Bogumił Nowotny
Bogumił Franciszek Ksawery Nowotny (ur. 3 lutego 1871 w Wieliczce, zm. 17 listopada 1960 w Castel Gandolfo) – oficer austro-węgierskiej i polskiej marynarki wojennej, pułkownik (komandor) Marynarki Wojennej i pierwszy jej dowódca.
 komandor
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | |
| Siły zbrojne | |
| Stanowiska | |
| Główne wojny i bitwy | |
| Późniejsza praca |
marynarka handlowa |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujUrodził się w Wieliczce w zaborze austro-węgierskim, był synem Bogumiła Fryderyka Nowotny (1835-1904)[1][2] radcy wyższego sądu krajowego i radcy dworu i Zofii Nowotny (1839-1924)[1][2] z domu Loegler[3]. Miał czterech braci: Kazimierza Nowotny (1863-1924)[1] adwokata, Adama Nowotny-Lachowicki-Czechowicz (1865-1936)[1] generała majora cesarskiej i królewskiej Armii, generała dywizji Wojska Polskiego, Franciszka Nowotny (1872-1924)[1] lekarza otolaryngologa, Juliana Nowotny (1876-1953)[1] prawnika, profesora UJK we Lwowie oraz UJ w Krakowie oraz siostrę Adolfinę Piela (1868-1968)[1]. W 1889 roku zdał maturę w Wyższej Szkole Realnej w Krakowie[4]. Ukończył Szkołę Aspirantów Morskich we Fiume, po czym służył w cesarskiej i królewskiej Marynarce Wojennej. Był absolwentem Akademii Marynarki Wojennej w Rijece[5]. Podczas nauki w szkole odbył rejs dookoła świata na korwecie SMS „Saida”. W latach 1901–1902 służył we Flotylli Dunajskiej. Służył następnie poza marynarką w Poselstwie Austro-Węgier w Pekinie, jako komendant straży[3].
Bogumił Nowotny został następnie dowódcą torpedowca „Würger" (Tb 37), a od lipca 1914 – niszczyciela starszego typu, SMS „Scharfschütze”, na którym służył podczas I wojny światowej na Adriatyku, biorąc udział w akcjach bojowych. Odznaczył się zwłaszcza w brawurowym rajdzie na włoski port Porto Corsini na początku działań przeciwko Włochom. W 1917 awansował na stopień komandora porucznika (Fregattenkäpitan) i został komendantem jednej z twierdz na wyspach adriatyckich. Został następnie dowódcą starego pancernika SMS „Erzherzog Karl”[3].
W czerwcu 1918 został zwolniony ze służby austro-węgierskiej i przydzielony jako referent do spraw żeglugi przy Radzie Regencyjnej. Organizował przy pomocy polskich marynarzy z dawnych flot zaborczych przejęcie żeglugi wiślanej od Niemców.
28 listopada 1918 roku Naczelny Wódz Józef Piłsudski mianował go szefem Sekcji Marynarki Wojennej Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie[6], tym samym został pierwszym dowódcą polskiej Marynarki Wojennej. 11 marca 1919 podał się do dymisji. W tym samym roku został na własną prośbę zwolniony ze służby czynnej[3]. 30 stycznia 1921 roku został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 roku w stopniu pułkownika w korpusie morskim[7]. 26 października 1923 roku Prezydent RP Stanisław Wojciechowski zatwierdził go w stopniu pułkownika marynarki[8][9][10][11]. W 1934 roku figurował na liście starszeństwa oficerów stanu spoczynku Marynarki Wojennej, jako komandor ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku i 4. lokatą w korpusie oficerów morskich. Pozostawał wówczas w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III[12].
Był jednym z organizatorów powołanego 9 listopada 1919 Towarzystwa Żeglugowego „Sarmacja”, którego został dyrektorem zarządzającym. 2 lutego 1920 kupił w Kopenhadze pierwszy statek dla „Sarmacji” (SS „Kraków”), będący pierwszym polskim statkiem na Bałtyku[13]. W 1925 ukończył studia w Wyższej Szkole Handlu Zagranicznego w Wiedniu. W 1934 wyjechał ze względów zdrowotnych do Castel Gandolfo we Włoszech, gdzie zmarł 17 listopada 1960[3].
Jest autorem wspomnień, wydanych w Polsce w 2006 (Wspomnienia, Oficyna Wydawnicza Finna, ISBN 83-89929-97-X).
Ordery i odznaczenia
edytuj- Order Żelaznej Korony III klasy
- Order Leopolda
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g Bogumił Nowotny, Wspomnienia, Wstęp Sławomir Kudela, Walter Pater, Oficyna Wydawnicza Finna, ISBN 83-89929-97-X.
- ↑ a b Archiwum Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni, Pamiętnik Bogumił Nowotny.
- ↑ a b c d e Pułkownik marynarki Bogumił Franciszek Nowotny. [dostęp 2010-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-10-02)].
- ↑ Grzegorz Małachowski (red.): W Krakowie przy Studenckiej: Księga Pamiątkowa wydana z okazji Jubileuszu 130-lecia V Liceum Ogólnokształcącego im. A. Witkowskiego w Krakowie. 1871-2001. Kraków: Oficyna Wydawnicza TEXT, 2001, s. 215-6. ISBN 83-88934-02-3.
- ↑ Patryk Franiel: Stopnie oficerskie w marynarce austro-węgierskiej. nowastrategia.org.pl, 2015-05-24. [dostęp 2015-11-12].
- ↑ Dziennik Rozporządzeń Komisji Wojskowej Nr 8 z 4 grudnia 1918 roku, poz. 155.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 7 z 19 lutego 1921 roku, poz. 188.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 70 z 7 listopada 1923 roku, s. 740.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1579.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1409.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 886.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 1066.
- ↑ Jerzy Miciński, Księga statków polskich: 1918-1945. T.1, Gdańsk: Polnord-Oskar, 1996, ISBN 83-86181-23-0, s. 135 i n.
Bibliografia
edytuj- Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych.
- Rocznik Oficerski 1923. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1923. [dostęp 2016-06-05].
- Rocznik Oficerski 1924. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1924. [dostęp 2016-06-11].
- Rocznik Oficerski 1928. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1928. [dostęp 2016-06-11].
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1934. [dostęp 2016-06-11].
- Pułkownik marynarki Bogumił Franciszek Nowotny. mw.mil.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-10-02)]. na archiwalnej stronie Marynarki Wojennej RP