Anna Dolińska
Anna Dolińska (ur. 2 października 1909 w Wilnie, zm. 23 kwietnia 2005 w Gorzowie) – polska „Sprawiedliwa wśród Narodów Świata”.
| Data i miejsce urodzenia |
2 października 1909 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
23 kwietnia 2005 |
| Narodowość |
polska |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujMłodzieńcze lata
edytujOjcem Anny był Adam Wiślański Seidler, aktor wileński. Matką zaś, Stanisława Koziełł-Poklewska, która wywodziła się z ziemiaństwa kresowego. Miała starszego o osiem lat brata[1].
Uczęszczała do szkoły polskiej w Wilnie, a potem do państwowego Gimnazjum im. Elizy Orzeszkowej gdzie uzyskała w 1929 r. świadectwo dojrzałości. Szybko wyszła za mąż za Edwarda Dolińskiego, zawodowego oficera i w rok po maturze, już jako mężatka, rozpoczęła studia na Uniwersytecie Stefana Batorego. Uzyskała dyplom magistra filozofii w zakresie filologii klasycznej (1936 r.). Zdążyła popracować trzy lata jako nauczycielka i społecznie – w Białym Krzyżu. Prowadziła prace nad dysertacją doktorską[2].
II wojna światowa
edytujW trakcie II wojny światowej zaangażowała się w ruch oporu i pomagała ludności żydowskiej. Jak sama wspominała po latachː
Po wybuchu wojny, pracując oficjalnie jako trykotarka, rozpoczęłam pracę w tajnym nauczaniu od stycznia 1940 roku, tj. od momentu powstania tajnych kompletów. [...] Z tajną organizacją wojskową miałam kontakty od początku wojny, ale zaprzysiężona zastałam w r. 1941 jako łączniczka ppłka Leona Koplewskiego, komendanta Garnizonu Wilno („Dwór”). Moje mieszkanie (ul. Filarecka 10/2) było wykorzystywane jako punkt spotkań Komendy Garnizonu z Komendą Okręgu („Wiano”). Jako łączniczka „Dworu” brałam udział w operacji OSTRA BRAMA. Po 17 lipca [czyli po przejęciu władzy przez ZSRR] nadal pełniłam obowiązki łączniczki „Dworu”, teraz pod komendą Władysława Zarzyckiego i w jego mieszkaniu, w trakcie pełnienia obowiązków służbowych, zostałam aresztowana 21 XII 1944 r[1].
W 1939 wykładała łacinę i j. francuski na tajnych kompletach, później organizowała tajne szkolnictwo w Wilnie, w 1941 wstąpiła do AK, była łączniczką komendanta miasta[3].
Przyjęła pod swój dach Franciszkę-Wandę Sawicką, której pomógł uprzednio ks. Michał Sopoćko. Choć była dla niej obcą osobą, dbała o wszystkie jej potrzeby, nie oczekując niczego w zamian. Dolińska, działaczka polskiego podziemia, zdobyła dla Sawickiej i jej męża papiery „aryjskie” oraz zaopatrzyła ich w ubrania i inne przydatne przedmioty. Dzięki temu Sawiccy opuścili Wilno i udali się do wsi Onżadowo koło Oszmiany, gdzie mieszkali jako polscy uchodźcy do czasu tereny te zostały wyzwolone przez Armię Czerwoną w lipcu 1944 r[4][5][2].
Czasy powojenne
edytujPo wojnie Dolińska została aresztowana przez NKWD za przynależność do AK i zesłana na Syberię[6]. Po zwolnieniu przeniosła się na tereny w nowych granicach Polski, gdzie odnowiła kontakt z rodziną Sawickich, którzy przenieśli się do Warszawy[2][1]. Ona sama osiadła w Gorzowie Wielkopolskim. Należała do założycieli periodyku "Stilon Gorzowski". Z gorzowskim Klubem Inteligencji Katolickiej związała się jeszcze przed jego rejestracją, w roku 1976. Była zawsze w jego zarządzie. Należała także do członków założycieli Towarzystwa Pomocy im. Brata Alberta w Gorzowie[1][3].
Anna Dolińska jest pochowana na Cmentarzu Komunalnym w Gorzowie Wielkopolskim (sektorː 38B, rządː 21, nr grobuː 3)[7].
11 lutego 1999 r. r. Instytut Jad Waszem uhonorował Annę Dolińską medalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”[2].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d W. Kurjanowicz, Anna Dolińska - Sprawiedliwa wśród Narodów Świata (1909-2005), "Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny" 2008, nr 15, s. 271-274.
- ↑ a b c d Anna Dolińska, Instytut Yad Vashem
- ↑ a b Archiwum Państwowe w Gorzowie Wielkopolskim, Spuścizna po Annie Dolińskiej
- ↑ Wspomnienie o Annie Dolińskiej z okazji 80. rocznicy utworzenia Armii Krajowej - Archiwum Państwowe w Gorzowie Wielkopolskim [online], gorzow.ap.gov.pl [dostęp 2023-09-30].
- ↑ Ratowali Żydów podczas wojny.
- ↑ Została skazana na 10 lat łagrów. Wyrok odbywała w Potmie, specłagrze o zaostrzonym reżimie, a po 10 latach zasądzono dla niej dożywotnie osiedlenie w Krasnojarskim Kraju. Dopiero w grudniu 1955 roku po 11 latach zsyłki zezwolono na jej powrót do nowej Polski.
- ↑ GROBONET - wyszukiwarka osób pochowanych - Cmentarz Komunalny w Gorzowie Wielkopolskim [online], gorzow.grobonet.com [dostęp 2023-09-30].
Bibliografia
edytuj- Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata: ratujący Żydów podczas Holocaustu: Polska, red. I. Gutman, Kraków 2009