Wikipedia

5 koron czechosłowackich (1925)

5 koron (cz. 5 korun, słow. 5 korún) – czechosłowacka moneta obiegowa o nominale 5 koron wyemitowana w 1925 roku a wycofana ostatecznie w roku 1953. W tym czasie bita była w czterech różnych stopach metalu i trzech rozmiarach. Obie strony monety zostały zaprojektowane przez Ottona Gutfreunda[1][2][3][4][7][8][9][10].

5 koron
Ilustracja
Dane podstawowe
Emitent

 Czechosłowacja

Nominał

5 Kč (w latach 1945–1953 „Kčs”)

Rocznik

 • 1925, 1926, 1927[a]
 • 1929, 1930, 1931, 1932[b]
 • 1937, 1938[c]
 • 1952, 1953[d]

Emisja
Mennica

Mennica Kremnica[1][2][3][4]

Nakład

119 436 000 szt.

Data emisji

23 lipca 1925

Data wycofania

 • 1 grudnia 1939[b][c] S
 • 31 lipca 1941[c] CM
 • 30 września 1931[a], 31 maja 1953[b][c] CS

Projektant

Otto Gutfreund

Opis fizyczny
Masa

 • 10 g[a]
 • 7 g[b]
 • 8 g[c]
 • 1,67 g[d]

Średnica

 • 30 mm[a]
 • 27 mm[b][c]
 • 23 mm[d]

Grubość

 • 1,9 mm[a][1]
 • 1,5 mm[b][2]
 • 1,8 mm[c][3]

Materiał

 • miedzionikiel (CuNi25)[a]
 • srebro (AgCu50)[b]
 • nikiel (Ni)[c]
 • aluminium (AlCu3Mn0,5Mg0,5)[d]

Rant

 • ząbkowany[a][d][1][2]
 • dekorowany[b][c][3][5]

Stempel

zwykły[1][2][3][4][6]

Uwagi

moneta obiegowa

Rewersy trzech przedwojennych monet o nominale 5 Kč ułożone chronologicznie

Wzór edytuj

W centralnej części awersu umieszczono pochodzące z małego herbu Czechosłowacji godło państwowe – heraldycznego wspiętego lwa w koronie o podwójnym ogonie. Na jego piersi znajdował się herb Słowacji – podwójny krzyż na trójwzgórzu. Poniżej umieszczono rok bicia (zapisany zewnętrznie), zaś wzdłuż otoku inskrypcję „REPUBLIKA ČESKOSLOVENSKÁ” (zapisaną wewnętrznie). Wzdłuż otoku umieszczono perełkowanie[11][12][13].

Niemal całą wysokość rewersu zajmował nominał, po którego prawej stronie zamieszczono dodatkowo oznaczenie „Kč” (element ten pominięto w wariancie z lat 50.). W tle znalazła się fabryka z dwoma wysokimi kominami oraz górniczą wieżą szybową. W dolnej części zamieszczono inicjał projektanta „G”, zaś wzdłuż otoku, podobnie jak na awersie zastosowano perełkowanie[11][12][13].

Nakład edytuj

Podstawę prawną wydania monet o nominale pięciu koron stanowiła ustawa z 25 września 1924 r. o emisji pięciokoronówek[14]. Początkowo monety wytwarzano z miedzioniklu (MN25 – 75% miedzi, 25% niklu)[14], z krążków o masie 10 g[1] (zgodnie z ustawą z kilograma surowca miało powstać 100 sztuk monet)[14]. Rozporządzeniem rządu z 17 czerwca 1925 r. przewidziano, że do obiegu w postaci monet o nominale 5 Kč zostanie wprowadzonych maksymalnie 200 mln koron[15]. Wzór monet oraz ich średnicę (30 mm) ustalono wydanym tego samego dnia zarządzeniem Urzędu Bankowego przy Ministerstwie Finansów[11].

