łaciński | dise | rua | tolu | pa'a | lima | no'o | picu | walu | siua | ompulu |
Zobacz też edytuj
- Buton – grupa etniczna
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Cia-Cia, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [dostęp 2017-08-19] [zarchiwizowane z adresu 2019-04-11] (ang.).
- ↑ a b Barbara F. Grimes, Richard S. Pittman, Joseph Evans Grimes: Ethnologue: Languages of the World. Wyd. 12. Dallas, Texas: Summer Institute of Linguistics, 1992, s. 622. ISBN 978-0-88312-815-2. OCLC 27019605. (ang.).
- ↑ a b William Bright: International Encyclopedia of Linguistics. T. 3. New York: Oxford University Press, 1992, s. 15. ISBN 978-0-19-505196-4. [dostęp 2022-11-04]. (ang.).
- ↑ a b c Berg 1991 ↓, s. 305.
- ↑ Michael Southon: The Navel of the Perahu: Meaning and Values in the Maritime Trading Economy of a Butonese Village. Canberra: Department of Anthropology, Research School of Pacific and Asian Studies, Australian National University, 1995, s. 28. ISBN 978-0-7315-2115-9. OCLC 33332886. (ang.).
- ↑ a b Abdullah i in. 1991 ↓, s. 7.
- ↑ a b c David Mead: Cia-Cia. Sulawesi Language Alliance. [dostęp 2023-01-14]. (ang.).
- ↑ Abdullah i in. 1991 ↓, s. 1.
- ↑ Abdullah i in. 1991 ↓, s. 10.
- ↑ Choe Sang-Hun: South Korea's Latest Export: Its Alphabet. The New York Times, 2009-09-11. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-09-04)]. (ang.).
- ↑ Lee Tae-hoon: Hangeul didn’t become Cia Cia’s official writing. The Korea Times, 2010-10-06. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-04)]. (ang.).
- ↑ Mead i Truong 2021 ↓.
- ↑ Abdullah i in. 1991 ↓, s. 9.
- ↑ Mead i Truong 2021 ↓, s. 19, 40.
- ↑ Mead i Truong 2021 ↓, s. 15.
- ↑ Mead i Truong 2021 ↓, s. 16.
- ↑ Numbers in Austronesian Languages. zompist.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-25)]. (ang.).
Bibliografia edytuj
- René van den Berg: Preliminary notes on the Cia-Cia language (South Buton). W: D. Teljeur, Harry A. Poeze, J.W. Schoorl (red.): Excursies in Celebes. Leiden: KITLV Uitgeverij, 1991, s. 305–324, seria: Verhandelingen van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde 147. DOI: 10.1163/9789004454224_019. ISBN 978-90-04-45422-4. ISBN 978-90-67-18032-0. OCLC 24794430. [dostęp 2023-05-23]. (ang.).
- Mustafa Abdullah, Sjahruddin Kaseng, Said Mursalin, Kulla Lagousi, Zalili Sailan: Struktur bahasa Cia-Cia. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1991. ISBN 979-459-118-1. OCLC 25494473. [dostęp 2023-01-14]. (indonez.).
- David Mead, Christina Truong, Survey of Cia-Cia and Closely Related Languages of Southern Buton Island, Indonesia [online], Sulawesi Language Alliance, 2021 (Sulang Language Data and Working Papers: Survey Reports 3) [dostęp 2023-06-13] (ang.).