Biały krzyż (piosenka)

Biały krzyż – piosenka Czerwonych Gitar napisana w 1968 roku. Autorem jej słów jest Janusz Kondratowicz, muzyki – Krzysztof Klenczon. Piosenka zapewniła zespołowi nagrodę Ministra Kultury i Sztuki na VII Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu w 1969 roku.

Biały krzyż
Ilustracja
Mogiła nieznanego żołnierza
Wykonawca utworu
Czerwone Gitary
Wydany

1968

Nagrywany

1968

Twórca

muzyka: Krzysztof Klenczon
tekst: Janusz Kondratowicz

Historia

edytuj

Krzysztof Klenczon skomponował „Biały krzyż”, aby upamiętnić swego ojca, Czesława Klenczona, żołnierza Armii Krajowej i uczestnika polskiego podziemia antykomunistycznego w okresie powojennym. W 1945, gdy Krzysztof Klenczon miał trzy lata, Czesława Klenczona zatrzymał Urząd Bezpieczeństwa, jednak udało mu się uciec i przez kolejnych 11 lat ukrywał się na Pomorzu. Do rodziny powrócił jesienią 1956. Siostra gitarzysty opowiadała, że "ojciec po powrocie do domu zamykał się z synem w pokoju i całą noc opowiadał – jakby chciał nadrobić w ten sposób lata rozłąki". Gdy po 1968 r. komunistyczna cenzura zaczęła promować w głównym nurcie wątki partyzanckie, powstał „Biały krzyż”[1].

Inspiracją dla autora tekstu Janusza Kondratowicza był napotkany w zakopiańskim lesie brzozowy krzyż bez tabliczki, charakterystyczny element polskiego krajobrazu[2]. Skromnym krzyżem z brzozowego drewna często oznaczano partyzanckie mogiły, nieraz – bezimienne. Tekst piosenki wprost mówi o pamięci o poległych w boju, pochowanych w tych bezimiennych mogiłach. Brak w nim odniesienia do przynależności organizacyjnej poległych, co z jednej strony nadawało mu ponadczasowości i uniwersalizmu, z drugiej pozwoliło uniknąć kłopotów z cenzurą[potrzebny przypis].

Na końcu utworu brzmi melodia pieśni partyzanckiej Rozszumiały się wierzby płaczące[potrzebny przypis].

Wykonawcy

edytuj

Piosenkę wykonywali również między innymi (kolejność alfabetyczna): Stan Borys, Piotr Cugowski, Artur Gadowski, Jerzy Grunwald, Irydion, Andrzej Lampert, Justyna Steczkowska.

Piosenkę podczas Koncertu dla Niepodległej 10 listopada 2018 na Stadionie Narodowym w Warszawie dla 37-tysięcznej publiczności wykonali: Skubas, Jan Radwan i Maciej Starnawski[3].

Przypisy

edytuj
  1. Jan Pospieszalski, Tajemnica „Białego krzyża” [online], niezalezna.pl, 1 marca 2014 [dostęp 2023-03-01].
  2. Ryszard Wolański, Krzysztof Klenczon. Wspomnienie i piosenki, Warszawa: Wydawnictwo Lester, 1996, ISBN 83-86749-05-9, OCLC 749689365.
  3. Koncert dla Niepodległej Stadion Narodowy 10 listopada - program występów [online], www.eska.pl, 11 listopada 2018 [dostęp 2021-03-01].