Wikipedia

Bitwa nad Chałchin-Goł

bitwa radziecko-japońska w 1939 roku

Bitwa nad Chałchin-Goł – bitwa stoczona w dniach 11 maja-16 września 1939 roku nad rzeką Chałchin-Goł pomiędzy japońską Armią Kwantuńską a wojskami mongolskimi i Armii Czerwonej, rozpoczęta atakiem Japończyków na Mongolską Republikę Ludową[2]. Zwycięska dla Armii Czerwonej bitwa przez Iana Vernona Hogga została uznana za największą klęskę w historii armii japońskiej[3][4]. W konsekwencji Japończycy starali się unikać konfrontacji z Armią Czerwoną w czasie II wojny światowej, podpisany został również radziecko-japoński pakt o nieagresji[5].

Bitwa nad Chałchin-Goł
Radziecko-japońskie walki graniczne
Ilustracja
Mongolska piechota w czasie bitwy nad Chałchin-Goł
Czas

11 maja – 16 września 1939

Miejsce

rejon rzeki Chałchin-Goł

Terytorium

Mongolska Republika Ludowa

Przyczyna

atak wojsk japońskich na Mongolię

Wynik

zwycięstwo ZSRR i Mongolii

Strony konfliktu
 ZSRR
 Mongolia 		 Japonia
Dowódcy
Nikołaj Feklenko
Gieorgij Żukow
Grigorij Sztern
Chorlogijn Czojbalsan 		Michitarō Komatsubara
Masaomi Yasuoka(inne języki)
Siły
pocz. września:
57 000 żołnierzy,
542 działa,
498 czołgów,
385 samochodów pancernych,
515 samolotów 		pocz. września:
75 000 żołnierzy,
500 dział,
182 czołgi,
300 samolotów
Straty
9703 zabitych[1],
15 251 rannych,
pow. 3000 chorych 		8440 zabitych,
8766 rannych,
3000 wziętych do niewoli
Położenie na mapie Mongolii
Mapa konturowa Mongolii, blisko prawej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
47°43′49″N 118°35′24″E/47,730278 118,590000
Multimedia w Wikimedia Commons
Znaczek upamiętniający bitwę nad Chałchin-Goł

Przebieg walk

edytuj

Do pierwszego starcia doszło 11 maja 1939 roku, ponieważ tego dnia armia japońska zaatakowała Mongolską Republikę Ludową. Japończycy uderzyli niewielkimi siłami, które wypchnęły pododdziały mongolskie za rzekę. Wyprowadzony kontratak odrzucił Japończyków. Kolejny atak nastąpił 28 maja po zbombardowaniu przeprawy oraz miejsc dyslokacji wojsk radzieckich i mongolskich. Tym razem zaatakowały większe siły japońskie, wsparte kilkoma samochodami pancernymi z zamiarem okrążenia i zniszczenia pododdziałów armii mongolskiej i Armii Czerwonej na północ od rzeki Chałchin-Goł. Atak przeprowadzony przez oddziały japońskie na 20 km odcinku frontu został powstrzymany[6][2], ale Armia Czerwona straciła 138 żołnierzy zabitych i zaginionych oraz 198 rannych. Zniszczonych zostało 10 samochodów pancernych. Poległ dowódca 6 Dywizji Kawalerii. Wegług danych japońskich w czasie walk zabitych zostało 290 żołnierzy japońskich wśród których był też podpułkownik Azuma[7]. Użycie małych sił, wynikało z tego powodu, że Japończycy jedynie sondowali jak poważnie Związek Radziecki traktuje pakt o wzajemnej pomocy podpisany z Mongolią[4].

Straty i niepowodzenia Armii Czerwonej spowodowały, że na inspekcję do Mongolii wysłano komdiwa Gieorgija Żukowa[8], a zagrożenie ze strony Japonii było jednym z czynników który wpłynął na zawarcie przez Związek Radziecki paktu z III Rzeszą, zwanego paktem Ribbentrop-Mołotow[9]. Natomiast Japoński Cesarski Sztab Generalny wyraził zaniepokojenie działaniami Armii Kwantuńskiej i zdecydował o wysłaniu obserwatora, mającego załagodzić konflikt. Kiedy informacja dotarła do generała dywizji Michitaro Komatsubary(inne języki)[10], zdecydował się on przyspieszyć działania, zanim zostanie powstrzymany. Doszło do walk w rejonie góry Bain-Cagan w dniach 3-5 czerwca[2]. Rankiem 27 czerwca japońskie lotnictwo zbombardowało radzieckie bazy wojskowe i lotniska w Mongolii.