W ustawie z 22 czerwca 1928 r. o emisji drobnych monet zapisano, że monety pięciokoronowe bite będą ze srebra (próba 500 – 50% srebra i 50% miedzi)[16]. Zgodnie z rozporządzeniem rządu z 19 września 1928 r. zachowano dotychczasowy wygląd tak awersu, jak i rewersu monety. Jednocześnie przyjęto, że nowy typ będzie miał 27 mm średnicy, a wybijany będzie z ważących 7 g srebrnych krążków. W przeciwieństwie do ząbkowanego dotąd rantu, przewidziano zastosowanie krawędzi gładkiej z ozdobnymi wklęsłymi żłobieniami w kształcie naprzemiennych fal i krzyżyków[12] (〜 × 〜)[2]. Monety te trafiły do obiegu 18 września 1928 r.[17] i początkowo pozostawały w obrocie równolegle do „starych”, miedzioniklowych pięciokoronówek. Te ostatnie utraciły status oficjalnego środka płatniczego z końcem września 1931 roku[18].

Dnia 11 marca 1937 r. uchwalono nowelizację ustawy o dalszej emisji drobnych pieniędzy. Wskazano w niej, że odtąd monety o nominale 5 Kč bite być mają z czystego cynku. Zachowano wcześniejszy wygląd zewnętrzny monet – ich wzór i średnicę. Jednocześnie z uwagi na różny ciężar stosowanych surowców, krążki z jakich bite były nowe monety, ważyły 8 g (z jednego kilograma metalu bitych być miało 125 monet)[13].

W przedwojennej Czechosłowacji wybito łącznie nieco ponad 75 mln sztuk pięciokoronówek (30 mln miedzioniklowych, 28 mln srebrnych i 17,2 mln niklowych)[6]. Ponadto już po upadku Czechosłowacji, w 1939 i 1940 roku kremnicka mennica korzystając ze starych stempli wyemitowała blisko 3,4 mln monet na potrzeby Protektoratu Czech i Moraw oraz 90 tys. dla Republiki Słowackiej[19]. Na Słowacji monety te wycofano z obiegu 1 grudnia 1939 roku[20], w Protektoracie zaś 31 lipca 1941 roku. Czesko-morawskie zarządzenie dotyczyło jednak wyłącznie monet wykonanych z niklu[21], podczas gdy żadnym aktem prawnym nie zdemonetyzowano egzemplarzy wykonanych ze srebra[3].

Tuż po zakończeniu II wojny zarządzeniem Ministra Finansów z 4 lipca 1945 r. ponownie dopuszczono do obrotu przedwojenne niklowe monety o nominale 5 Kč[22]. Pozostawały one w obrocie jedynie do końca maja 1947 roku[23], kiedy to wyemitowano nową monetę, o nominale 2 Kčs[24]. Z kolei w roku 1951 przystąpiono do bicia próbnych serii nowej edycji pięciokoronówek które miały w obiegu zastąpić monety dwukoronowe. Początkowo jako materiał wykorzystywano czysty glin, jednak ostatecznie zdecydowano się na duraluminium (stop aluminium zawierający 96% glinu, 3% miedzi, 0,5% manganu i 0,5% magnezu). Moneta miała średnicę 23,5 mm – taką samą, jak w przypadku monet 2 Kčs[25] – oraz ząbkowaną krawędź[4][5]. Emisję przewidziano na przełom lutego i marca 1952 roku, jednak nigdy do niej nie doszło z uwagi na zaawansowane prace nad reformę walutową wprowadzoną ostatecznie rok później. W roku 1952 wybito 40 mln aluminiowych monet, kolejnych 50 mln przewidzianych było na rok 1953 (najprawdopodobniej na początku roku wytworzono 715 tys. sztuk przy wykorzystaniu stempla z roku poprzedniego). Poza nielicznymi wyjątkami cały nakład monet wykonanych z aluminium został przetopiony w maju 1954 roku[25].

