Diatoma polonicagatunek okrzemek występujących w wodach płynących. Opisany w roku 2014 na podstawie okazów pochodzących z karpackich rzek dorzecza Wisły[2].

Diatoma polonica
Systematyka[1]
Domena

eukarionty

Supergrupa

Chromalveolata

Królestwo

protisty

Gromada

Bacillariophyta

Klasa

Bacillariophyceae

Podklasa

Fragilariophycidae

Rząd

Tabellariales

Rodzina

tabelariowate

Rodzaj

Diatoma

Gatunek

Diatoma polonica

Nazwa systematyczna
Diatoma polonica Małgorzata Bąk, Horst Lange-Bertalot, Jacek Nosek, Zofia Jakubowska, Małgorzata Kiełbasa 2014
Diatoma polonica sp. nov. – a new diatom (Bacillariophyceae) species from rivers and streams of southern Poland, Oceanol. Hydrobiol. Stud. XLIII,2, 114-122[2]

Okrzemki epilityczne żyjące jako element fitobentosu. W naturze tworzą zygzakowate kolonie. Jednokomórkowe osobniki o rozmiarach 12–29 μm długości i 5–7 μm szerokości. Skorupki widziane z boku prostokątne, od góry mniej lub bardziej eliptyczne – czasem eliptyczno-lancetowane, ale nigdy linearne (prostokątne). Końce tępo zaokrąglone. Żebra pierwszego rzędu rozłożone nierównomiernie po 4-8 w 10 μm. Żebra drugiego rzędu umieszczone nieregularnie, często nie sięgając przeciwnego brzegu. Pole osiowe hialinowe, w postaci bardzo wąskiej linii. Dwuwargowe wyrostki labialne (rimoportule) małe, z trudem zauważalne, na obu biegunach okrywy, położone na żebrach drugiego rzędu (rzadziej między żebrami). W 10 μm po 40-50 rzędów areol przerwanych wąskim na 1–2 μm sternum. W 10 μm po ok. 80 areol[2].

Ekologia

edytuj

Gatunek słodkowodny. Ekologia słabo poznana[3]. W polskim wskaźniku okrzemkowym do oceny stanu ekologicznego rzek (IO) uznany za gatunek referencyjny zarówno dla rzek o podłożu węglanowym, jak i krzemianowym. Przypisano mu wartość wskaźnika trofii równą 1,5, a saprobii także 1,5, co odpowiada preferencjom do wód mało zanieczyszczonych[4].

Gatunki podobne

edytuj

Najbardziej podobnym z wyglądu gatunkiem jest Diatoma moniliformis. Ma ona jednak inny zakres rozmiarów (8–48 μm długości i 2–4,5 μm szerokości), przez co często jest bardziej wydłużona (stosunek długości do szerokości może u niego sięgnąć 16, podczas gdy u D. polonica nieco ponad 5, jednak zakresy te nie są rozłączne). Zwykle ma też gęściej ułożone żebra pierwszego rzędu. W odróżnieniu od D. polonica jej wyrostki labialne znajdują się na żebrach pierwszego rzędu, jest to jednak cecha niełatwa do zaobserwowania. Mniej podobne gatunki to Diatoma mesodon o podobnym kształcie, ale z bocznymi wyrostkami, pojedynczymi rimoportulami na okrywie i rzadziej rozmieszczonymi prążkami i żebrami. Również jedną rimoportulę na okrywę ma Diatoma tenuis, która ponadto ma główkowate końce i linearny kształt. Podobnie jest z Diatoma problematica, która ponadto występuje w bardziej eutroficznym środowisku. Pozostałe gatunki są trudniejsze do pomylenia. W praktyce, do czasu wyodrębnienia gatunku, osobniki D. polonica były najczęściej oznaczane jako nietypowe okazy D. moniliformis i D. problematica[2].

Odkrycie

edytuj

Diatoma polonica została opisana ze stanowisk w Dunajcu, Kamienicy Zabrzeskiej i Ropie na podstawie prób zebranych na przedwiośniu 2010 i 2011 roku. Jej występowanie jest szersze, jednak nadano jej nazwę gatunkową polonica od kraju, w którym opisano ją jako odrębny gatunek. Pierwszy opisany okaz spoza regionu odkrycia pochodzi z cieku płynącego na Cyprze. Holotyp znajduje się w kolekcji Instytutu Nauk o Morzu Uniwersytetu Szczecińskiego (w zasobach Andrzeja Witkowskiego) jako preparat nr 18492. Locus typicus gatunku to ujście Kamienicy do Dunajca koło Zabrzeża. Odkrycie D. polonica jako nowego gatunku wiąże się z bioindykacją – próby, w których ją znaleziono, pobrano w ramach monitoringu jakości wód, a wśród autorów taksonu są pracownicy Inspekcji Ochrony Środowiska[2].

Przypisy

edytuj
  1. M.D. Guiry, G.M. Guiry: Diatoma Bory de St-Vincent, 1824: 461. [w:] AlgaeBase [on-line]. National University of Ireland, Galway, 2014. [dostęp 2020-03-09]. (ang.).
  2. a b c d e  Małgorzata Bąk, Horst Lange-Bertalot, Jacek Nosek, Zofia Jakubowska, Małgorzata Kiełbasa. Diatoma polonica sp. nov. – a new diatom (Bacillariophyceae) species from rivers and streams of southern Poland. „Oceanological and Hydrobiological Studies”. 43 (2), s. 114-122, czerwiec 2014. DOI: 10.2478/s13545-014-0123-1. (ang.). 
  3. Teresa Noga i inni, Aneks do klucza do oznaczania okrzemek w fitobentosie na potrzeby oceny stanu ekologicznego wód powierzchniowych w Polsce [pdf], Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, 2017, s. 7 (pol.).
  4. Aleksandra Zgrundo, Łukasz Peszek, Anita Poradowska, Podręcznik do monitoringu i oceny rzecznych jednolitych części wód powierzchniowych na podstawie fitobentosu (2018) [pdf], Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, 2018, s. 49 (pol.).