Świątynia Totmesa III w Ad-Dajr al-Bahri
Świątynia Totmesa III – świątynia wzniesiona w środkowej części doliny Ad-Dajr al-Bahri, na skalnej platformie, dzięki czemu górowała nad pozostałymi, starszymi budowlami – świątynią Hatszepsut i świątynią Mentuhotepa Nebhepetre z XI dynastii[1]. Zbudowano ją w ostatniej dekadzie panowania Totmesa III, czyli około 1435–1425 r. p.n.e.[2] Została zniszczona i całkowicie pogrzebana przez trzęsienie ziemi na początku XXI dynastii, przez jakiś czas służyła za źródło kamienia – zachowała się mniej niż połowa jej ścian z dekoracją reliefową, w postaci luźnych kamiennych fragmentów i bloków[3].
Badania archeologiczne i prace konserwatorskie edytuj
Pozostałości świątyni odsłonięto w latach 1962–1967, po przerwie prace wznowiono w 1978 roku w celu odtworzenia jej dekoracji[3]. Badania na terenie świątyni rozpoczął prof. Kazimierz Michałowski z ramienia kierowanej przez siebie Stacji Archeologii Śródziemnomorskiej w Kairze (obecnie Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego). Odtworzenie jej planu było znacznie utrudnione ze względu na ogromne zniszczenia, było jednak częściowo możliwe dzięki zachowanym na pozostałościach płytowania narysom przebiegu murów, a także częściowo zachowanym bazom i trzonom kolumn – zrekonstruowano plan górnego tarasu[4]. Budowla prawdopodobnie wzorowana była na sąsiednich tarasowych świątyniach z kolumnowymi portykami flankującymi rampy prowadzące na kolejne poziomy. Nazwano ją Dżeser-achet („Święty Horyzont”)[5]. Podczas prac wydobyto dziesiątki tysięcy fragmentów płaskorzeźb oraz inskrypcji ściennych, a także posążki, stele dostojników z okresu Nowego Państwa, rzeźby przedstawiające władcę, w tym wysoki na dwa metry kamienny posąg Totmesa III[1]. Prace podjęte w 1978 roku, a trwające do dziś koncentrują się na rekonstrukcji dekoracji reliefowej i architektonicznej, zabezpieczaniu polichromii i dokumentacji całości. Do 1996 roku zespołem kierowała Jadwiga Lipińska, badania wznowiono w 2008 roku pod kierunkiem Moniki Dolińskiej. Celem projektu jest przygotowywanie monografii świątynnych reliefów, co pozwoli wyeksponować ich unikatowy charakter, a także unaoczni potrzebę dalszych prac konserwatorskich[6].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Lipińska, J. (1984). Deir el-Bahari – świątynia Totmesa III. In Zsolt Kiss (red.), 50 lat polskich wykopalisk w Egipcie i na Bliskim Wschodzie, Warszawa: PCMA.
- ↑ Lipińska, J. (2007). Deir el-Bahari – Temple of Tuthmosis III. In E. Laskowska-Kusztal (ed.), Seventy years of Polish archaeology in Egypt (pp. 104–114). Warsaw: PCMA UW.
- ↑ a b Deir el-Bahari, Świątynia Totmesa III [online], pcma.uw.edu.pl [dostęp 2019-09-23].
- ↑ Lipińska, J. (1977). The Temple of Tuthmosis III. Architecture (=Deir el-Bahari 2). Warsaw: PWN – Éditions Scientifiques de Pologne.
- ↑ Dolińska, M. (2014). Świątynia w dolinie / The temple in the valley. Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie, 3(39), 53–84.
- ↑ Świątynia Totmesa III w Deir el-Bahari i jej odkrywcy [online], pcma.uw.edu.pl [dostęp 2019-09-24].
Bibliografia edytuj
- Dolińska, M. (2015). Deir el-Bahari Temple of Tuthmosis III: seasons 2012–2013. Polish Archaeology in the Mediterranean, 24/1, 257–264.
- Lipińska, J. (2007). Deir el-Bahari – Temple of Tuthmosis III. In E. Laskowska-Kusztal (ed.), Seventy years of Polish archaeology in Egypt (pp. 104–114). Warsaw: PCMA UW.
- Lipińska, J. (1984). Deir el-Bahari – świątynia Totmesa III. In Z. Kiss (ed) (1986). 50 lat polskich wykopalisk w Egipcie i na Bliskim Wschodzie, Warszawa:PCMA
- Lipińska, J. (1977). The Temple of Tuthmosis III. Architecture (=Deir el-Bahari 2). Warsaw: PWN – Éditions Scientifiques de Pologne