Żuk zmienny
Żuk zmienny[1] (Geotrupes mutator) – gatunek chrząszcza z rodziny gnojarzowatych i podrodziny Geotrupinae.
| Geotrupes mutator | |||||
| (Marsham, 1802) | |||||
| |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Gromada | |||||
| Rząd | |||||
| Nadrodzina | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina | |||||
| Plemię | |||||
| Rodzaj | |||||
| Podrodzaj | |||||
| Gatunek |
żuk zmienny | ||||
| |||||
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1802 roku przez Thomasa Marshama jako Scarabaeus mutator[2].
Chrząszcz o ciele długości od 15 do 24 mm, ubarwionym różnorodnie: czarnozielono, ciemnozielono, zielononiebiesko, zielonobrązowo, niebiesko, fioletowoniebiesko, fioletowoczerwono. Czasem kolor przedplecza różni się od koloru pokryw. Barwa początkowo jest metaliczna, opalizująca, ale wraz ze starzeniem się osobnika matowieje i czernieje. Pośrodku głowy obecny jest guzek. Powierzchnia przedplecza jest gładka z podłużną linią wgłębioną przez środek, a na bokach z dużymi, dołkowatymi punktami. Nasadowa krawędź przedplecza jest obrzeżona. Pokrywy mają między szwem a guzem barkowym dziewięć rzędów o słabym punktowaniu, odgraniczających wąskie międzyrzędy o delikatnie pomarszczonych poprzecznie powierzchniach. Tylna para odnóży ma na zewnętrznych powierzchniach goleni trzy listewki poprzeczne, licząc wraz z listewką wierzchołkową. Uda tejże pary odnóży wykazują dymorfizm płciowy: u samicy są bezzębne, a u samca mają po dwa równolegle umieszczone zęby. Odwłok ma sternity na całym obszarze pokryte punktowaniem i porośnięte owłosieniem[3].
Żuk ten żywi się odchodami koni i bydła. Owady dorosłe zimują, po czym ukazują się od wczesnej wiosny. Rozwój larwy trwa 2–3 miesiące. Nowe pokolenie owadów dorosłych pojawia się latem (w Polsce w połowie sierpnia) i pozostaje aktywne do jesieni (w Polsce do października)[4][3]. Loty owadów dorosłych odbywają się zwykle wieczorami[3].
Owad palearktyczny, w Europie znany ze wszystkich krajów oprócz Islandii[2], a dalej na wschód sięgający przez Azję Mniejszą, Kaukaz i południową Syberię po wschodnie Chiny. Na całym zasięgu jest lokalnie, rzadko i nielicznie spotykany[4][3]. W 2002 umieszczony został na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce jako gatunek narażony (VU)[5].
Przypisy edytuj
- ↑ Geotrupes mutator – Żuk zmienny. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2020-04-26].
- ↑ a b Geotrupes (Geotrupes) mutator (Marsham, 1802). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2019-02-05].
- ↑ a b c d Zdzisława Stebnicka: Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 28a Żukowate – Scarabaeidae grupa podrodzin: Scarabaeidae laparosticti. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1976, s. 47-50.
- ↑ a b B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska: Katalog Fauny Polski. Tom XXIII, zeszyt 9. Chrząszcze – Coleoptera. Scarabaeoidea, Dascilloidea, Byrrhoidea i Parnoidea. Warszawa: 1983.
- ↑ Zbigniew Głowaciński, Małgorzata Makomaska-Juchiewicz, Grażyna Połczyńska-Konior: Czerwona Lista Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce. Suplement. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2002.