Bazylika Santissimo Salvatore w Pawii

rzymskokatolicka świątynia w Pawii, Włochy

Bazylika Santissimo Salvatore (Bazylika Najświętszego Zbawiciela) – rzymskokatolicki kościół w Pawii pod wezwaniem Najświętszego Zbawiciela. Jest kościołem parafialnym parafii Santissimo Salvatore. Administracyjnie należy do diecezji Pawii[1].

Bazylika Santissimo Salvatore
Basilica del Santissimo Salvatore
kościół parafialny
Ilustracja
Fasada świątyni
Państwo

 Włochy

Miejscowość

Pawia

Adres

Basilica del Santissimo Salvatore,
Via Riviera 20,
27100 Pavia

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

Kościół łaciński

Diecezja Pawii

bazylika mniejsza

od tytuł zwyczajowy

Wezwanie

Najświętszego Zbawiciela

Położenie na mapie Lombardii
Mapa konturowa Lombardii, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Bazylika Santissimo Salvatore”
Położenie na mapie Włoch
Mapa konturowa Włoch, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Bazylika Santissimo Salvatore”
Ziemia45°11′16″N 9°08′20″E/45,187778 9,138889
Strona internetowa

Ufundowany w połowie VII wieku przez króla Longobardów, Ariperta I jako kaplica grobowa dla niego i jego następców. W II połowie X wieku cesarzowa Świętego Cesarstwa Rzymskiego, Adelajda Burgundzka, osadziła w przykościelnym klasztorze benedyktynów, którzy na przełomie XV i XVI wieku zbudowali obecny kościół, nadając mu formy przejściowe od gotyku do renesansu. Kościół nosi zwyczajowy tytuł bazyliki. Potocznie nazywany jest San Mauro.

Historia

edytuj

Pierwotny kościół

edytuj

Kompleks kościelno-klasztorny San Salvatore po raz pierwszy wymienił Paweł Diakon w swojej Historii Longobardów, przypisując jego fundację królowi Longobardów Aripertowi I, panującemu w latach 653–661; według Diakona kościół był miejscem pochówku Ariperta i jego następców: Perktarita (zmarłego w roku 688), Kuninkperta (zmarłego w roku 700) i Ariperta II (zmarłego w roku 712). Kompleks kościelno-klasztorny został zbudowany poza murami miejskimi. Ufundowanie San Salvatore jako kościoła pogrzebowego odzwierciedlało ówczesną pozycję Pawii jako stolicy królestwa Longobardów; w latach 569–774 założono wewnątrz murów miejskich co najmniej 21 kościołów i klasztorów, z których 8 było fundacjami królewskimi[2]. Kościół, nierozerwalnie związany z monarchią longobardzką, w epoce karolińskiej stopniowo tracił na znaczeniu. W tym czasie miejscem pochowków królewskich stał się Mediolan, ulubione miasto Karola Wielkiego, wymienione w jego testamencie jako jedna z trzech głównych siedzib biskupich w jego imperium[3]. W 924 roku na Pawię najechali Węgrzy, a zakonnicy, ze względów bezpieczeństwa, zmuszeni byli opuścić klasztor. Około 962 roku cesarzowa Świętego Cesarstwa Rzymskiego, Adelajda Burgundzka postanowiła odbudować kościół i klasztor[4], osadzając w tym ostatnim benedyktynów i powierzając sprawy organizacyjne Majolowi, opatowi z Cluny[5]. Dwie bulle papieża Jana XIII oraz różne przywileje, wydane przez Adelajdę i jej następców, Ottona II i Ottona III wyznaczyły nową strukturę instytucjonalną i własnościową klasztoru, które stały się podstawą jego potęgi gospodarczej między XI a XII wiekiem[3]. Kolejne przywileje oraz liczne posiadłości gwarantowały klasztorowi dobrobyt nawet w okresie trudności między XIV a XV wiekiem. W 1436 roku papież Eugeniusz IV połączył klasztor San Salvatore z opactwem Santa Giustina w Padwie[6].

