Świątynia I (Tikál)
Świątynia I (hiszp. Templo I) – piramida schodkowa Majów położona w starożytnym mieście Tikál w Gwatemali. Powstała pod koniec okresu klasycznego około 730 roku n.e. Mierzy 47 m wysokości, a jej charakterystyczną cechą jest wysokie zwieńczenie dachu świątyni, często spotykane w architekturze Majów. Nazywana jest także Świątynią Wielkiego Jaguara z powodu nadproża, które przedstawia władcę siedzącego na tronie jaguara.
.jpg)
Budowla ulokowana jest po wschodniej stronie Wielkiego Placu, co jest o tyle nietypowe, że tradycyjnie świątynie służące za grobowce stawiano wyłącznie po stronie północnej przy miejskim Akropolu[1].
Charakterystyka edytuj
Świątynia poza funkcją obrzędową pełniła również rolę grobowca dla tikalskiego władcy Jasawa Chana Kʼawiila I panującego w latach 682-734. Komora grobowa znajduje się głęboko wewnątrz budowli i według archeologów została wzniesiona jako pierwsza, a dopiero potem zbudowano na niej piramidę. Przebieg prac nadzorował sam Jasaw Chan K'awiil oraz jego syn i następca Yikʼin Chan Kʼawiil. Władca przypuszczalnie na długo przed swoją śmiercią zaplanował budowę świątyni[1]. Uważa się, że dziewięć tarasów, z których się ona składa, symbolizuje dziewięć poziomów podziemnego świata, a zwrócenie budowli w kierunku zachodzącego słońca to symbol krainy cieni, do której miała prowadzić[2].
Wewnątrz świątyni znajdują się dobrze zachowane, drewniane nadproża. Jedno z nich oznaczone numerem 3 pomalowane zostało na czerwono. Pigwica właściwa, z którego je wyrzeźbiono, jest bardzo twardym czerwono-brązowym drzewem powszechnie występującym w okolicy. Nadproża wykonywano z desek tego drzewa, a następnie umieszczano w małych niszach znajdujących się w ścianach świątyni. Najbardziej zawiłe składało się z czterech desek, ale w XIX wieku dwie z nich przeniesiono w nieznane miejsce. Dwie pozostałe zabrał Alfred Maudslay i wysłał do Muzeum Brytyjskiego, gdzie znajdują się do dziś[3].
Na szczycie budowli znajduje się wysokie, kamienne zwieńczenie udekorowane rzeźbą siedzącego władcy Jasawa Chana K'awiila I, choć trudno ją obecnie dostrzec. Wewnątrz świątyni zbudowano trzy wąskie i ciemne pomieszczenia o typowym dla Majów sklepieniu kołnierzowym[4].
Królewski grobowiec edytuj
W 1962 roku archeolodzy prowadzący badania świątyni wydrążyli pod jej schodami tunel i odkryli dużą podziemną komnatę, która okazała się grobowcem Jasawa Chana K'awiila I[4]. Wewnątrz znajdowała się kamienna ława, na której spoczywało ciało władcy przykryte mnóstwem nefrytowych ozdób i biżuterii. W grobowcu znajdowały się także liczne skóry jaguara, zdobiona ceramika, rzadkie muszle spondylusa, perły, przedmioty z jadeitu oraz różne wyroby artystyczne[4]. Wśród odkrytych artefaktów była także waza ozdobiona wizerunkiem władcy i 37 ludzkich kości pokrytych hieroglificznym pismem Majów. Tekst odnosił się do sojuszników miasta Tikál, Copán oraz Palenque i zawierał imiona ich władców. Na jednej z kości wyrzeźbiono również portret jeńca zwanego Ox Ha Te Ixil, który był wasalem Calakmul – wielkiego wroga Tikál. Z kolei inne kości przedstawiały m.in. boga kukurydzy zmierzającego do świata podziemi w kanu oraz wizerunki innych bóstw[5].
Odkrycie i badania edytuj
Miasto zostało opuszczone w IX wieku, jednak część budowli była zamieszkiwana aż do XIII wieku. Ukryte w dżungli ruiny zostały odkryte pod koniec XVII wieku przez hiszpańskich misjonarzy. W 1848 roku miasto zostało ponownie odkryte przez naukową ekspedycję zorganizowaną przez rząd Gwatemali. W 1877 roku część zabudowań została splądrowana, łącznie z głównymi świątyniami[6].
W latach 1881-82 badacz ruin Alfred P. Maudslay sporządził pierwszą mapę centrum miasta, na którą naniósł pięć świątyń, oznaczając je literami alfabetu. W 1895 roku E. Teoberto Maler, przeprowadzając pomiary topograficzne, określił Świątynię I jako „Pierwszą Wielką Świątynię”. W 1911 roku inny badacz Alfred Tozzer przejął nazewnictwo Malera, ale później skrócił je do obecnej nazwy[6].
W 1955 roku Uniwersytet Pensylwanii rozpoczął „Projekt Tikal”, w ramach którego przeprowadzono serię badań archeologicznych i przygotowano ruiny do udostępnienia dla turystów. Prace objęły także Świątynię I i II, jednak pomimo prowadzonych wykopalisk dopiero w 1962 roku odkryto grobowiec Jasawa Chana K'awiila I[6].
Przypisy edytuj
- ↑ Joel Levy: Zaginione miasta starożytności. Elipsa, 2008, s. 172. ISBN 978-83-245-9557-0.
- ↑ Tikal National Park. tikalpark.com. [dostęp 2014-07-05]. (ang.).
- ↑ a b c Rafał Ziemicki: Tikal, Gwatemala. pakal.kei.pl, 2009-04-30. [dostęp 2014-07-05]. (pol.).
- ↑ Robert J. Sharer, Loa P. Traxler: The ancient Maya. Austin: Stanford University Press, 2006, s. 397-398. ISBN 978-0-8047-4816-2.
- ↑ a b c Gaspar Muñoz Cosme, Óscar Quintana Samayoa: Intervenciones de restauración en el Templo I de Tikal. Museo Nacional de Arqueología y Etnología, 1996, s. 302.