Cerkiew św. Pantalejmona w Szewczenkowem

Cerkiew św. Pantalejmona
w Szewczenkowem
Церква святого Пантелеймона
	Nr 248
	; Widok z południowego zachodu (2012)
Państwo	Ukraina
Miejscowość	Szewczenkowe
Wyznanie	greckokatolickie
Kościół	Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-ukraińskiego
Wezwanie	św. Pantalejmona
Historia
Data zakończenia budowy	około 1200
Poprzednie wyznanie	Kościół łaciński
Dane świątyni
Styl	romański
Świątynia; • materiał bud.; • długość; • szerokość	; • wapień; 19,88 m; 17,69 m
Kopuła; • liczba kopuł	; 1
Dzwonnica; • typ dzwonnicy	; wolno stojąca
	Położenie na mapie obwodu iwanofrankiwskiego Cerkiew św. Pantalejmona; w Szewczenkowem
	Położenie na mapie Ukrainy Cerkiew św. Pantalejmona; w Szewczenkowem
	49°08′01,2″N 24°41′40,1″E/49,133667 24,694472
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Cerkiew św. Pantalejmona w Szewczenkowem^[2] – cerkiew Ukraińskiego Kościoła Greckokatolickiego z około XII–XIII wieku w Szewczenkowem w obwodzie iwanofrankiwskim; zabytek romańskiej architektury staroruskiej sprzed podboju Rusi przez Mongołów^[3], zabytek architektury o znaczeniu narodowym(inne języki)^[1] na obszarze rezerwatu narodowego „Dawny Halicz”^[4].

Historia edytuj

Pierwsza pisemna wzmianka o tejże cerkwi pochodzi z 1367 roku^[5]. Cerkiew znajduje się pośrodku wsi Szewczenkowe^[2], powstała prawdopodobnie na początku XIII wieku^[2], bądź na przełomie XII i XIII wieku^[3] (niektóre źródła podają dokładną datę: 1194 rok^[6]) pierwotnie na terenie obwarowanego^[6] halickiego grodu^[3] (sama świątynia była otoczona wałem i fosą^[7]), w najbliższym otoczeniu mógł znajdować się klasztor^[7]. Fundatorem budynku był książę Mścisław Izjasławicz^[5]^[7], syn Izjasława II Pantelejmona, którego ta budowla miała upamiętniać^[6]^[5] (w innym źródle jako fundator pojawia się także książę Roman halicki^[8]). Po przejęciu tych terenów przez Polskę, około 1344 roku świątynia uzyskała rangę katolickiej katedry^[6] pw. św. Stanisława^[6]^[5]. Po najeździe tatarskim w 1575 roku świątynia została opuszczona^[7]. W 1595 roku król Zygmunt III Waza przekazał obiekt franciszkanom^[6].

Około 1600 roku (prawdopodobnie w latach 1598–1611^[6]^[5]) franciszkanie przebudowali zrujnowaną^[6] świątynię^[2], przez co nabrała częściowo cech barokowych^[3]^[6] (barok galicyjski^[6]). Świątynia została uszkodzona w 1676 roku na skutek działań wojsk osmańskich^[5], w 1802 roku na skutek ognia^[5] oraz w 1915 roku poprzez ostrzał artyleryjski^[5]. W 1926 roku dokonano naprawy uszkodzeń świątyni^[5]. W 1965 roku odrestaurowano zachodni portal^[5]. W latach 1997–1998 przeprowadzono rewitalizację obiektu^[5]^[6] i przywrócono hipotetyczny oryginalny wygląd według projektu I. Mohitica^[5]. Obecnie świątynia należy do Kościoła katolickiego obrządku bizantyjsko-ukraińskiego^[5].

Architektura edytuj

Świątynia została wzniesiona w stylu romańskim^[7] z jasnych^[6] bloków wapienia^[5], pierwotnie prawdopodobnie na rzucie zbliżonym do kwadratu^[5] o boku długości 15,26 m^[6]. Długość budynku z absydą wynosi 19,88 m^[7], szerokość wynosi 17,69 m^[7], grubość ścian to 1,04 m^[6]. Pomimo przebudowy budynek zachował cechy stylu staroruskiego^[2] – prezbiterium zamykają trzy absydy^[2]. Zachowały się dwa romańskie portale^[5], najstarsze w Galicji Wschodniej^[2]. We wnętrzu zachowały się malowidła z około XII wieku w barwach ochrowo-żółtych^[7]. Na ścianach zewnętrznych znajdują się graffiti^[6] z XII–XVIII wieku^[5] w różnych językach (najstarsza inskrypcja została zapisana cyrylicą z 1212 roku^[2], pojawia się też data prawdopodobnie 1194^[5]) oraz rysunki, których powstanie szacowane jest na XVI-XVII wiek^[2]. Obok świątyni znajduje się dwukondygnacyjna^[7] dzwonnica bramna^[5].