Reforma benedyktyńska i budowa nowego kościoła

edytuj

W 1451 roku z inicjatywy biskupa Ludovica Barba wprowadzono reformę duchowości benedyktyńskiej[6]. W 1453 roku przeor opactwa San Sisto z Piacenzy przejął San Salvatore, rozpoczynając okres wielkiej rozbudowy i przekształcenia kompleksu kościelno-klasztornego. Z napisu na drzwiach kapituły wynika, iż prace te ukończono w roku 1467. Nie ma pewności, czy napis ten odnosi się do zakończenia wszystkich prac w całym zespole kościelno-klasztornym, czy tylko w kościele. Nie jest jasne, kiedy podjęto decyzję o budowie nowego kościoła. Wzniesiono go między 1497 rokiem a pierwszymi latami XVI wieku[7]. Inauguracja ołtarza głównego w 1504 roku oznaczała zakończenie budowy nowego, renesansowego kościoła. Stary kościół rozebrano w 1511 roku[6]. Nowy kościół został wzniesiony na planie krzyża łacińskiego jako świątynia trzynawowa z rzędem kaplic w nawach bocznych, z ośmioboczną kopułą (tzw. tiburium) nad skrzyżowaniem naw i parą kaplic po obu stronach prezbiterium. Kościół ten nawiązywał do tradycji wielkich budowli gotyckich połowy XV wieku, ale jego architektura okazała się dość innowacyjna, jeśli chodzi o formę i proporcje architektoniczne, równowagę przestrzenną i rozwiązania techniczne, których wyrazem stała się obszerna nawa główna, dominująca nad niskimi kaplicami[8]. W 1585 roku do nowego kościoła przeniesiono szczątki króla Ariperta I i cesarzowej Adelajdy[7].

W pierwszej połowie XVIII wieku kompleks kościelno-klasztorny przeszedł gruntowną renowację, widoczną zarówno w dekoracjach kościoła, jak w detalach architektonicznych klasztoru, zwłaszcza w dużych oknach, wstawionych w celu lepszego doświetlenia cel na parterze, za arkadami krużganków[9]. W 1782 roku klasztor został zniesiony, przechodząc pod jurysdykcję austriacką. W XIX wieku kompleks kościelno-klasztorny został przekazany na cele wojskowe. Po 1868 roku kościół stał się przedmiotem debaty w łonie służb konserwatorskich, której celem było ponownie otwarcie go dla kultu, co ostatecznie nastąpiło w 1900 roku wraz z wypłatą rekompensaty Ministerstwu Wojny, w gestii którego się znajdował[7]. Kościół został odnowiony staraniem kardynała Agostina Riboldiego i 21 maja 1901 roku ponownie otwarty dla kultu. W 1929 roku stał się kościołem parafialnym[4]. Klasztor natomiast do 1992 roku pozostawał w gestii wojska. Po jego wyprowadzce pojawiła się propozycja, promowana przez wszystkich księży parafialnych i rady duszpasterskie, przejęcia części kompleksu klasztornego, położonego najbliżej kościoła, przez parafię i adaptowania go na siedzibę Caritasu i ośrodek opieki duszpasterskiej[10].

Architektura i wystrój wnętrza

edytuj

Bazylika Najświętszego Zbawiciela należy do najbardziej interesujących zabytków miasta nie tylko z uwagi na architekturę, ukazującą przejście od gotyku do renesansu, ale także ze względu na bogaty wystrój wnętrza. Wystrój pochodzi z początku XVI wieku i ma charakter renesansowy: składają się na nie freski, groteskowe motywy, fryzy z aniołami, tonda i portrety mnichów na belkach, wyobrażenia proroków w absydzie i Doktorów Kościoła w lunetach[11].

Prezbiterium

edytuj

Kamienny ołtarz w prezbiterium został wyrzeźbiony i ozdobiony reliefami w 1504 roku przez Antonia da Novara. Dekorację malarską tej części kościoła stanowią freski z początku XVI wieku, przedstawiające proroków, Doktorów Kościoła i Ewangelistów oraz duże obrazy z końca XVII wieku. Drewniane stalle pochodzą z VIII wieku[11].

