Larwa (łac. larva – maska, widmo, lm larvae) – postać i stadium rozwoju postembrionalnego (młodocianego) zwierzęcia, charakteryzujące się możliwością wzrostu, często różniące się anatomicznie, fizjologicznie i ekologicznie od postaci dojrzałej osobników tego samego gatunku. Występuje powszechnie w rozwoju bezkręgowców, ryb i płazów.

Różne typy larw chrząszczy

Charakterystyka ogólna edytuj

Stadium larwalne występuje w rozwoju osobniczym zwierząt, które składają jaja o ilości żółtka niewystarczającej do pełnego rozwoju od zarodka do postaci dojrzałej płciowo. Osobnik młodociany w postaci larwy może samodzielnie pobierać pokarm ze środowiska. Często może też realizować ekspansję terytorialną gatunku. Larwy mają narządy cenogenetyczne, czyli specyficzne dla zarodka, nieprzydatne w życiu osobnika dorosłego, nazywane narządami larwalnymi[1], oraz dobrze wykształcone narządy gębowe. Zwykle nie rozmnażają się – wyjątkiem są występujące u niektórych gatunków zjawiska pedogenezy i neotenii. Niektóre larwy tylko nieznacznie różnią się od postaci dorosłych, a u innych różnice w budowie, trybie życia, a często także zajmowanego środowiska są na tyle duże, że w wielu przypadkach formy larwalne opisywano jako odrębne gatunki, np. leptocefale.

W dalszym etapie rozwoju osobniczego następuje przeobrażenie (metamorfoza), podczas którego zanikają narządy larwalne.

Typy larw edytuj

 
Larwa traszki grzebieniastej
 
Larwa motyla Lycaena phlaeas (Czerwończyk żarek)

Rozróżnia się wiele typów form larwalnych, charakterystycznych dla poszczególnych grup systematycznych. U niektórych gatunków może istnieć więcej niż jedno stadium larwalne.

Typy form larwalnych
Nazwa larwy Grupa
akantella[2] kolcogłowy
akantor[3] kolcogłowy
aksolotl ambystoma meksykańska
aktinotrocha[4] kryzelnice
aktinula niektóre stułbiopławy
amfiblastula gąbki
aurikularia (usznica, uszatka) strzykwy
bipinnaria (dwurzęsica)[3] rozgwiazdy
brachiolaria (ramienica)[2] rozgwiazdy
celoblastula[5] gąbki
cerkaria przywry wnętrzniaki
czerw wiele błonkoskrzydłych i muchówek
dipleurula szkarłupnie i półstrunowce
doliolaria (witellaria) strzykwy
drutowiec sprężykowate
echinopluteus (pluteus) jeżowce i niektóre wężowidła
efyra krążkopławy
gąsienica motyle
glochidium skójkowate
kijanka płazy bezogonowe
koracydium[3] tasiemce
larwa Desora wstężnice
larwa Ivaty wstężnice
larwa Gotta wirki
larwa Schmidta wstężnice
larwa Müllera wirki
larwa Pandory lejkogębce
leptocefal elopsopodobne
metacerkaria przywry wnętrzniaki
metatrochofora jedna z form larwalnych u wieloszczetów
mikrofilaria[3] nicienie z rodziny Filariidae
miracydium (dziwadełko) przywry wnętrzniaki
nimfa (ostatnie stadium) jętki, krótkoczułkowe, pluskwiaki, ważki, pajęczaki
ofiopluteus wężowidła
parenchymula gąbki
pędrak chrząszcze
pilidium (pillidium) wstężnice
planula większość stułbiopławów
plerocerkoid[6] tasiemce
pływik wiele skorupiaków
procerkoid[2] tasiemce
redia przywry wnętrzniaki
sporocysta przywry wnętrzniaki, apikompleksy
stomoblastula[5] gąbki
ślepica minogi
tornaria jelitodyszne
trochofora niektóre mięczaki, pierścienice
wągier[2] tasiemce
weliger (żeglarek) większość mięczaków
żywik dziesięcionogi

Owady edytuj

Larwy owadów o przeobrażeniu zupełnym nie są podobne do imagines, podczas gdy większość larw owadów o przeobrażeniu niezupełnym przypomina postać dorosłą danego gatunku[1].

 
Oligopodialna larwa ważki żagnicy sinej

W zależności od etapu opuszczenia jaja, co wiąże się z liczbą odnóży, wyróżnia się[1]:

  • larwy oligopodialne
  • larwy polipodialne
  • larwy postoligopodialne
  • larwy protopodialne
  • larwy apodialne (larva apodia) – larwy bez odnóży, występują m.in. u muchówek i błonkówek.

Inne nazwy stosowane w entomologii, uwzględniające kształt larwy lub sposób życia:

  • larwy kampodeowe (kampodealne)
  • larwy pędrakowate (scarabeiformes) (zobacz: pędrak)
  • larwy gąsienicokształtne (euricikształtne)
  • ośliczkowate larwy omarlicowatych (Silphidae)
  • larwy cyklopoidalne pasożytniczych błonkówek

Płazy edytuj

Larwa płazów nazywana jest kijanką. Wyróżnia się dwa jej typy: larwę limnofilną charakterystyczną dla wód stojących (np. u traszek) oraz larwę reofilną charakterystyczną dla wód płynących (np. u salamandry).

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. a b c Józef Razowski: Słownik entomologiczny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987. ISBN 83-01-07907-X.
  2. a b c d Drugie stadium.
  3. a b c d Pierwsze stadium.
  4. Zoologia : bezkręgowce. T. 1. Red. nauk. Czesław Błaszak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-16108-8.
  5. a b Niektórzy autorzy uznają stadium celoblastuli i stomoblastuli za stadium zarodkowe (Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14595-8.)
  6. Trzecie stadium.

Bibliografia edytuj