Żydowski Urząd Samopomocy
Żydowski Urząd Samopomocy, Centrala Pomocy dla Żydów w Generalnym Gubernatorstwie (ŻUS, niem. Jüdische Unterstüzungsstelle für das Generalgouvernement, JUS) – organizacja dobrowolnej opieki społecznej Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. Powółana w miejsce Żydowskiej Samopomocy Społecznej, istniała od marca 1943 roku do lipca 1944.
 Kamienica przy ulicy Józefińskiej 2a w Krakowie, siedziba JUS | |
| Państwo | |
|---|---|
| Data założenia |
marzec 1943 |
| Data likwidacji |
lipiec 1944 |
| Dziedzina | |
| Kierownik | |
Historia
edytujPierwsze próby powołania organizacji podjęto w październiku 1942 roku, pomysł odtworzenia organizacji spotkał się jednak wówczas ze sprzeciwem niemieckich władz policyjnych[1][2]. Ostatecznie Michał Weichert postanowił o wznowieniu działalności ŻSS w marcu 1943 roku, w maju tego samego roku otrzymał pismo zezwalające mu na działalność w charakterze kierownika JUS[3]. Organizacja służyła głównie do stwarzania pozorów istnienia skupisk żydowskich w Generalnym Gubernatorstwie[4]. Żydowski Urząd Samopomocy objął opieką 44 obozy, 24 zakłady pracy i 8 istniejących jeszcze gett. Do obozu w Płaszowie dwa razy w tygodniu dostarczano lekarstwa, materiały opatrunkowe, odzież oraz chleb i zupę (tzw. „jusową”)[5].
Kierownik JUS, Michał Weichert, starał się poprzez Radę Główną Opiekuńczą nawiązać kontakt z żydowskim ruchem oporu. Żydowska Komisja Koordynacyjna i Rada Pomocy Żydom odrzuciły jednak złożoną przez niego propozycję współpracy[6]. Pod koniec 1943 roku Ferdynand Arczyński przekazał Weichertowi polecenie natychmiastowej likwidacji organizacji podpisane przez Adolfa Bermana[7]. Weichert przekazał część zasobów JUS Radzie Pomocy Żydom, a podczas kolejnego spotkania z Arczyńskim w marcu 1944 roku odmówił podporządkowania się Żydowskiej Komisji Koordynacyjnej[8]. Krytyczne raporty na temat działalności JUS przekazywano do rządu londyńskiego[4].
W lipcu 1944, po otrzymaniu informacji o planowanym przeniesieniu JUS na teren obozu w Płaszowie, Weichert podjął decyzję o wstrzymaniu działalności i ukryciu się[9].
Przypisy
edytuj- ↑ Węgrzyniak 2017 ↓, s. 224.
- ↑ Szymczak 2022 ↓, s. 105.
- ↑ Węgrzyniak 2017 ↓, s. 226.
- ↑ a b Paweł Szapiro, Żydowski Urząd Samopomocy (ŻUS) [online], delet.jhi.pl [dostęp 2024-05-28] (pol.).
- ↑ Szymczak 2022 ↓, s. 125.
- ↑ Węgrzyniak 2017 ↓, s. 227.
- ↑ Węgrzyniak 2017 ↓, s. 231.
- ↑ Węgrzyniak 2017 ↓, s. 235.
- ↑ Węgrzyniak 2017 ↓, s. 244.
Bibliografia
edytuj- Jakub Szymczak, Ja łebków nie dawałem: procesy przed Żydowskim Sądem Społecznym, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2022, ISBN 978-83-8191-524-3.
- Rafał Węgrzyniak, Procesy doktora Weicherta, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2017, ISBN 978-83-06-03405-9.