W nocy z 30 czerwca na 1 lipca 1939 roku duże siły japońskie sforsowały rzekę. Składały się one z 7 Dywizji Piechoty i elementów 23 Dywizji Piechoty, licząc 38 000 żołnierzy, 310 dział, 135 czołgów i 225 samolotów. W rejonie góry Baian-Cagan (Bajan Cagaan) doszło do ciężkiego boju spotkaniowego, który ukazał przewagę radzieckich jednostek pancernych nad japońskimi[11]. W tym czasie oddziałami Armii Czerwonej i Mongolskiej Armii Ludowo-Rewolucyjnej dowodził komdiw Żukow, który na stanowisku dowódcy zastąpił komdiwa Nikołaja Feklenkę[12][11].

Japończycy zajęli górę i oskrzydlili radzieckie siły, wobec czego oddziały Armii Czerwonej wyprowadziły kontratak i po trzech dniach ciężkich walk odepchnęły Japończyków za rzekę[2]. Ponowny atak 23 lipca również zakończył się klęską Japończyków. Przerwę w działaniach Japończycy wykorzystali do wzmocnienia swoich sił. Sformowali 6 Armię liczącą 65 000 żołnierzy, 182 czołgi i 300 samolotów. Powiększeniu uległy także siły Armii Czerwonej. Liczyły 57 000 żołnierzy, 498 czołgów, 542 działa i 515 samolotów. 20 sierpnia 1939 roku o godz. 5:45, Armia Czerwona pod dowództwem Gieorgija Żukowa ruszyła do natarcia. Zostało ono poprzedzone nalotami bombowców oraz trzygodzinnym ostrzałem artyleryjskim.

Wojska japońskie stawiły Armii Czerwonej silny opór. Wobec niedostatecznej ilości broni przeciwpancernej, Japończycy do walk z radzieckimi czołgami wykorzystywali miny, a nawet butelki z benzyną[13]. Wielokrotnie dochodziło do walki wręcz. Po czterech dniach zażartych walk, wojska japońskie zostały okrążone, a po kolejnym tygodniu zniszczone. Pełne zwycięstwo Armia Czerwona nad wojskami japońskimi odniosła 20 sierpnia[14]. W ciągu 3 miesięcy walk, straty radzieckie wyniosły (według obecnie dostępnych danych archiwalnych) ok. 28 000 żołnierzy zabitych, zaginionych, rannych i chorych[15]. Straty japońskie wyniosły (według ówczesnych oficjalnych deklaracji strony japońskiej, dane archiwalne nadal nie są znane) ok. 17 000 zabitych i rannych. Radzieckie źródła podają znacznie większe straty strony japońskiej: 45 000 zabitych i 3000 wziętych do niewoli[16]. Największych strat doznała japońska 23 Dywizja Piechoty, która straciła 73% swojego stanu[11]. Decydującą rolę w osiągnięciu zwycięstwa przez Armię Czerwoną miało użycie przez gen. Żukowa w bitwie prawie pięciuset czołgów (wśród których były: BT-5, BT-7 i T-26[11]), które sprawnie współdziałały z lotnictwem[17].

Następstwa

edytuj

Klęska nad Chałchin-Goł przesądziła o kierunku dalszej ekspansji japońskiej i rewizji polityki względem Związku Radzieckiego. Japońskie dowództwo zrezygnowało z ekspansji w kierunku Syberii, stawiając na podboje w Azji Południowej[17], w tym na opanowanie rejonów zasobnych w surowce mineralne. Porażka Japończyków była istotna dla losów II wojny światowej, gdy w grudniu 1941 roku Japończycy odmówili wsparcia III Rzeszy podczas bitwy o Moskwę (kiedy przewaga Armii Czerwonej stopniała do około 5 dywizji) i gen. Żukow mógł przerzucić pod Moskwę wypoczęte dywizje syberyjskie. O tym, że po klęsce nad Chałchin-Goł władze Japonii ostatecznie zrezygnowały z atakowania Związku Radzieckiego od strony Syberii, poinformował Józefa Stalina agent Richard Sorge[18]. Sprawne i zręczne wykorzystanie jednostek pancernych w bitwie nad Chałchin-Goł przez gen. Żukowa, przyspieszyło jego karierę wojskową w Armii Czerwonej[11]. Wzrósł jego autorytet, został też nagrodzony tytułem Bohatera Związku Radzieckiego[17]. Początkowe niepowodzenia Armii Czerwonej w walkach z armią japońską miały wpływ na zawarcie 23 sierpnia 1939 roku paktu między Związkiem Radzieckim a III Rzeszą, zawierając go Józef Stalin starał się zabezpieczyć ZSRR od wojny na dwa fronty[9].