Wraz z wejściem w życie reformy walutowej 1 czerwca 1953 r. wycofano wszystkie dotychczas pozostające w obiegu monety, w tym srebrną pięciokoronówkę, która formalnie nigdy wcześniej nie została zdemonetyzowana[26].

rok nakład stop
1925 16 474 500 miedzionikiel [e] [6]
1926 8 912 000 [1][6]
1927 4 613 500 [e] [6]
1928 1 710 000 srebro [2][6]
1929 12 861 000
1930 10 429 000
1931 2 000 000
1932 1 000 000
1937 36 000 nikiel [3][6]
1938 17 200 000 [e] [6]
1939 1 485 000 [19]
1940 2 000 000
1952 40 000 000 aluminium [f] [4][6][25]
1953 715 000

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ a b c d e f g Miedzioniklowa moneta bita w latach 1925–1927
  2. ↑ a b c d e f g h Srebrna moneta bita w latach 1928–1932
  3. ↑ a b c d e f g h i Niklowa moneta bita w latach 1937–1940
  4. ↑ a b c d e Aluminiowa moneta bita w latach 1952–1953
  5. ↑ a b c Według innych danych w 1925 roku wybito 16 475 000 sztuk, w 1927 4 614 000[1], a w 1938 – 12 225 000 sztuk[3] monet pięciokoronowych.
  6. ↑ Monety z roku 1953 wybite były z datą 1952, wobec czego w niektórych źródłach łączny nakład z 1952 roku przytaczany jest w wysokości 40 715 000.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f g h Ľudovít Malinovský sr., ČSR 5 Kč 1925 Továreň [online], coins.lmsystem.sk [dostęp 2018-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-13] (słow.).
  2. ↑ a b c d e f g Ľudovít Malinovský sr., ČSR 5 Kč 1928 Továreň [online], coins.lmsystem.sk [dostęp 2018-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-13] (słow.).
  3. ↑ a b c d e f g h Ľudovít Malinovský sr., ČSR 5 Kč 1937 Továreň [online], coins.lmsystem.sk [dostęp 2018-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-13] (słow.).
  4. ↑ a b c d e Ľudovít Malinovský sr., ČSR 5 Kčs 1951 Továreň [online], coins.lmsystem.sk [dostęp 2018-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2017-05-03] (słow.).
  5. ↑ a b Gejza Chlapovič, Kremnická mincovňa. História razby československých a slovenských mincí 1921-1992, Nitra 2000, s. 85, ISBN 80-901159-5-0 (słow.). za: Jaroslav Kokolus, Auction #13. Part 1. Collection of Coins and Medals of Czechoslovakia, dom aukcyjny Macho & Chlapovič, 7 kwietnia 2017, s. 41 [dostęp 2018-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2018-06-05] (cz. • ang. • niem.).
  6. ↑ a b c d e f g h i Thomas Michael, Richard Giedroyc, 2018 Standard Catalog of World Coins 1901-2000, wyd. 45, Iola: Krause Publications, 2017, s. 680–681, ISBN 978-1-4402-4797-2.
  7. ↑ Czechosłowacja 5 koron, 1925-1927 [online], ucoin.net [dostęp 2018-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2018-01-15] (pol.).
  8. ↑ Czechosłowacja 5 koron, 1928-1932 [online], ucoin.net [dostęp 2018-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2018-01-08] (pol.).
  9. ↑ Czechosłowacja 5 koron, 1937-1938 [online], ucoin.net [dostęp 2018-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2018-01-13] (pol.).
  10. ↑ Czechosłowacja 5 koron, 1952 [online], ucoin.net [dostęp 2018-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2017-07-10] (pol.).
  11. ↑ a b c Vyhláška Bankovního úřadu ministerstva financí ze dne 17. července 1925 o vydání pětikorun kovových, „Sbírka zákonů”, č. 169/1925 Sb. (čá 68/1925), epravo.cz, 23 lipca 1925 [dostęp 2018-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-11] (cz.).
  12. ↑ a b c Vládní nařízení ze dne 14. září 1928 o stříbrných pětikorunách a desetikorunách, „Sbírka zákonů”, č. 167/1928 Sb. (čá 56/1928), epravo.cz, 3 października 1928 [dostęp 2018-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-11] (cz.).