Kaplica San Benedetto

edytuj

Kaplica San Benedetto, znajdująca się z lewej strony prezbiterium, jest poświęcona św. Benedyktowi. Fresk centralny przedstawia świętego w towarzystwie jego pierwszych uczniów, św. Placyda i św. Maura. Tematem ikonograficznym fresków na ścianach są epizody z życia świętego i jego cuda[11].

Kaplica San Martino

edytuj

Kaplica San Martino znajduje się z prawej strony prezbiterium i jest poświęcona św. Marcinowi, który spędził młodość w Pawii, gdzie również otrzymał wykształcenie i rozpoczął karierę wojskową. Tematem dekoracji malarskiej w lunetach i na ścianach są sceny z jego życia[11].

Kaplica San Mauro

edytuj

Kaplica San Mauro, piąta po prawej stronie, poświęcona jest św. Maurowi. Obrazy na ścianach kaplicy przedstawiają epizody z jego życia. Nieformalna nazwa bazyliki (San Mauro) nawiązuje do wyjątkowej czci, jakiej ten święty doznawał w Pawii[11].

Kaplica San Maiolo

edytuj

Kaplica San Maiolo, pierwsza w lewej nawie, poświęcona została św. Majolowi. Wystrój malarski, dzieło Bernardina Lanzaniego, stanowią epizody z życia świętego[11].

Kaplica Sant’Antonio Abate

edytuj

Kaplica Sant’Antonio Abate, czwarta w lewej nawie, poświęcona św. Antoniemu Opatowi, udekorowana została freskami przedstawiającymi sceny z jego życia, w tym kuszenie przez diabła[11].

Klasztor

edytuj

Kompleks klasztorny zbudowany jest głównie wokół dwóch czworokątnych dziedzińców, usytuowanych po zachodniej stronie kościoła. Pomiędzy zachodnią częścią kościoła a północnym dziedzińcem kompleksu znajduje się jeszcze jeden, niewielki klasztor. Na zachód od głównego krużganku znajduje się, poprzecznie usytuowany, budynek byłego refektarza. W południowej części obszaru położone są XIX-wieczne budynki, wykorzystywane jako warsztaty, magazyny i garaże. Wszystkie budynki kompleksu są dwukondygnacyjne, jedynie część zachodnia głównego klasztoru jest trzykondygnacyjna[11].

Przypisy

edytuj
  1. Parrocchia Santissimo Salvatore: Parrocchia di Santissimo Salvatore. www.parrocchiemap.it. [dostęp 2018-04-18]. (wł.).
  2. Majocchi 2014 ↓, s. 24–25.
  3. a b Majocchi 2014 ↓, s. 28.
  4. a b Parrocchia Santissimo Salvatore: Basilica. www.santissimosalvatore.pv.it. [dostęp 2018-04-19]. (wł.).
  5. Parrocchia Santissimo Salvatore: La storia. www.santissimosalvatore.pv.it. [dostęp 2018-04-19]. (wł.).
  6. a b c Mazzilli Savini 2014 ↓, s. 99.
  7. a b c Lombardia Beni Culturali: Monastero di S. Salvatore - complesso. www.lombardiabeniculturali.it. [dostęp 2018-04-19]. (wł.).
  8. Mazzilli Savini 2014 ↓, s. 68.
  9. WebDiocesi: San Salvatore. www.webdiocesi.chiesacattolica.it. [dostęp 2018-04-19]. (wł.).
  10. Parrocchia Santissimo Salvatore: Il Piccolo Chiostro per una grande comunità. www.santissimosalvatore.pv.it. [dostęp 2018-04-19]. (wł.).
  11. a b c d e f g h Pavia Tour: San Salvatore. www.paviatour.it. [dostęp 2018-04-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-20)]. (wł.).

Bibliografia

edytuj