Australijczyk Roku
Australijczyk Roku (ang. Australian of the Year) – doroczna nagroda społeczna przyznawana w Australii od 1960 roku, jako część obchodów Dnia Australii, jednego z głównych świąt państwowych, obchodzonego 26 stycznia. Gala wręczenia nagród odbywa się tradycyjnie w Canberze w przeddzień tego święta. Nagroda uważana jest za jedną z najbardziej prestiżowych w Australii, choć nie wiążą się z nią żadne gratyfikacje finansowe ani jakiekolwiek inne przywileje. Otrzymujące ją osoby stają się jednak bardzo szybko ważnymi autorytetami publicznymi[1].
.jpg)
Według organizatorów, nagroda ma za zadanie „doceniać osiągnięcia i wkład wybitnych Australijczyków”. „wskazywać wiodących obywateli, którzy są przykładem dla wszystkich” i którzy „inspirują poprzez swoje osiągnięcia i motywują do własnego wkładu w czynienie Australii lepszą”[2].
Historia edytuj
Pomysł organizacji nagłośnionego medialnie plebiscytu pojawił się w latach 50. XX wieku w środowiskach pragnących przywrócić obchodom Dnia Australii społeczne zainteresowanie, które zmniejszało się w poprzednich dekadach. W latach 1960–1975 nagroda przyznawana była w Melbourne przez kapitułę złożoną z pięciu osób, zasiadających w niej z urzędu: premiera Wiktorii, Lorda Burmistrza Melbourne, anglikańskiego arcybiskupa Melbourne, wicekanclerza (rektora) University of Melbourne oraz przewodniczącej Narodowej Rady Kobiet. Model ten sprawiał, iż o nagrodzie decydowali w całości prominenci ze stanu Wiktoria, choć dotyczyła ona całego kraju. W efekcie w 1975 nastąpił rozłam i powstanie konkurencyjnej nagrody w Canberze, której nieformalnie patronował rząd federalny Australii. Po czterech latach równoległego działania obu kapituł, zawarto kompromis, w wyniku którego obie nagrody połączono, zaś nadzór nad nimi przejęła Narodowa Rada Dnia Australii, która wprowadziła zupełnie nowy system przyznawania wyróżnień.
Kategorie i sposób przyznawania edytuj
Obecnie oprócz kategorii głównej (Australijczyk Roku) istnieją trzy kategorie dodatkowe: Młody Australijczyk Roku (od 1979, dla osób w wieku 16–30 lat), Starszy Australijczyk Roku (od 1999, dla osób mających co najmniej 60 lat) i Lokalny Bohater Australii (od 2003, dla osób szczególnie zasłużonych dla społeczności lokalnych).
Zgłosić kandydata do nagrody może każdy, np. za pośrednictwem formularza on-line, przy czym organizatorzy publikują kryteria, które powinni spełniać kandydaci. Następnie odbywa się etap regionalny plebiscytu, podczas którego w każdym stanie i terytorium Australii jury złożone z wybitnych przedstawicieli różnych dziedzin życia wyłania zwycięzców w każdej kategorii dla tego stanu lub terytorium. Następnie wybrane w podobny sposób jury ogólnokrajowe wskazuje zwycięzców federalnych spośród laureatów stanowych i terytorialnych.
Lista wyróżnionych edytuj
Australijczyk Roku edytuj
| rok | laureat | stan/terytorium | działalność |
|---|---|---|---|
| 1960 | Frank Macfarlane Burnet | Wiktoria | laureat Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny |
| 1961 | Joan Sutherland | Nowa Południowa Walia | śpiewaczka operowa |
| 1962 | Jock Sturrock | Wiktoria | żeglarz |
| 1963 | John Carew Eccles | Wiktoria | laureat Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny |
| 1964 | Dawn Fraser | Nowa Południowa Walia | pływaczka |
| 1965 | Robert Helpmann | Australia Południowa | aktor, tancerz, choreograf |
| 1966 | Jack Brabham | Nowa Południowa Walia | kierowca wyścigowy |
| 1967 | The Seekers | Wiktoria | zespół muzyczny |
| 1968 | Lionel Rose | Wiktoria | bokser |
| 1969 | Richard Casey | Queensland | polityk, gubernator generalny Australii |
| 1970 | Norman Thomas Gilroy | Nowa Południowa Walia | duchowny katolicki, pierwszy australijski kardynał |
| 1971 | Evonne Goolagong | Nowa Południowa Walia | tenisistka |
| 1972 | Shane Gould | Nowa Południowa Walia | pływaczka |
| 1973 | Patrick White | Nowa Południowa Walia | pierwszy australijski laureat Literackiej Nagrody Nobla |
| 1974 | Bernard Heinze | Wiktoria | muzyk, dyrygent |
| 1975 (Melbourne) | John Warcup Cornforth | Nowa Południowa Walia | laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii |
| 1975 (Canberra) | Alan Stretton | Wiktoria | dowódca akcji ratunkowej po cyklonie „Tracy” (1974) |
| 1976 | Edward Dunlop | Wiktoria | lekarz, przywódca australijskich jeńców w czasie II wojny światowej |