Galeria

edytuj
  •  
    Mongolska kawaleria na Chałchin-Goł
  •  
    Czołg japoński Typ 95 Ha-Go zdobyty przez żołnierzy radzieckich podczas bitwy
  •  
    Żołnierze japońscy forsujący rzekę Chałchin-Goł

Przypisy

edytuj
  1. ↑ M. Kolomiets "Boi u reki Khalkhin-Gol" Frontovaya Illyustratsia (2002)
  2. ↑ a b c d Plikus (kier.) 1968 ↓, s. 88.
  3. ↑ Kamenir 2010 ↓, s. 44.
  4. ↑ a b Hogg 1997 ↓, s. 42.
  5. ↑ Palmowski 2008 ↓, s. 149.
  6. ↑ Bieszanow 2013 ↓, s. 201.
  7. ↑ Bieszanow 2013 ↓, s. 202.
  8. ↑ Bieszanow 2013 ↓, s. 203.
  9. ↑ a b Grant 2012 ↓, s. 800.
  10. ↑ Bieszanow 2013 ↓, s. 199.
  11. ↑ a b c d e Hart 2017 ↓, s. 91.
  12. ↑ Bieszanow 2013 ↓, s. 203,204.
  13. ↑ Bieszanow 2013 ↓, s. 211.
  14. ↑ Sommerville 1992 ↓, s. 15.
  15. ↑ Rossija i SSSR w wojnach XX wieka. Potieri woorużonnych sił: statisticzeskoje issledowanije. Moskwa: 2001, s. 176-184. ISBN 5-224-01515-4. (ros.).
  16. ↑ Timothy Neeno, Nomonhan: The Second Russo-Japanese War [online], Military History Online [dostęp 2022-01-09] (ang.).
  17. ↑ a b c Bohun, Niewierowicz i Socha 2012 ↓, s. 11.
  18. ↑ Crowdy 2010 ↓, s. 328.

Bibliografia

edytuj
  • Tomasz Bohun, Miłosz Niewierowicz, Aleksander Socha: Dowódcy II wojny światowej. Gieorgij Żukow. Warszawa: 2012. ISBN 978-83-7739-647-6.
  • Władimir Bieszanow: Twardy pancerz. Stalin-grabarz Armii Czerwonej. Warszawa: Bellona, 2013. ISBN 978-83-11-12702-9.
  • Terry Crowdy: Historia szpiegostwa i agentury. Warszawa: 2010. ISBN 978-83-11-11697-9.
  • R.G. Grant: 1001 bitew które zmieniły historię świata. Warszawa: MUZA SA, 2012. ISBN 978-83-7758-208-4.
  • Stephen Hart: Atlas wojen pancernych od 1916 roku do chwili obecnej. Czerwonak: Vesper, 2017. ISBN 978-83-7731-247-6.
  • Victor Kamenir: Krwawy trójkąt. Zagłada Armii Czerwonej na Ukrainie 1941. Warszawa: 2010. ISBN 978-83-11-11871-3.
  • Jan Palmowski: Słownik najnowszej historii świata 1900-2007. a-czecho. Warszawa: Pruszyński i Spółka, 2008. ISBN 978-83-7469-683-8.
  • Ian Vernon Hogg: Słownik bitew świata. Kraków: 1997.
  • Mikołaj Plikus (kier.): 50 lat Armii Radzieckiej. Mała kronika. Warszawa: 1968.
  • Praca zbiorowa: Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
  • Donald Sommerville: Kronika II Wojny Światowej. Kraków: 1992.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bitwa_nad_Chałchin-Goł&oldid=74804596”