Buton (lud)
Buton, także Butung[1][2] – indonezyjska grupa etniczna zamieszkująca wyspę Buton (Butung) w prowincji Celebes Południowo-Wschodni. Ich populacja wynosi 300 tys. osób[2].
| |
| Populacja |
300 tys. |
|---|---|
| Miejsce zamieszkania | |
| Język |
wolio, cia-cia, tukang besi |
| Religia | |
| Grupa | |
Posługują się szeregiem własnych języków z wielkiej rodziny austronezyjskiej (m.in. wolio, cia-cia, tukang besi), ale w użyciu są także języki indonezyjski, bugijski i makasarski[1]. W przeważającej części wyznają islam w odmianie sunnickiej; są wśród nich również chrześcijanie[1].
Byli marynarzami i kupcami[1][2]. Osiedlili się na obszarze wschodniej Indonezji, zwłaszcza w archipelagu Moluków[1], w prowincji Moluki Północne i na wyspie Seram, a także w stanie Sabah w dzisiejszej Malezji[2]. Od XVII do XX w. tworzyli Sułtanat Butung[1]. Islam przyjęli pod wpływem ludu Ternate[3]. Samo określenie Buton pochodzi z języka ternate, gdzie słowo butu oznacza „targowisko”[4][5]. Ze względu na swoje położenie geograficzne wyspa Buton stanowiła niegdyś miejsce postoju statków wojskowych i handlowych[4].
Tradycyjnie zajmują się ręcznym rolnictwem tropikalnym (kukurydza, ryż, proso, bataty, palma kokosowa). Trudnią się także rybołówstwem i handlem detalicznym. Z rzemiosł rozwinęli budowę łodzi, obróbkę miedzi, tkactwo i plecionkarstwo[1]. Pożywienie w dużej mierze roślinne, na bazie manioku, czerwonej fasoli i kukurydzy[6]. Ich tradycyjne wierzenia to animizm i kult przodków[1]. Organizacja społeczna opiera się na patrylinearnym systemie pokrewieństwa[6].
Sama nazwa Buton jest niejednoznaczna i może prowadzić do nieporozumień. Bywa bowiem odnoszona konkretnie do ludności posługującej się językiem wolio, a czasami (poza regionem) w sposób ogólny określa ludność prowincji Celebes Południowo-Wschodni. Ponadto ludność Buton bywa mylnie utożsamiana z Badżawami (Bajau)[7]. Ludność wysp Tukangbesi często identyfikuje się z wyspą Buton[8], migranci z tych wysp – bardzo liczni we wschodniej Indonezji – są powszechnie określani jako orang Buton[9].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h A. I. Kuzniecow: Butung. W: Walerij Aleksandrowicz Tiszkow (red.): Narody i rieligii mira: encykłopiedija. Moskwa: Bolszaja rossijskaja encykłopiedija, 1998, s. 117. ISBN 978-5-85270-155-8. OCLC 40821169. (ros.).
- ↑ a b c d Hidayah 2015 ↓, s. 95.
- ↑ Christian Pelras: The Bugis. Oxford, UK/Cambridge, MA: Blackwell Publishers, 1996, s. 134. ISBN 978-0-631-17231-4. OCLC 33207980. [dostęp 2022-07-25]. (ang.).
- ↑ a b Visser 1989 ↓, s. 84. Cytat: Because of its strategic geographical position, Buton served as a major stopping place for military and merchant vessels, whence it got the name of "market" after the Ternate word butu for marketplace.
- ↑ Leontine E. Visser. The Historical Paths of Sahu Ceremonial Textiles. „Archipel. Études interdisciplinaires sur le monde insulindien”. 98, s. 121–150, 2019. DOI: 10.4000/archipel.1560. ISSN 0044-8613. OCLC 8599457798. Cytat: The island was their “market” or butu in Ternate language. Thus the island became known as Buton. (ang.).
- ↑ a b Hidayah 2015 ↓, s. 96.
- ↑ David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Wolio, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [dostęp 2019-06-05] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-05] (ang.).
- ↑ Mark Donohue: A Grammar of Tukang Besi. Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1999, s. 2, seria: Mouton Grammar Library 20. DOI: 10.1515/9783110805543. ISBN 978-3-11-080554-3. OCLC 794664455. [dostęp 2023-03-19]. (ang.).
- ↑ Donohue 2000 ↓, s. 55.
Bibliografia edytuj
- Mark Donohue: Tukang Besi dialectology. W: Charles E. Grimes (red.): Spices from the East: Papers in Languages of Eastern Indonesia. Canberra: Pacific Linguistics. Research School of Pacific and Asian Studies, Australian National University, 2000, s. 55–72, seria: Pacific Linguistics 503. DOI: 10.15144/PL-503.55. ISBN 978-0-85883-460-6. OCLC 46827844. (ang.).
- Zulyani Hidayah: Ensiklopedi Suku Bangsa di Indonesia. Wyd. 2. Jakarta: Yayasan Pustaka Obor Indonesia, 2015, s. 95–97. ISBN 978-979-461-929-2. OCLC 913647590. (indonez.).
- Leontine E. Visser: Foreign Textiles in Sahu Culture. W: Mattiebelle Gittinger (red.): To Speak with Cloth: Studies in Indonesian Textiles. Los Angeles: Museum of Cultural History, University of California, 1989, s. 80–90. ISBN 978-0-930741-17-4. OCLC 20970370. [dostęp 2022-12-31]. (ang.).