| 1977 (Melbourne) | Raigh Roe | Australia Zachodnia | przewodnicząca Związku Kobiet Wiejskich |
| 1977 (Canberra) | Murray Tyrrell | Wiktoria | urzędnik państwowy, działacz ekologiczny |
| 1978 (Melbourne) | Galarrwuy Yunupingu | Terytorium Północne | działacz aborygeński |
| 1978 (Canberra) | Alan Bond | Nowa Południowa Walia | przedsiębiorca, sponsor żeglarstwa |
| 1979 (Melbourne) | Harry Butler | Australia Zachodnia | przyrodnik, działacz ekologiczny |
| 1979 (Canberra) | Neville Bonner | Queensland | pierwszy aborygeński senator federalny |
| 1980 | Manning Clark | Australijskie Terytorium Stołeczne | historyk |
| 1981 | John Crawford | Nowa Południowa Walia | ekonomista |
| 1982 | Edward Williams | Queensland | przewodniczący Komitetu Organizacyjnego Igrzysk Wspólnoty Narodów w Brisbane |
| 1983 | Robert de Castella | Australijskie Terytorium Stołeczne | biegacz-maratończyk |
| 1984 | Lowitja O’Donoghue | Australia Południowa | działaczka aborygeńska |
| 1985 | Paul Hogan | Nowa Południowa Walia | aktor |
| 1986 | Dick Smith | Nowa Południowa Walia | przedsiębiorca, pasjonat lotnictwa, filantrop |
| 1987 | John Farnham | Wiktoria | piosenkarz i muzyk |
| 1988 | Kay Cottee | Nowa Południowa Walia | żeglarka |
| 1989 | Allan Border | Nowa Południowa Walia | krykiecista |
| 1990 | Fred Hollows | Nowa Południowa Walia | lekarz i działacz humanitarny |
| 1991 | Peter Hollingworth | Wiktoria | duchowny anglikański, działacz społeczny |
| 1992 | Mandawuy Yunupingu | Terytorium Północne | muzyk i działacz aborygeński |
| 1994 | Ian Kiernan | Nowa Południowa Walia | działacz ekologiczny |
| 1995 | Arthur Boyd | Nowa Południowa Walia | artysta malarz |
| 1996 | John Yu | Nowa Południowa Walia | lekarz pediatra, dyrektor szpitala dziecięcego |
| 1997 | Peter Doherty | Queensland | laureat Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny |
| 1998 | Cathy Freeman | Queensland | lekkoatletka |
| 1999 | Mark Taylor | Nowa Południowa Walia | krykiecista |
| 2000 | Gustav Nossal | Wiktoria | lekarz immunolog, działacz społeczny |
| 2001 | Peter Cosgrove | Nowa Południowa Walia | generał, dowódca sił pokojowych w Timorze Wschodnim |
| 2002 | Patrick Rafter | Queensland | tenisista |
| 2003 | Fiona Stanley | Australia Zachodnia | lekarz epidemiolog |
| 2004 | Steve Waugh | Nowa Południowa Walia | krykiecista |
| 2005 | Fiona Wood | Australia Zachodnia | chirurg plastyczna, specjalistka leczenia oparzeń |
| 2006 | Ian Frazer | Queensland | lekarz immunolog, wynalazca szczepionki na raka szyjki macicy |
| 2007 | Tim Flannery | Nowa Południowa Walia | przyrodnik, badacz zmian klimatu |
| 2008 | Lee Kernaghan | Queensland | muzyk country |
| 2009 | Michael Dodson | Australijskie Terytorium Stołeczne | prawnik, działacz aborygeński |
| 2010 | Patrick McGorry | Wiktoria | lekarz psychiatra, ekspert w zakresie zdrowia psychicznego młodzieży |
| 2011 | Simon McKeon | Wiktoria | działacz społeczny |
| 2012 | Geoffrey Rush | Wiktoria | aktor |
| 2013 | Ita Buttrose | Nowa Południowa Walia | dziennikarka i przedsiębiorca |
| 2014 | Adam Goodes | Nowa Południowa Walia | zawodnik futbolu australijskiego |
| 2015 | Rosie Batty | Wiktoria | działaczka społeczna |
| 2016 | David Morrison | Australijskie Terytorium Stołeczne | generał, emerytowany dowódca Australian Army |
| 2017 | Alan Mackay-Sim | Queensland | naukowiec (biomedycyna) specjalizujący się w leczeniu urazów rdzenia kręgowego |
| 2018 | Michelle Simmons | Nowa Południowa Walia | naukowiec specjalizująca się w zagadnieniach mechaniki kwantowej |
| 2019 | Craig Challen Richard Harris |
Australia Zachodnia Australia Południowa |
nurkowie jaskiniowi uczestniczący w akcji ratunkowej w jaskini Tham Luang |
| 2020 | James Muecke | Australia Południowa | chirurg okulista, założyciel Sight for All |
| 2021 | Grace Tame | Tasmania | rzecznik ofiar napaści na tle seksualnym |
| 2022 | Dylan Alcott | Wiktoria | paraolimpijczyk, rzecznik praw osób niepełnosprawnych |
Przypisy edytuj
- ↑ David Marr: Brains trump brawn in idealised picture of an outdoor nation. smh.com.au, 2012-01-26. [dostęp 2012-03-10]. (ang.).
- ↑ About the Awards. australianoftheyear.org. [dostęp 2012-03-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-16)]. (ang.).
Bibliografia edytuj
- Strona oficjalna nagród (ang.)