Dialekty doleńskie
Dialekty doleńskie[1], dialekty Dolnej Krainy[2] (słoweń. dolenjska narečna skupina, dolenjščina) – jedna z siedmiu najczęściej wyróżnianych grup dialektów słoweńskich[3]. Dialekty doleńskie używane są w Dolnej Krainie w dorzeczu Krki i Mirny – prawobrzeżnych dopływów Sawy[1].
Dialekty doleńskie miały dużą rolę w formowaniu się słoweńskiego języka literackiego, jednak od XVII wieku doleńskie cechy formującego się języka literackiego Słoweńców były stale wypierane przez właściwości dialektów goreńskich[4].
Cechy językowe
edytujDialekty doleńskie wyróżniają się następującymi cechami fonetycznymi:
- wspólne z dialektami goreńskimi rozróżnianie intonacji rosnącej i opadającej oraz ā i ə jako kontynuanty jerów w pozycji mocnej[1],
- szerokie ei̯ (lub ai̯, äe, ä) jako kontynuant psł. *ě (jać) w sylabach długich, np. mléi̯ku, svái̯ča < psł. *melko, *svěťa[1],
- dyftongizacja psł. *ę do i̯e i psł. *ǫ do u̯ọ, np. pîet, zúọp < psł. *pętь, *zǫbъ[1],
- nieakcentowane i krótko akcentowane -o w końcówkach rodzaju nijakiego przeszło w -u, np. mléi̯ku, dnȕ < psł. *melko, *dъno[5],
- długie ū rozwinęło się w centralnych gwarach doleńskich w ü lub dyftongiczne ui̯, np. ǘžna, úi̯sta < psł. *južina, *usta[5].
Podział
edytujW grupie doleńskiej można wyróżnić pięć dialektów[6]:
- dialekt zachodniodoleński
- dialekt wschodniodoleński
- dialekt środkowodoleński
- dialekt posawski
- dialekt medijski
Dwa ostatnie dialekty mają charakter przejściowy do dialektów sąsiednich, odpowiednio typu styryjskiego i goreńskiego[6].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e Sławski 1988 ↓, s. 1001.
- ↑ Sławski 1962 ↓, s. 68.
- ↑ Sławski 1988 ↓, s. 1000.
- ↑ Sławski 1962 ↓, s. 69.
- ↑ a b Sławski 1962 ↓, s. 70.
- ↑ a b Sławski 1962 ↓, s. 71.
Bibliografia
edytuj- Leszek Bednarczuk, Witold Mańczak, Jan Safarewicz, Franciszek Sławski, Wojciech Smoczyński, Aleksander Szulc: Języki indoeuropejskie. T. II. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988. ISBN 83-01-05763-7.
- Franciszek Sławski: Zarys dialektologii południowosłowiańskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1962.