  13. ↑ a b c Zákon ze dne 11. března 1937, kterým se mění a doplňuje zákon ze dne 9. června 1932, č. 94 Sb. z. a n., o nové soustavě drobných peněz, „Sbírka zákonů”, č. 36/1937 Sb. (čá 14/1937), epravo.cz, 20 marca 1937 [dostęp 2018-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-11] (cz.).
  14. ↑ a b c Zákon ze dne 25. září 1924 o ražbě pětikorun, „Sbírka zákonů”, č. 218/1924 Sb. (čá 110/1924), epravo.cz, 25 października 1924 [dostęp 2018-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-11] (cz.).
  15. ↑ Vládní nařízení ze dne 17. července 1925 o vydání pětikorun kovových, „Sbírka zákonů”, č. 168/1925 Sb. (čá 68/1925), epravo.cz, 23 lipca 1925 [dostęp 2018-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-11] (cz.).
  16. ↑ Zákon ze dne 22. června 1928 o soustavě drobných mincí, „Sbírka zákonů”, č. 103/1928 Sb. (čá 35/1928), epravo.cz, 9 lipca 1928 [dostęp 2018-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-11] (cz.).
  17. ↑ Vyhláška ministra financí ze dne 10. září 1929 o vydání stříbrných pětikorun, „Sbírka zákonů”, č. 129/1929 Sb. (čá 47/1929), epravo.cz, 14 września 1929 [dostęp 2018-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-11] (cz.).
  18. ↑ Vyhláška ministra financí ze dne 24. března 1931 o stažení niklových pětikorun, „Sbírka zákonů”, č. 46/1931 Sb. (čá 21/1931), epravo.cz, 31 marca 1931 [dostęp 2018-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-11] (cz.).
  19. ↑ a b Ladislav Panoc, Slovenská korunová mena rokov 1939 – 1945, „Humenský Numizmatik” (2), Humenné: Slovenská numizmatická spoločnosť, 2009, s. 9 [dostęp 2018-06-18].
  20. ↑ Marcel Pecník, Peňažníctvo na Slovensku v rokoch 1939-1945, [w:] Slovenská republika 1939-1945 očami mladých historikov, Bańska Bystrzyca: Uniwersytet Mateja Bela, 2005, s. 67 [dostęp 2018-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-15] (słow.).
  21. ↑ Vyhláška ministra financí ze dne 5. května 1941 o stažení korunových mincí a niklových pětikorun, „Sbírka zákonů”, č. 164/1941 Sb. (čá 51/1941), epravo.cz, 9 maja 1941 [dostęp 2018-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-11] (cz.).
  22. ↑ Vyhláška ministra financí ze dne 4. července 1945 o obnovení platnosti drobných mincí československé měny po 5 K z čistého niklu, po 1 K, 50 a 20 haléřích ze spěže (bronzu) niklové a po 10 haléřích ze směsi mědi se zinkem, „Sbírka zákonů”, č. 24/1945 Sb. (čá 11/1945), epravo.cz, 12 lipca 1945 [dostęp 2018-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-11] (cz.).
  23. ↑ Vyhláška ministra financí ze dne 6. května 1947 o stažení některých drobných mincí československé měny, „Sbírka zákonů”, č. 73/1947 Sb. (čá 37/1947), epravo.cz, 17 maja 1947 [dostęp 2018-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-11] (cz.).
  24. ↑ Vyhláška ministra financí ze dne 21. května 1947 o ražbě a vydání dvoukorun, „Sbírka zákonů”, č. 78/1947 Sb. (čá 39/1947), epravo.cz, 27 maja 1947 [dostęp 2018-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-11] (cz.).
  25. ↑ a b c Raritní československá mince 5 Kčs 1952, [w:] Radek Havel, Raritní československé oběžné mince, Praga: AUREA Numismatika, 2013, ISBN 978-80-260-3794-1 [dostęp 2018-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-24] (cz.).
  26. ↑ Zákon ze dne 30. května 1953 o peněžní reformě, „Sbírka zákonů”, č. 41/1953 Sb. (čá 25/1953), epravo.cz, 30 maja 1953 [dostęp 2018-05-11] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-11] (cz.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=5_koron_czechosłowackich_(1925)&oldid=66049825”